Versiono ye 17:12, 1 nov. 2015 redaktar Joao Xavier (diskutez \| kontributadi) Administreri 115 895 redaktoj mikra korektigi ← Plu anciena versiono		Versiono ye 01:54, 15 sep. 2017 redaktar desfacez Joao Xavier (diskutez \| kontributadi) Administreri 115 895 redaktoj kelka korektigi e/o modifiki Plu recenta versiono →
Lineo 3: '''Celulo''' esas la bazala unajo di vivanta materio, ek quo omna [[animalo\|animali]] e [[planto\|planti]] konstruktesas. Vivanta celulo responsas pri omna funcioni necesa por vivo. [[Bakterio]] ed [[amebo]] esesas exempli dipri ~~un-celula~~uncelulala organismi. Preske omna celuli es dividebla aden tri parti: extera membrano o muro, nukleo, e diafana liquido [[citoplasmo]]. Celuli en animali cirkondesas daper plasma membrano, vivanta, dina e flexebla. Ol permisas substancar enpasar ed ekpasar, e povas selektar ed exkluzar substanci. La membrano do decidas, quo darfas enirar la celulo. Kontraste, celuli en planti cirkondesas daper dika, rigida, senviva muro ek [[celuloso]]. == Historio di konceptajo == * 1665: [[Robert Hooke]] deskovras mortinta celuli en korko, ta celuli facas pensar lu a celuli di monakeyo, de ube la nomo. Pose il observas celuli en vivanta planti, uzanta la frua mikroskopi. Hooke uzas la vorto celulo ma la senco esas lor diferanta di to nuna. * 1839: [[Theodor Schwann]] deskovras ke planti ed animali esas omni facita en celuli, konkluzanta ke celuli esas la komuna unajo di strukturo e developo, to qua fondis celula teorio. Il donis sua nomo a celuli di Schwann. * La kredo segun qua formi di vivo povas aparar spontane (spontana generaciono) ~~esas refutita~~refutesis da [[Louis Pasteur]] (1822-1895). * 1858: Rudolf Virchow afirmas ke celuli naskas de rezultajo di celulala divido (« omnis cellula ex cellula »), to qua dependas pri celula termini la questiono di ovo e hanino. Ta esas precize ta parto qua esas atakita da la championi di kreismo* o di sua lasta metamorfoso, inteligenta desegno. Lineo 32: [[Arkivo:Cell membrane drawing-fr.svg\|thumb\|upright=1.2\|Mikra segmento di celulala membrano. Ta membrano di moderna celulo esas multa plu komplikata di simpla fosfolipido kun du strati originala (la mikra sferi kun du kaudi). Proteini e glucidi havas multa funcioni di regulado di pasado tra la membrano e di reakto a cirkumajo.]] Celulo konstitucas spacala unajo, limitizata per membrano. To, vice esar hermetika limito, konstitucas surfaco por kambii ~~permizanta~~permisanta dispozo di fluxo, La plasmala* membrani, malgre lua diverseso posedas, ecepte ke (certa arkei* termofila posedas unika lito di lipidi), identa strukturo : * fosfolipida duopla surfaco kompozita di lipidi amfifila, qua konstitucas filtrilo di bazo ~~permizanta~~permisanta la pasado di substanci hidrofobiika, frenaganta to di hidrofili. * proteini transmembranala e periferiala a diversa roli (transferi, transporto, transdukto di signalili...) Lineo 50: ==== Fluo organizata di materio ed energio ==== Ta ~~fondamentala~~fundamentala strukturo (membrano organizanta la kambii cirkumanta diviso, loko di kemiala reakti specifika) posibligas la dispozo e la manteno di fluxo di materio, energio ed informo ... trairanta celulo. Esas do reala organizuro di kambii celulo-exterajo, qua posibligas a " sistemo celulo " (en senco termodinamikala) por mantenar sua strukturo alta organizata. Fine, celulo ne konstitucas stabila e nechanjebla strukturo ma plu dinamikala ento bezonanta konstanta adportajo di materio ed energio por ~~permizar~~permisar sua funcionado e la manteno di sua strukturo : nur sua organizuro persistas, sua konstitucanti esanta en perpetua rinovigo. La potencialo di repozo di celulo determinas la difero di potencialo (cirkume -70 mV ~~proxim~~), kun l'interno di la celulo negativo. == Celulo vektorala di ''gènocondries'' ==

Celulo: Diferi inter la revizi