Moldova: Diferi inter la revizi

[[Neolitiko|Neolitika]] objekti de la kulturo ''Cucuteni'' trovesis en la regiono di nuna Moldova. La kulturo di ''Cucuteni'' existis de cirkumcirkume 5.500 aK til 2750 aK, e praktikis [[agrokultivo]], edukado di animali, chaso ed elaboris [[ceramiko|ceramikajo]]<ref>[http://web.archive.org/web/20110514095641/http://193.2.104.55/documenta/pdf34/DPConstantinescu34.pdf "Phase and chemical composition analysis of pigments used in Cucuteni Neolithic painted ceramics"], Bogdan Constantinescu e Roxana Bugoi</ref>. La kulturo di Cucuteni anke havis granda urbi, kun plua kam 15.000 habitanti.

De l'[[1ma yarcento|1ma]] til la [[7ma yarcento]] la sudo di la regiono okupesis komence dal [[RomanRomana imperio|Romani]] e pose dal [[BizancanBizancana imperio|Bizancani]]. Por sua strategiala loko en Europa, diversa populi invadis la regiono, exemple [[Goto|Goti]], Huni, Avari, [[Unesma BulgarianBulgara imperio|Bulgari]], [[Hungaria|Hungari]], [[Mongolia|Mongoli]] e Tatari.

La [[princio di Moldavia]] establisesis en [[1346]] e duris til [[1859]], kande la regiono unionesis a nuna [[Rumania]]. Ante finar l'[[Unesma mondomilito]] en [[1917]] la regiono deklaris su nedependanta sub la nomo Demokratiala Republiko di Moldavia, qua duris til [[1918]]. [[Besarabia]] deklaris su nedependanta de [[RusianRusa imperio]] ed unionis su kun Rumania. En exilo, formacesis la guvernerio di la Republiko Socialista SovietaSovietiana di Besarabia.

En agosto [[1939]] la [[pakto Ribbentrop-Molotov]] agnoskispozis [[Besarabia]] kom sub Sovietian influo. En [[1940]], dum la [[Duesma mondomilito]], [[Sovietia]] demandis Rumania cedar la teritorii di Besarabia e la nordo di [[Bukovina]], konocata kom [[Transdniestria]]. Rumania aceptis, e la [[Republiko Socialista Sovietiana di Moldova]] formacesis.

En [[1941]] kom parto dil invado di Sovietia da [[naziista Germania]], Rumania invadis la regioni di [[Berarabia]], [[Bukovina]] e [[Transdniestria]]. Rumania, en kunlaboro kun nacionalsocialistinacional-socialisti, deportis od exterminis cirkumcirkume 300,.000 [[judo|judi]]. Sovietiani riokupis la regiono inter februaro ed agosto [[1994]], e riestablisis la [[Republiko Socialista Sovietiana di Moldova|RSS Moldova]].

Dum la guvernerio di [[Yosif Stalin]] lokala habitantaro subisis deporti e [[famino]]. Pos la duesma mondomilito, granda nombro di Rusi, UkrainiUkrainiani e Bielorusi enmigris vers la regiono. Dum la [[yari 1980ma]] kreskis la demandodemandi porpri nedependo. Fine, pos la falio di [[stato-stroko]] en Sovietia kontre la reformi di [[perestroika]] e [[glasnost]], Moldova deklaris lua nedependo, ye la [[27ma di agosto]] [[1991]].

[[Arkivo:Parliament_Building_MoldovaIgor Dodon MoscowTass 01-2017.jpg|thumb|180px220px|Parlamento[[Igor Dodon]], la dinuna Moldovaprezidanto.]]

On povas dividar Moldova en du arei. Streta areo che esta limito, '''[[Transdniestria]]''', volas unionar su a [[Rusia]], pro ke la maxim multa ek lua habitanti parolas la [[RusianaRusa linguo|Rusa]]. AltraL'altra Moldova volas - se ne unionasunionar su kun Rumania - adminime sequar Rumania ad [[Europana Uniono]].

Segun la [[konstituco]] adoptita en [[1994]], Moldova esas parlamentala [[republiko]]. La L'[[exekutiva povo]] kompozesaskonsistas daek la [[prezidanto]], da la [[chefministro]] e da la ministraro. La [[prezidanto]] esas la [[chefo di stato]] di la lando ed elektesas dal parlamento por 4-yara periodo. Pos la 23ma di decembro 2016 esas [[Igor Dodon]]. La [[chefministro]] esas la [[chefo di guvernerio]], ed elektesas dal prezidanto pos lu konsultar la parlamento. La chefministro selektas l'altra 16 ministri.

