Amsterdam: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto, imaji |
+texto, imaji |
||
Lineo 8:
| Imajo = Sights_in_Amsterdam.jpg
| TextodilImajo = Kelk imaji pri Amsterdam.
| Urbestro=
| Latitudo= 52°22' N
| Longitudo= 04°54'E
| Altitudo=
| Surfaco= 219
| Habitanti =
| Yaro=
| Denseso di habitantaro =
| Horala_zono= +1<br><small>(UTC+2 dum la somero)
| Reto= www.amsterdam.nl
}}
[[Arkivo:Amsterdam airphoto.jpg|thumb|250px|left|Aerala fotografuro dil urbo.]]
'''Amsterdam''' esas l'oficala chef-urbo di [[Nederlando]].
L'urbo esas la chef-urbo di Nederlando ma ne la guvernerial urbo, qua esas [[Den Haag]].
Lineo 26:
Amsterdam konstruktesis sur marshatra sulo. L'urbo kontas nombroza kanali, qui precipue exkavesis dum l' "Ora Yarcento" ([[17ma yarcento]]), kande Amsterdam, kom chefurbo di la [[Republiko di Nederlando]], subisis enorma prospero ekonomiala. Nune, ol havas un ek la maxim granda historiala centri de Europa.
L'urbo esis eventeyo por
== Historio ==
[[Arkivo:
Amsterdam mencionesis en dokumento de la [[27ma di oktobro]] [[1275]], kom ''Amstelledamme''. En ca dokumento, [[Floris la 5ma komto di Holando]] grantis a peskisti en la vicinajo dispenso de pas-taxi. En 1306, lua [[katedralo]] (''Ouda Kerke'', "anciena kirko") konsekracesis.
Dum la [[16ma yarcento]] eventis konflikti di Nederlandani kontre la rejulo [[Felipe la 2ma di Hispania]]. Pos milito qua duris 80 yari, Nederlando fine divenis nedependanta de [[Hispana imperio]]. Multa [[judo|judi]] de [[Hispania]] e [[Portugal]], ed anke [[protestantismo|protestanta]] komercisti de [[Antwerpen]] e [[Hugenoto|hugenoti]] de [[Francia]] refujis en Amsterdam.▼
▲Dum la [[16ma yarcento]] eventis konflikti di Nederlandani kontre la rejulo [[Felipe la 2ma di Hispania]]. Pos milito qua duris dum 80 yari, Nederlando fine divenis nedependanta de [[Hispana imperio]]. Multa [[judo|judi]] de [[Hispania]] e [[Portugal]], ed anke [[protestantismo|protestanta]] komercisti de [[Antwerpen]] e [[Hugenoto|hugenoti]] de [[Francia]] refujis en Amsterdam.
La Nord-Mara Kanalo, qua konektas Amsterdam a la [[Norda Maro]] ye IJmuiden, apertesis en [[1876]], ye la [[1ma di novembro]], dal rejulo [[Willem la 3ma di Nederlando|Willem la 3ma]]. Olua longeso esas 25 km. La konstruktado dil kanalo, intencita por navi e la plubonigo dil komerco kun la portuo di Amsterdam, komencis en 1865. La larjeso di la kanalo lore esis 27 m e la profundeso esis 7 m; la kanalo pose plugrandigesis multafoye.▼
[[Arkivo:Amsterdam_photochrom2.jpg|thumb|250px|left|Kolorizita posto-karto del komenco dil 20ma yarcento.]]
La fino dil [[19ma yarcento]] nominezas kelkafoye la "duesma ora epoko". Nova muzei, la ferovoyala staciono e la koncerto-salono ''Concertgebouw'' konstruktesis. La Nord-Mara Kanalo, qua konektas Amsterdam a la [[Norda Maro]] ye IJmuiden, apertesis ye la [[1ma di novembro]] [[1876]] dal rejulo [[Willem la 3ma di Nederlando|Willem la 3ma]]. La kanalo Merwede (''Merwedekanaal'') inauguresis en 1892. Amba kanali plugrandigis la komerco dil urbo kun altra urbi de Europa e de la mondo.
Ante komencar l'[[unesma mondomilito]] l'urbo subisis nova expanso, e nova suburbi konstruktesis. Dum la milito Nederlando restis neutra, tamen la habitantaro subisis famino e manko di kombustivi por kalefacto. En 1916 la vicina urbi Durgerdam, Holysloot, Zunderdorp e Schellingwoude subisis severa inundado, ed ye la 1ma di januaro 1921 li anexesis ad Amsterdam.
[[Arkivo:Bundesarchiv Bild 183-L23001, Amsterdam, Durchmarsch deutscher Truppen.jpg|thumb|250px|left|Germana trupi en Amsterdam, 1940.]]
Dum la [[duesma mondomilito]] Nederlando invadesis dal Germani, qui prenis kontrolo di la lando pos 5 dii. Kelka civitani celis [[Judo|Judi]], e pro to li riskis sua vivo. Cirkume {{formatnum:100000}} Judi Nederlandana, di qui {{formatnum:60000}} de Amsterdam, sendesis a [[koncentreyo|koncentreyi]], inkluzite [[Anne Frank]] qua mortis che la koncentreyo Bergen-Belsen. Kande la milito finis, la nutrivi e la fueli esis skarsa e la komuniki kun altra regioni de la lando paneis. Multa habitanti diplasis su a rurala regioni serchante nutrivi. Multa arbori del urbo tranchesis por furnisar ligno.
Kande la kaoso pos milito finis l'urbo itere komencis kreskar. Nova suburbi, exemple Osdorp, Slotervaart, Slotermeer e Geuzenveld, konstruktesis kun granda parki publika ed ampla libera arei. La nova edifici havis ampla chambri, gardeni e balkoni. La demando por komercala edifici e por nova stradi anke augmentis. L'automobili divenis acensebla por la maxim multa personi.
En 1977 inauguresis lineo di [[metroo]]* inter la suburbo Bijlmer e la centro di Amsterdam. Por expansar l'urbo bezonesis demolisar multa anciena strukturi, note en l'anciena Juda quartero. Stradi quale Jodenbreestraat larjigesis e la maxim multa domi demolisesis. Dum la kulmino di la demolisi, komencis furioza protesti (''Nieuwmarktrellen'') kontre la destrukto dil imobli. Konseque, la demolisi haltesis, la projetita expresa choseo nulatempe konstruktesis e nur 1 lineo di metroo kompleteskis.
== Geografio ==
[[Arkivo:Canal_(8312862875).jpg|thumb|left|250px|Kanalo ''Prinsengracht''.]]
[[Arkivo:River Amstel by Night - Frans Koppelaar.jpg|thumb|250px|''Rivero Amstel<br />[http://www.frans-koppelaar.nl Frans Koppelaar]''.]]
▲La
La klimato dil urbo esas oceanala (''Cfb'' segun la [[klimatala klasifikuro di Köppen]]) kun forta influo de la [[Norda maro]] e
La mezavalora yarala [[
== Transporto ==
| |||