Curitiba: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
kelka korektigi + texto, imaji, referi
Lineo 1:
{{Urbi
|Urbonomo = Curitiba
|Flago= Bandeira de Curitiba.svg
|Blazono= Brasão de Curitiba.svg
Lineo 7:
|Regiono2= [[Paraná (stato){{!}}Paraná]]
|Surfaco= 435
|Habitanti= {{formatnum:18793551917185}}
|Yaro= 20152018
|Denseso di habitantaro = 4 320.406,96
|Imajo = Collage Curitiba.png
|TextodilImajo =Kelk imaji pri Curitiba
Lineo 17:
|Chefurbo= Brasília
|Disto = 1.386
|Urbestro= GustavoRafael FruetGreca <small>(PDT2017-2020)</small>
|Reto= www.curitiba.pr.gov.br
| Mapo = Curitiba in Brazil.png
}}
[[Arkivo:Curitiba_Centro.jpg|thumb|250px|left|Aerala imajo pri la centro di Curitiba (quarteri ''Batel'' ed ''Água Verde'').]]
'''Curitiba''' esas chef-urbo di [[Brazilia]]na stato [[Paraná (stato)|Paraná]]. LuaSegun totalastatistiki habitantarodil esisyaro 2018 ol havis {{formatnum:18793551917185}} personihabitanti. en [[2015]] e luaLua [[metropolala areo]] (kun 26 altra urbi) havis cirkume 3.2 milion habitanti en [[2010]]. Lua totalatota surfaco esas 435 km². Ol esas la maxim grandapopulizita urbo de la [[Suda regiono (Brazilia)|suda regiono di Brazilia]] e la 8ma maxim grandapopulizita de Brazilia.
 
L'urbo jacas a 934 metri di [[altitudo]] e distas 400 km sud-weste de [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]], cirkume 105 km weste de ladel [[portuo]] di [[Paranaguá]], en l'[[Atlantiko]], e 1.386 km sude de [[Brasilia]], chef-urbo di Brazilia. L'urbo esas importanta [[komerco|komercala]], [[kulturo|kulturala]] ed [[ekonomio|ekonomiala]] centro di [[Latin-Amerika]]. Du [[Aeroportuo|aeroportui]] servas l'urbo: l'aeroportuo ''Afonso Pena'', ed l'aerodromo ''Bacacheri''. L'universitato-tereno di la Federala Universitato di Paraná (UFPR) jacas en Curitiba.
 
Ol esas la chef-urbo di stato Braziliana kun la minima quanto di personi qui ne savas lektar o skribar. Lua [[Indexo pri humana developeso]] (0.856) esas un ek la maxim granda de Brazilia.
Lineo 32:
== Historio ==
[[Arkivo:Entrada do parque Tingüi, Curitiba.JPG|thumb|160px|left|Statuo di Tindiquera, indijeno de raso Tingui.]]
UnesmaL'unesma habitanti di la regiono esis l'indijeni ''Tingui'', de raso Tupi-Guarani. L'unesma blanki e mestici qui arivis en la nuna Curitiba, veninta de Sao Paulo o de [[Paranaguá]], serchis [[oro]] en la regiono. Li militis kontre l'indijeni ''Kaingang'' e ''Guarani'' qui anke vivis enhabitis la regiono. En [[1654]] la vilajeto di ''Nossa Senhora da Luz e Bom Jesus dos Pinhais'' fondesis, en la punto ube la personi qui edukis e transportis [[bovaro]] de la sudo di Brazilia renkontris l'exploreri di oro qui arivis de la litoro. Ol divenis urbo ye la [[29ma di marto]] [[1693]], kande kreesis lua komonala konsilantaro kreesiskonsilistaro. Tamen, pro ke poka oro trovesirtrovesis en la regiono, la ministi rapide movisdiplasis verssu a [[Minas Gerais]]. Nur la personi qui transportis e vendis bovi e [[mulo|muli]] (nomizita en Portugalana ''tropeiros'' en Portugalana, prot.e. lipersoni duktarqui duktas bestio-trupi di animali) duris uzar l'urbo, por repozar dum la longa voyaji de la sudo di Brazilia vers [[Sorocaba]] e pose Minas Gerais.
 
L'ekonomiala ciklo di ''tropeiros'' duris dum plu kam du yarcenti. En 1730 laL'anciena choseo qua ligis la sudo di Brazilia a Minas Gerais oficale apertesis en 1730, sen trairar Curitiba,. ePro to, l'urbo divenis izolita., Ened en 1780 ol havis nur 2.949 habitanti.
 