La [[legifala povo]] kompozesaskonsistas daek la parlamento (''Parlamentul''), qua havas unika chambro kun 101 membri. Li elektesas da la populo por 4-yara periodo.

[[Arkivo:Dniester in Moldova, 2004.jpg|thumb|250px|left|Peizajo Moldovana, kun la [[fluvio Dniester]].]]

Moldova jacas inter [[latitudo|latitudi]] 45º e 49ºN, ed inter la [[meridiano|meridiani]] 26º e 30ºE (nur mikr areo jacas este de 30ºE). Lua totala surfaco eas 33,.851 km²

Lando jacas inter du fluvii: [[fluvio Dniester|Dniester]] e [[Fluvio Prut|Prut]]. Prut, ante ekfluar en [[Danubio]], formacas naturale formacas la westala frontiero di Moldova kun [[Rumania]]. Nur 480 metri de Danubiana rivo apartenas a Moldova, e l'urbeto Giurgiulești esas l'unika Moldovana portuo en Danubio.

Quankam lua teritorio esas kolinoza, l'[[altitudo]] nulatempe superiras 430 metri - la maxim alta monto esas la kolino Bălănești, kun 429 metri di altitudo. La precipua urbi di lando esas [[Chisinau]] (la chef-urbo, kun 647,.513 habitanti en [[2004]]), [[Tiraspol]], Bălți (en la nordo) e Bender (en sud-esto). Comrat esas l'administrala centro di [[Gagauzia]].

La [[klimato]] di la lando esas modereme kontinentala. La proximeso kun [[Negra Maro]] permisas milda e sunoza klimato. La [[Somero|Somerisomeri]] esas varma e longa, e lua mezvaloramezavalora temperaturo eas 20 °C. [[Vintro|Vintri]] esas sika e relate dolca, e la mezvaloramezavalora temperaturi en januaro esas -4ºC. Yarala [[pluvopluvozeso]] esas cirkumcirkume 600 mm en la nordo e 400 mmm en la sudo di la lando. Plu intensa pluvi eventas endum la somero ed en oktobro

[[Transdniestria]] kovras l'estala rivo didil fluvio Dniester e havashavis 4,.163 km² di surfaco e {{formatnum:505153}} habitanti en [[2014]].<ref>{{cite web| url = http://www.citypopulation.de/Moldova.html| title= Moldova| date= 1ma di januaro 2014|publisher = Citypopulation| accessdate= 17ma di aprilo 2014}}</ref>

Valuto: [[Leu di Moldova]].

Segun l'unesma informi pri la [[demografiala kontado]] di 2014, Moldova havis {{formatnum:2998235}} habitanti.<ref name=cens2014>{{Cite web|url=http://www.statistica.md/newsview.php?l=en&id=5582&idc=30|title=The Population of the Republic of Moldova at the Time of the Census was 2,998,235|last=|first=|date=31ma di marto 2017|accessdate=9ma di agosto 2017}} CC-BY-4.0</ref> To signifikas ke la habitantaro diminutis 11,3% de 2004 til 2014. De la habitantaro qua deklaris lua raso, 75,1% esis Moldovani, 7.0% esis Rumani, 6,6% esis UkrainaniUkrainiani, 4,6% Gagauzi, 4,1% Rusi, 1,9% Bulgari, 0,4% Cigani Roma, e 0,5% altri.<ref name=cens2014/>

Poeto [[Mihai Eminescu]] e skriptisto [[Ion Creangă]] konsideresas nacionala artisti ambe en Moldova e Rumania. Altra skriptisti qui kontributis por la [[literaturo]] di la du landi esas la [[Besarabia|Besarabi]]ni [[Alexandru Donici]], Alexandru Hâjdeu, [[Bogdan Petriceicu Hasdeu]], Constantin Stamati, Constantin Stamati-Ciurea, Costache Negruzzi, Alecu Russo, e Constantin Stere.

Pri la [[muziko]] la maxim importanta Moldovana kompozisti esas [[Gavriil MusicescMusicescu]]u, Ștefan Neaga e Eugen Doga. EnPri populara muziko, la bando [[O-Zone]] atingis notoreso la yaro [[2003]] kun la muziko ''Dragostea Din Tei''. Altra du ''pop''-bandi qui obtenis notoreso dum recenta yari esas [[SunStroke Project]] - qua partoprenis en l'[[Eurovidado konkurso di kansono|Eurovidado konkurso]] en [[2010]] - e [[Zdob și Zdub]].

La lukto nomizita ''Trânta'' esas la nacionala [[sporto]] di Moldova, dum ke [[futbalo]] esas la maxim populara. [[Basketbalo]] e [[rugbyrugbio]]* anke havas granda populareso.

* [http://www.mfa.md Ministerio dipri ExteraExteral Aferi]