Historio di Nederlando: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Iulius Caesar |
kelka korektigi/modifiki |
||
Lineo 7:
Dum la rejio di [[Karolus la 5ma di Germania e la 1ma di Hispania|Karolus la 5ma]] la regiono di nuna [[Nederlando]] divenis parto di la 17 Provinci, qua inkluzis nuna [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]. En [[1579]] la nordo di regiono unionis e formacis l'[[Utrecht Uniono]], kontrato di reciproka defenso kontre [[Hispania|Hispana]] armeo.
Ye la [[26ma di julio]] [[1581]] la provinci (qui formacis la nuna Nederlando) adoptis
==17ma yarcento til
Nederlandana kolonial imperio komencis kreskar dum la [[17ma yarcento]]. En [[1614]] Nederlandani fondis Nieuw Amsterdam - nune [[New York]] - sude del insulo [[Manhattan]]. En [[Sudafrika]] Nederlandani establisis su en [[1652]]. Cirkume [[1650]] Nederlandani posedis aproxime {{formatnum:16000}} komercala navi<ref>[http://www.digitalhistory.uh.edu/database/article_display_printable.cfm?HHID=682 The middle colonies] Digital History</ref>, e lua habitantaro kreskis de 1.5 til 2 milioni personi. Multa ekonomiala historiisti konsideras Nederlando la bersilo di moderna [[kapitalismo]]. En [[Amsterdam]] fondesis l'unesma [[borso]] del mondo.
Ye la [[9ma di junio]] [[1667]], militala navi de Nederlando atakis navi di la Angla milit-navaro, qui jacis ne-preparite en la fluvio Medway en [[Kent]], Anglia. To esis la komenco di la duesma Angla-Nederlandana milito, de 1665 til 1667, iniciita pro forta komercala rivaleso inter la landi. La atako duris til 14 junio; plura navi esis brulata, e du esis kaptata. Lo duktis a pakto inter la du landi, signatita en Breda, Nederlando en julio 1667.
Ye la [[19ma di januaro]] [[1795]], un dio pos la princo [[Willem la 5ma di Orange]] fugir vers [[Anglia]], [[Bataviana republiko]] proklamesis, simila a [[Francia|Franca republiko]], e duris til la [[5ma di junio]] [[1806]]. De [[1806]] til [[1810]] [[Napoleon Bonaparte]] establisis la [[Rejio di Holando]] kom marioneta stato, kontrolita da sua fratulo [[Louis Bonaparte]]. En 1810 Napoleon enkorpigis Holando a Franca imperio. L'enkorpigo duris til [[1813]].▼
▲Ye la [[19ma di januaro]] [[1795]], un dio pos princo [[Willem la 5ma di Orange]] fugir vers [[Anglia]], [[Bataviana republiko]] proklamesis, simila a [[Francia|Franca republiko]], e duris til la [[5ma di junio]] [[1806]]. De [[1806]] til [[1810]] [[Napoleon Bonaparte]] establisis la [[Rejio di Holando]] kom marioneta stato, kontrolita da sua fratulo [[Louis Bonaparte]]. En 1810 Napoleon enkorpigis Holando a Franca imperio. L'enkorpigo duris til [[1813]].
[[Arkivo:Old-Amsterdam_1891-street-1.jpg|thumb|160px|[[Amsterdam]], en [[1891]].]]
En [[1815]] la [[Kongreso di Wien]] establisis l'Unionita Rejio di Nederlando, expansita sude por kontrolar la nuna [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]. En [[1830]] Belgi revoltis e deklaris nedependo. En [[1890]] l'uniono kun Luxemburgia cesis.
===20ma e 21ma yarcenti ==
Dum l'[[unesma mondomilito]], lando esis forte volvita en milito quankam ol restis neutrala<ref>Abbenhuis, Maartje M. The Art of Staying Neutral. Amsterdam: Amsterdam UP, 2006.</ref>. [[Germana imperio|Germani]] projetis invadar lando, ma generalo [[Helmuth Johann Ludwig von Moltke]] abortis la plano. Nederlando furnisis vari a Germania til Britaniana blokuso en [[1916]].
Ye la [[28ma di mayo]] [[1932]], la Afsluitdijk, digo qua separis la [[Norda Maro]] de la salaqua bayo la Zuiderzee, kompleteskis. La digo esas longa de 32 km, ed olua konstruktado komencis en 1927. Ol kreis nova sensala lago, nomizita IJsselmeer. Pose, automobila choseo liganta Norda Holando e Frizia konstruktesis sur la digo. En la 25ma di septembro 1933 la Afsluitdijk oficale apertesis. Monumento indikas la loko ube la digo klozesis.
[[Arkivo:Rotterdam, Laurenskerk, na bombardement van mei 1940.jpg|thumb|left|180px|[[Rotterdam]], pos atako
▲[[Arkivo:Rotterdam, Laurenskerk, na bombardement van mei 1940.jpg|thumb|left|180px|[[Rotterdam]], pos atako di nacionalsocialisti en [[1940]].]]
Ye la [[10ma di mayo]] [[1940]] dum la [[duesma mondomilito]] [[Naziista Germania]] invadis Nederlando por atakar [[Francia]] ye la [[14ma di mayo]] Nederlando kapitulacis. Dum German okupeso, cirkume 100.000 [[judo|judi]] transportesis vers [[koncentreyo|koncentreyi]] en Germania, [[Polonia]] e [[Chekoslovakia]], inkluzite juda puerino [[Anne Frank]]. Nur 876 transvivis til finir la milito.
▲Lando esis un ek la fondinti di [[Benelux]] (ekonomial federo kun [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]) en [[1944]] e pose esis un ek sis fondinti [[Komuneso Europana pri Karbono e Stalo]] en [[1951]], embriono di la nuna [[Europana Uniono]]. La lando anke esis un ek la 12 fondinti di [[NATO]], ye la [[4ma di aprilo]] [[1949]]. Dum la [[yari 1960ma]] e [[yari 1970ma|1970ma]] eventis multa sociala transformi: yuni, note studenti, refuzis tradicional [[etiko]] ed avancis en temi quale yuri por la mulieri, [[sexualeso]], [[desarmizo]] ed ekologiala temi.
Ye la [[10ma di oktobro]] [[2010]] [[Nederlandan Antili]] desaparis. Kom rezulto di referovoti, [[Bonaire]], [[Sint Eustatius]] e [[Saba]] decidis enkorpigar su a Nederlando kom specala municipi, dum ke [[Aruba]], [[Sint Maarten]] e [[Kuracao]] votis por divenar suverena monarkii en la rejio di Nederlando.
| |||