|
[[Arkivo:Corps-engineers-archives bonneville dam looking east.jpg|eta|360x360px|Fluvio Columbia del aero]]
La '''Fluvio Columbia''' esas la maxim granda [[riverofluvio]] en la regiono [[Pacifiko-Nordwesto]] di [[Nord-Amerika]].
La fluvio komencas en la [[Rocky-Monti]] di [[British Columbia]], [[Kanada]]. Ol fluas adnordweste e lore adsude aden la [[Usa|usanaUsana]] stato [[Washington (stato)|Washington]], lore turnas adweste por formacar granda parto del frontiero inter Washington e la stato [[Oregon]], ante ekfluar aden la [[Oceano Pacifiko|Pacifika Oceano]]. La fluvio esas 2000 km longa, ed olua maxmaxim granda enfluanta rivero esas la [[Rivero Snake]] ([[Serpento]]). Lua dreno-baseno esas cirkume tam granda kam [[Francia]] ed extensesas aden sep usanaUsana stati ed un kanadanaKanadana provinco. La quaresma maxmaxim granda rivero en Usa segun volumino, la Columbia havas la maxmaxim granda fluo diek irga Nord-Amerikana riverofluvii quaqui eniras la Pacifiko.
La Columbia e lua enfluanta riveri esas centrala en la regionala kulturo ed ekonomio dum mili de yari. Li uzesis por transporto de anciena tempi, liginteligante la multa kulturala grupi. La riverofluvio-sistemo gastigas multa speci de anadroma [[Fisho|fishi]], qui migras inter sensala habiteyi e la saloza aquo dil Pacifika Oceano. Ta fishi - aparte la [[salmono]]-speci - provizisfurnisis la kerno-nutrivo porad indijena populi.
Dum la tarda 18ma yarcento, privata usanaUsana navo esis la unesma ne-indijena navo qua eniris la fluvio; sequis ol [[Britania|britanaBritaniana]] explorero, qua navigis preter la ''Oregon Coast Range'' aden la Willamette-Valo. Dum la sequinta yardeki, felo-komerco-kompanii uzis la Columbia kom klefa transporto-voyo. Surtera exploreri eniris la Willamette-Valo per la cenala ma danjeroza ''Columbia River Gorge'', e pioniri komencis habitar la valo augmentanta-nombre. [[Vapornavo|Vaporonavi]] alonge la fluvio ligis komunesikomunitati e faciligis komerco; l'arivo di [[Ferovoyo|fervoyi]] dum la tarda 19ma yarcento, ofte alonge la fluvio, kompletigis ta ligi.
Depos la tarda 19ma yarcento, publika e privata sektori multe developis la fluvio. Por helpar navigado da [[Navo|navi]] e kargobateli, [[Sluzo|sluzi]] konstruktesis alonge la basa Columbia ed olua enfluanta riveri, e drago apertusapertis, mantenis, e plugrandigis navigo-kanali. Depos la frua 20ma yarcento, [[Digo|digi]] konstruktesis transtra la fluvio por [[Elektro|elektrifo]], navigado, irigado, ed inundo-jero. La 14 hidroelektrala digi an la cheftrunko dil Columbia e multa an olua enfluanta riveri produktas plu kam 44 procentopo cento de tota usanaUsana hidroelektrala produkto. Produkto di nukleala povo eventas en du situisiti alonge la fluvio. [[Plutonio]] por nukleala armi produktesis dum yardeki ye la Hanford-SituoSito, nun la maxim kontaminita nukleala situosito en Usa. Ta developi multe chanjis riverofluvio-ambientimedii en la aquopento, precipue per industriala poluturo e barili kontre fisho-migrado.
La Columbia drenas areo de c. 670.000 km2. Olua dreno-baseno kovras preske omnatota [[Idaho]], granda parti de British Columbia, Oregon, e Washington, tota [[Montana]] weste del Kontinentala Divido, e mikra parti de [[Wyoming]], [[Utah]], e [[Nevada]]; la tota areo esas simila kam ta di [[Francia]]. Cirkume 1200 km de la longeso dil fluvio e 85 procentopo cento de olua dreno-baseno esas en Usa. La Columbia esas la dekeduesma maxmaxim longa riverofluvio e havas la sisesma maxmaxim granda dreno-baseno en Usa. En Kanada, ube la Columbia fluas trans 801 km e drenas 103.000 km<sup>2</sup>, la fluvio esas 23ma segun longeso, e la kanadanaKanadana parto de olua baseno esas 13ma segun grandeso inter kanadanaKanadana baseni. La Columbia havas komuna nomo kun proxima loki, quala British Columbia, ultre kun ter-amasi ed aquo-amasi.