[[Arkivo:Aquarela de Curitiba em 1855 de John Henry Elliot.png|left|thumb|250px|Curitiba en 1855. Aquarelo da John H. Elliot.]]
Pos [[1850]], diversa [[Europa]]nala populi ekmigris vers la regiono, qualenote la [[Polonia|Poloni]], l'[[Italia]]ni, la [[Germania|Germani]] qui vivis enhabitis [[Rusia]] (pos 1833) ede l'[[Ukraina]]ni. En [[1853]], la provincolor diprovinco [[Paraná (stato)|Paraná]] separesis de la provinco [[Sao Paulo (stato)|Sao Paulo]], e Curitiba divenis la chef-urbo di la nova provinco.<ref name="triposo.com">[http://www.triposo.com/loc/Curitiba/history History of Curitiba]</ref> De la duimo til la fino di ladil [[19ma yarcento]] on komencis explorar [[mateo]] plu fore Curitiba. To stimulis la konstrukto di la [[fervoyoferovoyo]] Curitiba-Paranaguá. Ol projetesis da du Brazilian [[injeniorarto|injeniori]], Antonio ed André Rebouças, e konstruktesis dum kin yari (de 1880 til 1885). La proprietinti de la mueleyi ube la folii di mateo trituresis (nomizita "baroni dil mateo") divenis tre richa, e konstruktis domegi an la quarteri ''Batel'' ed ''Alto da Glória'' en Curitiba.
 
En 1876 existis en Curitiba 20 koloniala nuklei di enmigranti qui praktikis agrokultivo, komerco ed altra aferi, precipue di Italiani e Poloni. Pos ke Brazilia divenirdivenis [[republiko]], Curitiba restis la chef-urbo dil stato [[Paraná (stato)|Paraná]].
 
[[Arkivo:Curitiba-view.jpg|thumb|250px|left|Curitiba en 1900.]]
La sequanta ekonomiala ciklo di Paraná esis la ciklo dil [[kafeo]]. Granda plantacerii instalesis en la nordo dil stato de la fino dil 19ma yarcento til la [[yari 1920ma]]. Ta epoko komencis l'arivo di [[Japonia]]na enmigranti, por laborar en la plantacerii. Anke konstruktesis [[ferovoyo|ferovoyi]] qua ligis Curitiba a [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] ed a la sudo di Brazilia. Tamen, la plantacerii di kafeo subisis l'efekti deambe del l'[[ekonomiala krizo di 1929]] ede ankede la klimatala domaji per [[frosto]]. La plantacerii di kafeo komplete desaparis del stato pos la granda frosto di [[1975]], e l'agrokultivistila farmisti remplasis olli per la [[soyo]].
 
Dum la [[20ma yarcento]], note pos la [[yari 1950ma]], la habitantaro di Curitiba kreskis rapide, e l'urbo divenis granda regionala centro por [[komerco]] e servadi, e divenis un ek la maxim richa urbi de [[Sud-Amerika]]. eOl esis pionira en lapri sercho di solvi por multa urbala problemi.,<ref name="triposo.com"/> note [[publika transporto]] ed ambiento*. Dum la yari 1940ma e 1950ma, Franca arkitekto Alfred Hubert Agache kreis l'unesma urbala projeto por l'urbo, qua mustis havar bulvardi, multa agreabla loki en lua centro, ed anke industriala quartero. La plano sequesis partale, pro esir multe chera por kompletigar. Dum la yari 1970ma, l'urbo subisis importanta modifikimodifikuri en lua sistemo pri [[transporto]] publika, kun la kreado di voyi exkluziva por [[autobuso|autobusi]] qui permisis ligar rapide distanta quarteri a lua centro.
 
{{Panoramo|Curitiba Panorama.jpg|1000px|Curitiba vidita de la telefonilo-turmo di la kompanio ''Telepar''.}}
Lineo 53:
La mezavalora [[altitudo]] di Curitiba esas 934,6 metri adsur la maro, e lua maxim alta punto jacas 1.021 metri adsur la maro. L'urbo esas preske plana kun poka kolini. La montaro ''Serra do Mar'' separas l'urbo de la litoro.
 
Lua riveri apartenas a la baseno dil [[fluviorivero Iguazu]], qua apartenas a la baseno dil fluvio Paraná. Pro l'abundanta [[pluvozesopluvo-quanto]] e pro la plana tereni ofte eventas inundadi en multa regioni del urbo.
 
