Albania: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Removing "Presidenca2.jpg", it has been deleted from Commons by Ronhjones because: Per c:Commons:Deletion requests/Files in Category:Presidency, Tirana.
kelka korektigi + texto
Lineo 12:
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidanti di Albania
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[BujarIlir NishaniMeta]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefministri di Albania
| Titulo_chefo_guverno = Chefministro
Lineo 19:
| Rango_surfaco = 139
| Surfaco_aquo = 4,7
| LojantiHabitanti = {{formatnum:3659616}}<ref name=CIA>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html</ref>
| Rango_lojantiRango_habitanti = 129
| Yaro = 2010
| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 111,1
| Reto_kodo = .al
| Nomo_himno = ''Hymni I Flamurit''
Lineo 28:
| Religii = [[islamo]] 65-70%, [[Kristanismo]] 20-25%
}}
'''Albania''' (en [[Albaniana linguo|Albaniana]] ''Shqipëri/Shqipëria'') esas lando qua jacas en sudo disudal Europa. Lua vicina landi esas [[Montenegro]] en nord-westoweste, [[Kosovo]] (lando ne agnoskata da [[Serbia]]) en nord-estoeste, [[Republiko Macedonia]] en l'estoeste, e [[Grekia]] en sudosude. En la westoAdweste jacas la litoro di [[Adriatiko]]. ItaAlbania lando jacas yedistas min kam 72 km de [[Italia]], tra l'Adriatiko.
 
'''Bazala fakti pri Albania'''
== Historio ==
[[Arkivo:Apollonia,_Albania_(by_Pudelek)_-_Monument_of_Agonothetes.JPG|thumb|250px|left|Ruini de Apolonia.]]
{{PA|Historio di Albania}}
CirkumGreki 3.000 a.K. la Grekiunesmafoye mencionis [[Iliria]], regiono partale okupata per la teritorio di nuna Albania, unesmafoyecirkume 3.000 DumaK. laEn periodo588 dilaK Greki de [[Roman imperioKorfu]] lae teritorio[[Korinto]] difondis nunal'urbo Albania''Apolonia'', esisqua partohavis deprospera laskolo provinci dipri [[Dalmatiafilozofio]], Macedonia (specale [[Epirus Nova]]) e Supra Moesia. LaL'urbo teritoriodivenis esisricha subpro Romanala ekomerco pose subdi [[Bizancana Imperiosklaveso|Bizancanasklavi]] dominacajoed tilanke ladi [[7ma yarcentoasfalto]], kandeprodukto [[slavo|slavi]]qua uzesis por enmigrisigar versnepermeebla la regionoligno di la navi. AlbaniaEn 148 aK l'urbo divenis parto deldi la provinco [[Unesma BulgaraRomana Imperioimperio|Romana]] dum la ''[[9maEpirus yarcentoNova]]''.
 
Dum la periodo dil [[Romana imperio]] la nuna teritorio di Albania dividabis inter la provinci [[Dalmatia]], Macedonia (note [[Epirus Nova]]) e Supra Moesia. La teritorio esis sub Romana e pose sub [[Bizancana Imperio|Bizancana]] dominacajo til la [[7ma yarcento]], kande [[Populo slavo|Slavi]] enmigris vers la regiono. Albania divenis parto del [[Unesma Bulgara Imperio]] dum la [[9ma yarcento]].
[[Arkivo:Sanjak_of_Albania_Map_1431-es.svg|thumb|150px|left|''Sanjak'' (provinco) di Albania en 1431.]]
 
[[Arkivo:Sanjak_of_Albania_Map_1431-es.svg|thumb|150px250px|left|''Sanjak'' (provinco) di Albania en 1431.]]
L'[[Otoman imperio|Otomani]] komencis konquestar la regiono dum la [[14ma yarcento]] e transformis ol en ''Sanjak'' (provinco). Dum la [[15ma yarcento]], de [[1443]] til [[1468]], [[Gjergj Kastrioti Skanderbeg]] konquestis la nedependo por parto de ca regiono del Otoman imperio e divenis rejulo, ma en [[1478]] l'Otomani rikonquestis komplete ica areo.
 
Granda parto de ladel habitantaro adoptis l'[[islamo]] kom [[religio]], e l'Albaniani esis la lasta populo Europana qua deziris separar su del Otoman imperio<ref>Raymond Zickel and Walter R. Iwaskiw, editors. (1994). "NATIONAL AWAKENING AND THE BIRTH OF ALBANIA, [mut.us/albania/index.htm]"</ref>. Tamen, dum la fino dil [[19ma yarcento]] eventis multa revolti kontre Turka dominaco. Fine Albania deklaris sualua nedependo del Otoman imperio ye la [[28ma di novembro]] [[1912]]. Ol adoptis la [[republiko]] kom formosistemo di guvernerio en [[1920]]. En [[1928]] [[Ahmet Zogu]], lua unesma prezidanto, adoptis la rejala titulo di [[Zog la 1ma]], ed ica lando divenis [[monarkio]].
 
