|
La '''Renesanco''' esis periodo en [[Europa|europana]] [[historio]], de la 14ma til la 17ma yarcento, egardata kom la kulturala ponto inter la [[Mez-epoko|Mezepoko]] e [[Modern-epoko|moderna historio]].
[[Arkivo:Sandro Botticelli - Idealized Portrait of a Lady (Portrait of Simonetta Vespucci as Nymph) - Google Art Project.jpg|eta|''Portreto di yunino'' da [[Sandro Botticelli]]]]
Ol komencis kom kulturala movemento en [[Italia]] dum la Tarda Mezepoko, e pose difuzesis a cetera Europa, signalinte la komenco di la [[Frua Moderna Epoko]].
La intelektala bazo di la Renesanco esis sua propre-inventita versiono di [[humanismo]], derivita de la rideskovro di klasika [[greka filozofio]], quala ta di [[Protagoro di Abdero|Protagoro]], qua dicis ke "La [[homaro]] esas la mezuro di omna kozi."
Ica nova pensado manifestis en [[arto]], [[arkitekturo]], [[politiko]], [[cienco]] e [[literaturo]]. Frua exempli esis la developo di perspektivo en oleo-piktado e la (nenova) savo facar [[betono]]. Malgre ke la invento di metala [[movebla tipo]] rapidigis la difuzo di idei de la tarda 15ma yarcento, la chanji di la Renesanco ne uniforme experiencesis trans Europa.
Kom kulturala movemento, la Renesanco inkluzis novigema florifo di [[Latina linguo|Latina]] e nacionala literaturi, komencinta per la 14ma-yarcenta rinasko di lerno fondita sur klasika fonti, quon tatempani atribuis a [[Francesco Petrarca]]; la developo di lineara perspektivo ed altra tekniki por reprezentar plu naturala realeso en piktado; e gradopa ma omnaloka edukala reformi.
En politiko, la Renesanco kontributis a la developo dil kustumi e konvencioni di [[diplomaco]], ed en cienco a plu multa dependo ye observo ed induktala rezono. Ultre la revolucioni dil Renesanco en multa intelektala entreprezi, e sociala e politkal renverso, ol forsan maxim bone konocesas pro sua artala developi, e la kontributi di [[Polimatio|polimati]] quala [[Leonardo da Vinci]] e [[Michelangelo]], qui inspiris la termino "Renesanco-homo".
La Renesanco komencis en [[Firenze]] (videz [[Italiana Renesanco|Italiana renesanco]]) en la 14ma yarcento. Diversa teorii propozesis por explikar olua origini e traiti, enfokiganta diversa kauzi, inkluzanta la social e civitana partikularaji di Firenze tatempe: la politikal strukturo; la patroneso dil dominacanta familio, le [[Medici]]; e la migro di greka eruditi e texti ad Italia pos la Krulo di [[Konstantinoplo]] al [[Otoman imperio|Otoman-turki]]. Altra granda centri esis norda italiana urbo-stati quala [[Venezia]], [[Genova]], [[Milano]], [[Bologna]], e fine [[Roma]] dum la [[Renesanco-Papeso]].
La Renesanco havas longa e komplexa [[historiografio]], ed esas multa debato inter historiisti reakte la 19ma-yarcenta gloriizo di la "Renesanco" ed individua kultur-heroi kom "Renesanco-homi", questionanta la utileso dil Renesanco kom termino e historiala distingo.
Ula observeri questionis ka la Renesanco esis kultural "avanco" de la Mezepoko, vicee vidanta ol kom periodo di pesimismo e nostalgio a klasika antiqueso, dum ke social ed ekonomial historiisti, aparte di la ''[[longue durée]]'', vicee enfokigis la kontinueso inter la du epoki, qui interligesas, quale [[Erwin Panofsky|Panofsky]] observis, "per mil konekti".
La vorto ''Renesanco'', literale "Rinasko" (''Renaissance'') en la [[Franciana linguo|franca]], unesme aparis en la angla en le 1830. La vorto anke okuras aparas en la verko di 1855 da [[Jules Michelet]], "'' "Histoire de France" .'' .▼
▲La vorto ''Renesanco'', literale "Rinasko" (''Renaissance'') en la [[Franciana linguo|franca]], unesme aparis en la angla en le 1830. La vorto anke okuras en la verko di 1855 da [[Jules Michelet]], "''Histoire de France".''
[[Kategorio:Historio]]
| 