La [[klimato]] di Curitiba esas moderema (''Cfb'' segun la [[klimatala klasifikuro di Köppen]]) kun temperaturi dum vintro infre 18°C, qua povas falar til 0°C dum la maxim kolda dii. Pluvas dum tota yaro, e ne existas sika sezono. [[Frosto]] esas frequa dum la vintri, eed kelkaen rara yariokazioni povas [[nivo|nivar]] en l'urbo. Segun la Nacinal Instituto pri Meteorologio (INMET) de Brazilia, la minima temperaturo enrejistritaenrejistrata en Curitiba esis -5,4°C, en 1972, dum ke la maxima esis 35,2°C ye la 17ma di novembro 1985.
 
== Transporto ==
[[Arkivo:Curitiba_PublicTransport.png|thumb|250px|Mapo pri avenui e termini dil sistemo VLP.]]
[[Arkivo:Linha_Verde_Curitiba_BRT_02_2013_Est_Marechal_Floriano_5955.JPG|thumb|left|250px|Autobuso-halteyo de la "lineo verda" dil VLP.]]
Curitiba ne havas linei di [[metroo]]*, malgre existas idei pri konstruktar linei de la yari 1970ma. La bazo di lua [[publika transporto]] esas la sistemo di granda [[autobuso|autobusi]] nomizita VLP (pronuncez "ve-ele-pe", abreviuro en la Portugalana por ''veículo leve sobre pneus'' - "vehilo lejera qui uzas bandaji") apta a transportar til 270 pasajeri single, qui parkuras la centrala alei di granda avenui e ligas termini por autobusi en quarteri distanta ed en vicina urbi de lua [[metropolala regiono]]. En la termini por autobusi, la pasajeri povas transferar su de mikra autobusi a la grand autobusi, od inverse. Ank existas expresa linei di autobusi (nomizita ''ligeirinhos'') qui konektas termini preske sen haltar en mediata autobuso-halteyi. Existas 81 km di avenui kun alei separata por l'autobusi, e la sistemo transportas cirkume 2 milion personi omnadie.<ref name="Ônibus">{{cite web|title=Características da RIT |url=http://www.urbs.curitiba.pr.gov.br/transporte/rede-integrada-de-transporte |publisher=URBS|accessdate=22ma di februaro 2015|language={{pt}}}}</ref> L'unesma lineo di VLP inauguresis en 1974, e Curitiba esis pionira pri lua developo. L'idei pri la sistemo VLP pose kopiesis da altra urbi, exemple [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]] e [[Belo Horizonte]], o [[Bogota]] en [[Kolumbia]].
 
[[Arkivo:Taxis_do_Curitiba.jpg|thumb|250px|[[Taxio|Taxii]] di Curitiba.]]
Curitiba anke havas 2.300 [[taxio|taxii]], qui esas kolorizita oranjee. Kelka ek la taxii adaptesis por transportar personi kun limitizita movebleso en rotosidili.
 
[[Arkivo:Aviacao_14072016-660x352.png|thumb|250px|left|L'aeroportuo internaciona ''Afonso Pena''.]]
L'[[aeroportuo]] internaciona ''Afonso Pena'' jacas an la vicina urbo [[São José dos Pinhais]], e distas 18 km del centro di Curitiba. En 2016 ol recevis {{formatnum:7235634}} pasajeri, ma povas recevar til 15 milion pasajeri omnayare.<ref name="comp">{{cite web|url=http://www.infraero.com.br/index.php/br/aeroportos/parana/aeroporto-afonso-pena/complexo-aeroportuario.html |title=Capacidade Afonso Pena|publisher=INFRAERO|language={{pt}}}}</ref>
 
L'autochoseo federala ''Régis Bittencourt'' ligas Curitiba a [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] ed esas la precipua del stato. Ol esas parto dil choseo BR-116, qua ligas la sudo di Brazilia a la Nord-estala regiono, tra Curitiba. L'autochoseo BR-277 ligas Curitiba al importanta portuala urbo [[Paranaguá]]. La surnomizita ''Rodovia do Café'' ("choseo dil kafeo", o BR-376) ligas Curitiba ad importanta urbi del stato doplanda. La choseo statala PR-417, surnomizita ''Rodovia da Uva'' ("choseo di la vitbero") ligas la vicina urbo Colombo a la valo dil fluvio Ribeira.
 
La [[ferovoyo|ferovoyala transporto]], historiale importanta por la developo dil stato, nun uzesas por transportar vari e turisti.
 
== Referi ==