L'En [[1939]], [[Italia]]ni invadis Albania en [[1939]] ed okupis cala lando til [[1943]], kande li esis remplasita dala [[Germania|Germani]]ni, quiremplasis okupisli cae landorestis ibe til oktobro [[1944]]. La [[Nacionalismo|Nacionalista]] grupi, qui inkluzis [[komunismo|komunista]] partisani, kombatis unesme kontre l'Italiani e pose kontre Germaniani,Germani sen [[Sovietia]]na helpo. [[Enver Hoxha]], chefo dil Albaniana Partiso di Laboro (komunista) divenis chefo di cala lando. Ilu esis federitofederis kun Sovietiani til [[1960]], ma ruptis ica federuro kande [[Nikita Hrushchev]] denuncis la krimini di [[Yosif Stalin|Stalin]]. Do, Hoxha federis su kun la [[Populala Republiko di Chinia]].
 
LaYe la [[11ma di aprilo]] [[1985]] Hoxha mortis. Lua sucedanto, [[Ramiz Alia]] gradope komencis politikala aperto. Dum marto [[1991]] libera elekti organizesis en Albania, e Ramiz Alia vinkis lor la prezidantala elekto. Tamen, un generala striko forciskoaktis la guvernerio abandonar la [[komunismo|komunista rejimo]]. IcaRamiz landoAlia guvernesisguvernis da Ramiz AliaAlbania til la [[3ma di aprilo]] [[1992]], kande ililu renuncis. Elekti eventis, e [[Sali Berisha]] elektesis prezidanto.
 
LaYe la [[4ma di aprilo]] [[2009]] Albania divenis membro di [[NATO]].
 
== Politiko ==
 
[[Arkivo:Tirana_-_Albanian_National_Assembly_(by_Pudelek).jpg|thumb|left|200px|Parlamento di Albania.]]
Albania esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La prezidanto esas la [[chefo di stato]], ed elektesas por 5-yara periodo da Nacional Asemblajo. Nun esas [[Bujar Nishani]]. La [[chefministro]] esas la [[chefo di guvernerio]]., Ilquailqua esas nune [[Edi Rama]].
 
La parlamento (''Kuvendi i Republikës së Shqipërisë'' - Nacional Asemblajo di Albania) havas unika chambro kun 140 membri, qui elektesas dal populo por 4 yari. La nuna [[konstituco]] adoptesis la [[28ma di novembro]] [[1998]].
Linio 106 ⟶ 108:
* [[Provinco di Vlorë|Vlorë]]
| width="33%" style="vertical-align: top;" |
[[Arkivo:AlbaniaNumberedPrefectures.png|thumb|rigth|80px120px|Regioni di Albania.]]
|}
 
== Ekonomio ==
{{PA|Ekonomio di Albania}}
Albania kontinuasduras esar povra lando kande komparata adal altra Europana stati<ref>[http://www.dfat.gov.au/GEO/albania/country_brief.html Albania Country Brief] Department of Foreign Affairs and Trade (Australia)</ref>. Lua [[KLP]] per persono esas 26% de l'averajola dimezavaloro dil Europana Uniono en [[2010]]<ref>[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-25062009-BP/EN/2-25062009-BP-EN.PDF "Albania's GDP per capita in PPS (2008)"]] eurostat.eu</ref>.
 
== Demografio ==
L'averajaLa mezavalora evo di Albaniana populohabitantaro esas 28.9 yari,<ref>[http://web.archive.org/web/20090303205559/http://www.instat.gov.al/graphics/doc/downloads/publikime/femrameshkuj2006.pdf Women, Men and shefit's in Albania 2006]</ref> yuna kande komparata ad altra Europana landi. De [[1991]] til [[2004]] cirkum {{formatnum:900000}} Albaniani ekmigris, de qui aproxime 600,.000 establisis su en [[Grekia]]<ref>[http://www.migrationinformation.org/Profiles/display.cfm?ID=239 Albania:looking beyond borders]. Migration Policy Institute</ref>. La majoritatomaxim de lua populomulta esas AlbaniAlbaniani, kun minoritatimikra degrupi di Greki, MacedoniMacedoniani, Bulgari, ed altraaltri.
 
Ne exitas oficala statistiki pri [[religio]]: ''The World Factbook'' de CIA kalkulas ke cirkumcirkume 70% esas [[islamo|islamiMohamedani]], 20% [[ortodoxistaOrtodoxa kristanismo|ortodoxistiOrtodoxisti]] e 10% [[katolikismo|katoliki]]<ref name=CIA/>. Segun ''World Christian Encyclopaedia'' en [[2009]] 38.8% esis islamaniMohamedani, 16.1% ortodoxiOrtodoxi, 16.8% katoliki ed altraaltri 16.8% ne havis religii<ref>http://religiousfreedom.lib.virginia.edu/nationprofiles/Albania/rbodies.html</ref>.
 
La maxim granda urbo esas [[Tirane]]. Altra importanta urbi esas [[Durrës]] ed [[Elbasan]].
 
== Kulturo ==
''Meshari'' ("la meslibro") da [[Gjon Buzuku]] publikigita en [[1555]] esas konsiderata komkonsideresas la maxim anciena libro en [[Albaniana linguo]], ma existas evidentaji ke ca linguo ja esis skribitaskribesis dum la 14ma yarcento. Dum la [[19ma yarcento]] eventis "Albaniana rivivigo" kun influoinflui de [[romantikismo]], e kelka skriptisti divenis notora en Albaniana [[literaturo]]: la romanisti [[Jeronim De Rada]] e [[Naim Frashëri]], e la poeti [[Ndre Mjeda]] e [[Andon Zako Çajupi]]. La maxim bone konocata nun-tempalanuntempala skriptisto en Albaniana linguo esas [[Ismail Kadare]].
 
== Noti e referi ==