Francia di Vichy: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
mNula rezumo di redakto
mikra korektigi/modifiki
Lineo 25:
La '''Francia di Vichy''', '''Vichy-rejimo''', '''guvernerio di Vichy''' o simple '''Vichy''' esis la nomo kreita por identifikar la guvernerio establisita en l'urbo di [[Vichy]] dal marshalo [[Philippe Pétain]], qua kunlaboris kun [[nacional-socialista Germania]] pos l'invado di [[Paris]] e la signato di un armistico kun Germani ye la [[22ma di junio]] [[1940]].
 
Pétain establisis lua guvernerio en [[Vichy]], urbo en la centro di [[Francia]]. [[Paris]] duris esar l'oficala chef-urbo di la lando, e Pétain intencis riestablisar l'administrerio en ta urbo kande esus posibla. Malgre ke il nomizis "libera zono" (''zone libre'') la regiono administrita da ilu (centro e sudo di Francia, ecepte la westala [[litoro]] til la frontiero kun [[Hispania]]) il adopis autoritatema rejimo e kunlaboris kun rasala politiki de nacional-socialisti.
 
Pos finar la [[duesma mondomilito]] granda parto di la chefi di la Francia di Vichy enkarcerigesis, judiciesis pro trahizo e mortigesis. Pétain anke recevis verdikto pri [[mortopuniso]], pose modifikita por dumviva enkarcerigo.
 
== Origino dil rejimo ==
Ye la [[10ma di mayo]] [[1940]] [[Nacional-socialista Germania]] komencis [[Batalio di Francia|frontal atako kontre Francia]]. Sen preparo por rezistar kontre la intens atako kunper tanki ed [[aviono|avioni]] en un regiono ube ne existis la [[Maginot-lineo]], en poka dii divenis klara ke militarala fiasko di Francia esis proxima<ref>Robert A. Doughty, ''The Breaking Point: Sedan and the Fall of France, 1940'' (1990)</ref>. Membri di Franca guvernerio e de l'armeo debatis pri quale facar: chefministro [[Paul Reynaud]] e kelka militestri defensis l'ideo pri transferar la chef-urbo di Francia provizore por la nordo di [[Afrika]] e durar la milito kun Franca [[mar-armeo]] e kun la moyeni de Franca kolonii, dum ke marshalo [[Philippe Pétain]], anciena heroo di Francia dum l'[[unesma mondomilito]] e lore vicechefministro defensis urjanta fino dil militado<ref>Julian Jackson (2004). ''The Fall of France: The Nazi Invasion of 1940''. Oxford U.P.. pp. 101-42</ref>. En un monato, Germana trupi sucesoze atingis [[Paris]], okupita ye la [[14ma di junio]]<ref>{{cite web|title=Swastika flag rises over Versailles and Paris |url=https://www.ushmm.org/wlc/en/media_fi.php?ModuleId=10005137&MediaId=186 |publisher=Holocaust Encyclopedia|accessdate=8ma di agosto 2017|language={{en}}}}</ref>
 
Ye la [[16ma di junio]] [[Paul Reynaud]] renuncis, e lore prezidanto [[Albert Lebrun]] indikis Pétain kom [[chefministro]]. Pétain blamis la guverni di la Triesma Republiko por la vinkeso di Francia. Ye la [[22ma di junio]] Pétain signatis armistico kun la Germani en la sama charioto di [[treno]] en ke l'armistico inter vinkantavinkinta Francia e vinkita [[Germana imperio]] signatabis en [[1918]], pos l'[[unesma mondomilito]]. Ante, ye la [[10ma di junio]] altra armistico signatesis kun [[Italia]].
 
L'armistico dividis Francia en du zoni: l'okupita Francia an la nordo e l'estala litoro til la frontiero kun [[Hispania]], e la ne-okupita Francia centre e sude de la lando. Francia anke pagis la spensi por mantenar 300.000 Germana soldati en lua teritorio, e aceptis divenar responsebla por preventar l'eskapo di Franca civitani vers l'exilo.
Lineo 40:
== La vivo dum la rejimo e la kunlaboro kun Germania ==
[[Arkivo:Bundesarchiv Bild 183-H25217, Henry Philippe Petain und Adolf Hitler.jpg|thumb|left|160px|Pétain manuprezas Hitler.]]
Pétain kunlaboris kun nacional-socialisti por mantenar la [[paco]] e preventar l'invado dil sudo di Francia. Quankam ilu nomizis "libera zono" (''zone libre'') la regiono qua il administris (centro e sudo di Francia, ecepte la westala [[litoro]] til la frontiero kun [[Hispania]]) il adopisadoptis autoritatema rejimo e kunlaboris kun rasala politiki dedel nacional-socialisti. Exemple 76.000 [[judo|judi]] deportesis e mortigesis en [[koncentreyo|koncentreyi]]<ref>Robert O. Paxton, ''Vichy France, Old Guard and New Order'', New York, 1972</ref>. De julio til agosto [[1940]] cirkume 15.000 personi, la di qui maxim multa judi, perdis Franca civitaneso<ref>François Masure, ''"État et identité nationale. Un rapport ambigu à propos des naturalisés"'', en ''Journal des anthropologues'', hors-série 2007, pp. 39-49 (videz p. 48)</ref>.
 
Ye la [[30ma di oktobro]] [[1940]] Pétain deklaris per radiotransmiso: "Me eniras hodie en la voyo di la kunlaboreso..."<ref>En Franciana Pétain: ''"J'entre aujourd'hui dans la voie de la collaboration...."''</ref>, ed ye la [[22ma di junio]] [[1942]] Pierre Laval deklaris ke ilu deziris "la triumfo di Germania". La kompozuro di la guvernerio di Vichy esis mixita: Pétain ed altraaltri esis reaktemi qui blamis la Triesma Republiko, note la [[socialismo|socialisti]] quale [[Léon Blum]], por la fiasko en la milito. Altri, exemple Joseph Darnand, esis [[antisemido|antisemidi]]. Kelka Franci anke aceptis la kunlaboreso, ed exemple divenis membri di [[Schutzstaffel|SS]] o kombatis kontre [[Sovietia]]ni en la ''Légion des Volontaires''.
 
La rejimo emfazis la patriarkala familio e rezervis sekundara rolo por [[muliero|mulieri]]. La rejimo opozis l'[[aborto]] e la kontrolo di naski.