Aeroplano: Diferi inter la revizi

On konsideras kom komenco-momento dil aeronautiko la flugo per balono da [[Montgolfier fratuli]] yeen [[1783]] en [[Francia]]. Ye la [[1010ma di novembro]] [[1798]] [[Jeanne Labrosse]], studento di balonisto [[André-Jacques Garnerin]], flugis kun ilu per hidrogenoplena balono ye Parc Monceau, [[Paris]]. Labrosse esis l'unesma homino qua flugis per balono. De [[1797]], Garnerin facabis plura balonoflugi, ed ilu divenabis l'Oficala Aeronavisto di [[Francia]]. Ye la [[1212ma di oktobro]] [[1799]] Jeanne Labrosse esis l'unesma homino qua decensis per parafalo, de alteso di 900 m. El divenis spozino di Garnerin, e la paro turis [[Anglia]] e Francia, facante demonstrala balonoflugi e parafalodecensi.

* yeen [[1890]] [[Clément Ader]] flugis en [[Francia]] per ''Eole''-vehilo. Ol havis ducilindrala vaporo-mashinovaporomashino, ma “plubonigita” motori ne plue povis levar la vehilo.

* yeen [[1896]] [[Samuel Langley]], profesoro che Smithsonian-instituto, flugigis vehilo che [[Potomac]]-rivero, ma la vehilo esis senkrua. Kruala flugi per la vaporo-mashinalavaporomashinala vehilo ne sucesis yeen [[1903]].

* yeen [[1901]] GermanaGermane-naskinta [[Gustave Whitehead]] flugis en Bridgeport, [[Usa]], per unplana vehilo motorizita c. 3 kilometri en altitudo lu kam 50 metri.

* NovNova-Zelandana [[Richard Pierce]] flugis per motorala aeroplano ante le Wright. L’evento havis testi, ma la loko esis ne maxim apta por igar ol konocata.

* ye la [[1818ma di agosto]] [[1903]] Germana [[Karl Jatho]] flugis kurta disto per triplana vehilo motorizita en [[Germania]].

[[Wilbur Wright|Wilbur]] ed [[Orville Wright]] esis Usana biciklo-fabrikisti, qui esis interesita pri flugado. La flugo di Orville ye 1903 esas nun konsiderata kom l’ unesma flugo per aeroplano. Li inventis, quale on povas guvernar la fluganta vehilo.<ref name="WDL">{{cite web |url = http://www.wdl.org/en/item/11372/ |title = Telegram from Orville Wright in Kitty Hawk, North Carolina, to His Father Announcing Four Successful Flights, 1903 December 17 |website = [[World Digital Library]] |date =17ma di decembro 1903-12-17 |accessdate =21ma 2013-07-21di julio 2013}}</ref>

La flugo-probeyo di le Wright esis en [[Nord-Nordal Karolina]] che esta rivo di [[Usa]]. Ibe li yeen [[1717ma di decembro]] [[1903]] sendis alonge reli l’ aeroplano ''Flyer'' (o “Whopper” segun li). Ol havis nula rotuli o stipito, ma nur du plani e motoro. L’ unesma flugo duris 12 sekundi e 35 metri. Samadie Orville flugis duesmafoye: 59 sekundi e 860 metri, ma l’ aeroplano krulis en ventego.<ref name="WDL"/>

Ye la [[2323ma di septembro]] [[1913]] la Franca aviacisto Roland Garros facis la unesma voyajo per aeroplano trans la [[Mediteraneo]], de St Raphael en sudala [[Francia]] a Bizerte en [[Tunizia]], 730 km distanta. La dureso di la transiro, en Morane-Saulnier aeroplano, esis 7 hori e 53 minuti; lo esis lore la maxim longa trans-mara flugo kompletigita. YeEn la fino il havis restanta gazolino por nur 7 plusa minuti di flugo. Garros esis aviacisto depos 1909, ed en 1912 il flugis de Tunizia a Marsala en [[Sicilia]]. Dum la unesma mondo-milito il esis kombato-pilotisto; il mortis en [[1918]], fusil-agite de la cielo en la [[Ardeni]].

Ye [[3030ma di julio]] [[1914]] Norvegiano Tryggve Gran facis la unesma voyajo per aeroplano trans la [[Norda Maro]]; il departis de Cruden Bay en [[Skotia]], ed arivis pos 4 hori e 10 minuti ye Jaeren, proxim Stavanger en [[Norvegia]], 465 km distanta. Lo esis la maxim longa flugo fora de lando, til la flugo di Alcock e Brown trans la Atlantiko en 1919. La dato di la flugo di Gran esis hastigata pro la interdikto, relate la expektata [[Unesma mondomilito|milito]], di civila flugado en Britania pos ta dio. Ante ke il divenis interesata pri aviacado, Tryggve Gran, kom experto pri [[skio|skiado]], esis membro di la [[Antarktika]]-expediciono de 1911 til 1913, duktata da [[Robert Falcon Scott]].

[[Arkivo:Alcock.brown.statue.arp.750pix.jpg|thumb|right|Statuo dipri Alcock e Brown, ye Heathrow-[[aeroportuo]]]]

La unesma voyajo trans la [[Atlantiko]] per aeroplano esis kompleta ye la [[1515ma di junio]] [[1919]]. La voyajo esis iniciata da konkurso reklamata en la jurnalo ''The Daily Mail'' di [[London]], en aprilo [[1913]]: premio di 10000 pundi esis ofrata a ti qui flugis de [[Nord-Amerika]] a [[Britania]] od [[Irlando]] en 72 hori. Pro la mondo-milito, la konkurso ajornesis til 1918. John Alcock, aviacisto depos 1912, ed Arthur Whitten Brown, injeniero qua havis experienco pri aerala navigado, komencis la flugo de St Johns, [[Nov-Lando]], en aeroplano fabrikita da [[Vickers]], yeen [[1414ma di junio]], 13.58 kloki; nur un altra konkursanta grupo esis ibe, qua ne esis pronta por flugo. La aeroplano portis 3900 litri de gazolino; ol flugis ye alteso inter maro-nivelo e 3700 m. La voyajo finis, pos 16 hori 28 minuti, e 3040 km, en marsho proxim Clifden, Galway-komtio, Irlando; Alcock e Brown ganis la premio.

Ye la [[9 9ma di junio]] [[1928]] la unesma voyajo trans la [[Pacifiko]] per aeroplano finis yeen [[Brisbane (Australia)|Brisbane]], [[Australia]]. Charles Kingsford Smith e tri kolegi livis [[Oakland, Kalifornia]] ye la [[3131ma di mayo]] en Fokker FV11-3M aeroplano; li pauzis en [[Havayi]] e [[Fidji]]. Smith, qua naskis en Brisbane en [[1897]], anke kompletigis la unesma flugo trans Australia sen pauzo, e la unesma flugo de Australia a [[Nova-Zelando]]. En [[1935]], dum flugo de [[Britania]] ad Australia, Smith e kolegi desaparis en la bayo di Bengal; fragmenti di lia aeroplano trovesis proxim la rivo di [[Burma]], dek-e-ok monati plu tarde.