Slovakia: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
Sekureso-Konsilistaro dil Unionita Nacioni. + kelka korektigi/modifiki
Lineo 1:
<!-- {{Artiklo di qualeso}}-->
{{Landi
| Nomo = Slovakia
Lineo 20:
| Rango_surfaco = 123
| Surfaco_aquo = Neglijebla
| LojantiHabitanti = 5.379.455
| Rango_lojantiRango_habitanti = 109
| Yaro = 2001
| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 111
| Reto_kodo = .sl
| Nomo_himno = ''Nad Tatrou sa blýska''
Lineo 29:
| Religii = [[kristanismo]], 85%
}}
'''Slovakia''' ([[Slovakiana linguo|slovak.]] ''Slovensko''), longe '''Slovaka Republiko''' (slovak. ''Slovenská republika''), esas lando sen-litorasenlitora en central [[central Europa]], habitata da pluplua kam kin milion homi en areo di cirkumcirkume 49 000 km². Slovakia havas frontieri kun [[Chekia]] ed [[Austria]] en la westoweste, [[Polonia]] en la nordonorde, [[Ukraina]] en l'estoeste e [[Hungaria]] en la sudosude. L'Lua chef-urbo e maxim granda e chef-urbo esas [[Bratislava]]. Slovakia esas membro dil Uniono Europana, NATO, [[Organizuro por la Kunlaborado e la Developo Ekonomial]], [[Mondala organizuro pri komerco]] ed altra internaciona organizuri.
 
Slavi venis al teritorio di nuna Slovakia inter la 5ma e la 6ma yarcenti dum la migrado di populi. Diversa parti di Slovakia apartenis al unesma unajo politikal di Slavi - l' Imperio di Samo, Granda Moravia, la [[Rejio di Hungaria]], la Habsburga monarkio, [[Austria-Hungaria]] e [[Chekoslovakia]] dum la historio. Slovakia divenis nedependanta en la 1ma di januaro 1993 per la pacoza dividesko di Chekoslovakia en la Divorco di Veluro; ol esis la lasta lando Europana, qua ganis sua autonomeso dum la [[20ma yarcento]].
 
Slovakiana ekonomio esas un ek lela maxim rapide kreskanta endel l'Europana Uniono Europana ed en l'del [[Organizuro por laKunlaboro Kunlaboradoed e laEkonomiala Developo Ekonomial]]. Ol eniris l' Uniono Europana en la yaro 2004 e l' [[Eurozono]] ye la [[1ma di januaro]] [[2009]].
 
== Historio ==
Lineo 40:
=== Ante la 5ma yarcento ===
[[Arkivo:Trencin-Roman2.JPG|thumb|right|Romana enskriburo proxim Trenčín (178-179).]]
Depos la yaro cirkumPos [[500 aK]], la teritorio di nuna Slovakia populizesis da [[Kelti]], qui konstruktis povoza [[opidi]](?) en la loki di nuna Bratislava e [[Havránok]]. [[Biateko|Biateki]], arjenta moneti kun la nomi di CeltaKelta reji, reprezentas l' unesma uzo konocata di skribo en Slovakia. Depos la yaro 2, [[Roman imperio]] expansanta establisis e mantenis serio di avanposteni cirkum e norde dil Danubio; le maxim granda di li konocesis kom [[Carnuntum]] and [[Brigetio]]. Proxim la lineo maxim nordal dil Romana doplando existis vitral kampeyo di [[Laugaricio]] (nuna Trenčín), ube en la batalio decidiva, Romana legiono kombatis e vinkis tribuo di [[Quadi]] GermanikaGermana en la yaro 179 dum la [[militi Markomana]]. La Rejio di [[Vannius]], rejio barbara fondita dal [[Suevi|Sueva]] tribui GermanikaGermana di Quadi e [[Markomani]], same quale kelka mikra tribui GermanikaGermana e CeltaKelta, inkluzanteinkluzite l' [[Osi]] e la [[Kotini]], existis en west- e central Slovakia depos la yaro 8-6 aK til la yaro 179.
 
=== Slava stati ===
Lineo 84:
La [[legifala povo]] kompozesas da Nacional Asemblajo di Slovaka Republiko, qua havas unika chambro kun 150 deputati qui elektesas por periodo di quar yari per proporcional reprezento. La maxim alta korto di [[judiciala povo]] esas la Konstitucala Korto di Slovakia, qua judicias [[konstituco|konstitucala]] questioni. La 13 membri di ca korto indikesas dal prezidanto meze kandidati rekomendita dal parlamento.
 
Slovakia esas membro del [[Europana Uniono]] e NATO depos la yaro 2004. Kom membro dil [[Unionita Nacioni]] (depos la yaro 1993), Slovakia elektesis ye la 10ma di oktobro 2005 por periodo di du yari (2006-2007) en la [[Sekureso-Konsilistaro Konsilantaro didil Unionita Nacioni]]. Slovakia anke esas membro dil Organizuro por la kunlaborado e la developo ekonomial, [[Mondala organizuro pri komerco]] e Organizuro por la Sekureso e la Kunlaborado en Europa ed altra internaciona organizuri.
 
* Segun l' [[indexo mondumal di libereso di jurnalaro]] da [[Raportisti sen Frontieri]] (2007), Slovakia esas la 3ma maxim libera lando (same quale [[Estonia]]) ek 169 landi.
* Segun l'Indexo [[indexopri di perceptoPercepto dil korupto]]Korupto, en (2007), Slovakia esasokupis la 49ma ekpoziciono inter 180 landi.
 