=== '''Historio''' ===
Usana kapitano [[Robert Gray]] e britanaBritaniana kaptanokapitano [[George Vancouver]], quaqui exploris la Columbia en 1792, pruvis ke esisesas posibla transirar la ''Columbia Bar''. Multa desfacilaji di ta prodajo restas hodie; mem per moderna injenioro-modifikuri ye la ekflueyo, la forta flui e movanta sablostrato danjerozigas paso inter la fluvio e la Pacifika Oceano.
[[Arkivo:Columbia River Revelstoke.jpg|eta|La Columbia en [[Revelstoke]], Kanada]]
Uzo di vaporonavi alonge la fluvio, komencinta per la ''[[British Beaver]]'' en 1836 e pose usanaUsana navi en 1850, kontributis a la rapida habitesko ed ekonomiala developo dil regiono. Vaporonavi operacis en plura distinta segmenti del fluvio: en olua basa parti, de la Pacifika Oceano a ''Cascades Rapids''; de ''Cascades'' a ''Celilo Falls''; de ''Celilo'' a la kunflueyo kun la Rivero Snake; en la ''Wenatchee Reach'' di estala Washington; sur la [[Lagi Arrow]] di British Columbia; ed en riveri quala la Willamette, la Snake e [[Lago Kootenay]]. La bateli, unesma fuelizita per brular [[ligno]], transportis pasajeri e vari tra la regiono dum multa yari. Frua fervoyi konektis vaporonavo-linei interruptita da [[Aquofalo|aquofali]] en la basa parti dil fluvio . Dum la 1880a yari, fervoyi mantenita da kompanii quala la ''Oregon Railroad and Navigation Company'' komencis kompletigar vaporonavo-operaci komquala la precipua transporto-ligi alonge la fluvio.
Tam frue kam 1881, industrialisti propozis chanjar la naturala kanalo dil Columbia por plubonigar navigado. Chanji di la fluvio dum la yari inkluzas konstrukto di [[Molio|molii]] ye la ekflueyo, dragado, e konstrukto di kanali e navigo-sluzi. Hodie, oceano-navi povas voyajar marforeversfonte tam fore kam [[Portland, Oregon|Portland]] e [[Vancouver]], e kargobateli povas atingararivar tam fore kam [[Lewiston, Idaho|Lewiston]], Idaho.
La movanta ''Columbia Bar'' igas paso inter la fluvio e la Pacifika Oceano desfacila e danjeroza, e plura rapidi alonge la fluvio impedarimpedas navigado. ''[[Pacific Graveyard]]'', libro di 1964 da [[James A. Gibbs]], deskriptas la multa naufrajurinaufraji proxim la ekflueyo di la Columbia. Molii, unesme konstruktita en 1886, extensas la fluvio aden l'oceano. Forta flui e la movantomovanta sablostrato restas minaco a navi qui eniras la fluvio e necesigas kontinua manteno di la molii.
En 1891 la Columbia dragesis por plubonigar navigo. La kanalo inter la oceano e Portland e Vancouver profundigesis de 5,2 m a 7,6 m, ed a 12 m en 1976.
''Cascade Locks and Canal'' unesme konstruktesis en 1896 cirkum ''Cascades Rapids'', kapabligintekapabligante bateli voyajar sekure tra la ''Columbia River Gorge''. La Celilo-Kanalo, qua cirkumiras ''Celilo Falls'', apertisapertesis a riverofluvio-trafiko en 1915. En la meza 20ma yarcento, konstrukto di digi alonge la longeso dil fluvio submersis la rapidi sub serio de reservuyi. Granda sistemo de sluzi permisis a navi e kargobateli pasar facile de un rezervuyo a la nexta. Navigo-kanalo til Lewiston, Idaho, alonge la riverifluvio Columbia e la rivero Snake, kompletigesis en 1975. Inter la chefa vari esas [[frumento]] ed altra granaji, precipue por exportaco. En 2016, la Columbia esis triesma, dop la fluvii [[Fluvio Mississippi|Mississippi]] e [[Fluvio Paraná|Paraná]], inter la maxmaxim granda exportaco-koridori por granaji dil mondo.
Erupto di [[Monto St. Helens]] en 1890 produktis fangoflui, qui diminutis la profundeso dil Columbia per 7,6 m transtra 6,4 km, disruptintadisruptante la ekonomio di Portland.
[[Kategorio:Fluvii]]
[[Kategorio:Kanada]]
|