=== Regioni e distrikti ===
Lineo 147:
[[Inflaciono]] diminutis de mezvalore 12% en la yaro 2000 til nur 3,3% en la yaro 2002, ma ol kreskis itere en la yari 2003-2004 pro augmento di taxi e preci regulata. Ol atingis 3,7% en la yaro 2005.
 
Slovakia adoptis l'[[Euro]] kom monetaro ye la 1ma di januaro 2009 kom la 16ma lando dil [[Europana Uniono]]. Ol ja eniris la [[Europana Mekanismo di Kurso di Kambio]] por ca skopo. L'Euro en Slovakia aprobesis dal [[Europana Komisitaro]] ye la 7ma di mayo 2008. EnYe la 28ma di mayo 2008, la ''koruna'' Slovakiana remplasesis po 30,126 koruni vice 1 euro.
 
Slovakia esas lando atraktiva por exterlanda kolokadi precipue pro olua basa kusti di forci laboranta, basa taxi e forci laboranta bone edukata. En yari recenta, Slovakia okupas su per kurajigar investi exterlanda. Enfluo di investi direta stranjera kreskis ye plu kam 600% depos la yaro 2000.
Lineo 172:
La statal linguo ofical esas la [[Slovakiana linguo|Slovaka]], membro dil familio di [[Slava lingui]], ma la [[Hungariana linguo|Hungara]] esas anke multe parolata en la sudo dil lando ed ol juas estado ko-ofical en kelka municipi e multa homi anke parolas la [[Chekiana linguo|Cheka]].
 
La Slovakiana konstituco garantias [[libereso di religio]]. La majoritato di Slovakiani (68,9%) identifikas su kun [[katolikismo]] (quankam frequentadooftado di kirko esas plu basa); la duesma grupo maxim granda esas homi sen konfeso (13%). Cirkum 6,93% apartenas a [[Luteranismo]], 4,1% esas [[Greka katolikismo|Greka katoliki]] asociata kun la [[Romana Eklezio Katolika]], [[Kalvinanismo]] havas 2,0%, 0,9% esas [[Ortodoxa Eklezio|ortodoxa]] e 1,1% esas di religio altra o ne-enrejistrata. Cirkum 2 300 Judi restas del granda populo aproximata ye 90 000 ante la [[duesma mondomilito]].
 
En la yaro 2007, Slovakia aproximesis havar fertileso di 1,33 infanti per muliero, quo esas un ek la numero maxim basa inter la landi dil Uniono Europana.
Lineo 182:
=== Koqu-arto ===
 
[[ImajoArkivo:BryndzoveHalusky.JPG|thumb|Potata pastobuli kun fromajo di mutono (''bryndzové halušky''), la disho nacional di Slovakia]]
 
Karno di [[porko]], [[bovo]] e [[pultro]] esas la chefa speci di karno konsumata en Slovakia. Karno di porko esas la maxim populara. Inter pultri, hano esas la maxim ordinara, avan anado, ganso e dindo. Sangoza sociso nomatanomizita ''jaternica'' kontenas parti di porko buchita. Karno di vildo, specale apro, kuniklo e cervo, esas anke komprebla dum la yaro. Karno di agnelo e kapro esas anke komprebla, ma oli ne esas tre populara. La konsumo di karno di kavalo generaleordinare desaprobesas.
 
[[Vino]] esas ordinara en la tota Slovakia. Vino Slovakiana venas precipue del sudal regioni alonge la Danubio ed olua enfluanti; la nordal duimo dil lando esas tre kolda e montoza por plantacar vito. Tradicione, blanka vino esis plu populara kam la reda (exter kelka regioni), e dolca vino plu populara kam lo sika, ma amba ca gusti semblas chanjar.
Lineo 192:
=== Muziko ===
 
Muziko populara komencis remplasar muziko tradicional en la komenco dil 1950a yari 1950ma, kande Slovakia esis parto di Chekoslovakia; Usana [[jazo]], [[rhythm and blues]], e [[rock]] esis populara, ultre [[valso|valsi]], [[polko|polki]] e [[chardasho|chardashi]]. Til la fino dil 1950ma yari, radio-recevili divenis ordinara apartenaji di familii, quankam nur statal brodkastado esis legala. Muziko Slovakiana populara komencis kom mixuro di [[bossa nova]], ''cool jazz'' e ''[[rock]]'' kun texti di propagando. Disidenti askoltis radio Austriana ''ORF'', ''Radio Luxemburg'' o ''Radio Europa Libera'', qui pleis plu multa rock. Chekoslovakia esis plu pasiva kontre dominaco Sovietiana, do radio e la tota fako di muziko esis plu favorebla al rejimo kam altra stati satelita.
 
Pos la Revoluciono di Veluro e la deklaro di Slovakia, muziko multe diverseskis, pro ke libera merkato permisis granda expanso dil nombro di bandi e jenri reprezentata en la merkato Slovakiana. Ma balde [[popmuziko]] divenis dominacanta, ekpulsante multa mikra jenri. Dum la [[1990a yari 1990ma]], Usana ''[[grunge]]'', ''alternative rock'' e ''[[britpop]]'' ganis adherado, same quale [[muzikalo|muzikali]] itere populara.
 
== Cetera aferi ==
{{Commons|Slovakia}}
* [http://www.government.gov.sk/ Guvernioguvernerio di Slovakia] - oficala pagino, en Angliana e Slovakiana
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lo.html CIA - ''The World Factbook'' - Slovakia] - multa informi, en Angliana.
* [http://www.sktoday.com/ Slovakia today] - Jurnalo interretala en Angla linguo