Bronx: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Idojc (diskutez | kontributadi)
m emendo
Nula rezumo di redakto
Lineo 1:
[[Arkivo:Aerial view of the Bronx, Harlem River, Harlem, Hudson River, George Washington Bridge, 2008-05-10.jpg|eta|300x300ra|The Bronx del aero]]
[[Arkivo:New York City location Bronx.svg|eta|260x260ra|Loko di The Bronx en New York]]
'''The Bronx'''  esas la maxim  nordala  ek la kin  distrikti  di [[New York|New York-urbo]], en la usana [[Nova-York (stato)|stato New York]].
 
Ol jacas  geografiale  sude de [[komtio Westchester]]; norde ed este del insulo e distrikto [[Manhattan]] trans la [[rivero Harlem-Rivero]]; e norde del distrikto [[Queens]], trans la [[Esta Rivero]].
 
Ek la  kin distrikti, The Bronx esas la unika qua havas la majoritato de  sua areo sur la [[Usa|usana]] kontinento e, kun ter-areo  de 109  km<sup>2</sup> e  habitantaro  1.455.720 en 2016, havas la quaresma maxim  granda ter-areo, la quaresma maxim alta  habitantaro, e la triesma maxim alta  populo-denseso.   Depos 1914, The Bronx havas la  sama frontieri kam la  '''komtio  Bronx''', komtio dil stato New York e la  triesma maxim dense populoza komtio en la [[Usa]].
 
The Bronx dividesas da  la [[ rivero Bronx-Rivero]] aden kolinoza parto weste, proxim Manhattan, e plata estala parto, proxim [[Long Island]].   Estala e  westala strad-adresi dividesas da  Jerome Avenue - la  pluduro di  [[Fifth Avenue (New York)|Fifth Avenue]] en  Manhattan.   West Bronx anexesis a New York-urbo en 1874, e la  arei este del Bronx-Rivero en 1895.   Komtio  Bronx separesis de komtio  New York en 1914.   Cirkume quarimo del areo di The Bronx esas libera  spaco,  inkluzanta Woodlawn-Tombeyo,  Van Cortlandt-Parko,  Pelham Bay-Parko, la  [[Botanikala  Gardeno di  New York]], e  [[Bronx-Zoo]].   Ica  spaci  situesas precipue sur tero rezervita en la tarda 19ma yarcento kande urbana developo progresis norde ed este de Manhattan.
 
La nomo "Bronx" devenas de [[Jonas Bronck]], qua establisis la unesma kolonio en la regiono kom  parto di [[Nova-Nederlando|Nova Nederlando]] en 1639.  Le indijena [[L'indijeni Lenape]] diplasesis pos 1643  da  koloniani.  En Dum la 19ma e 20ma yarcenti, The Bronx recevis multa enmigranta grupi e transformesis aden urbana komuneso, unesme de [[Europa|europana]]na landi ([[Irlando]],  [[Germania]], [[Italia]]) e pose de la [[Karibiana Maro|KaribeanoKaribia]] ([[Porto-Riko]],  [[Jamaika]],  [[Dominikana Republiko]]), ultre afrikan-usana enmigranti de  suda Usa.   Pro la kulturala mixuro The  Bronx esas fonto di Latina e [[hip hop]]-muziko.
 
The Bronx kontenas un  ek la kin  maxim povra kongresala distrikti en Usa, la 15ma distriko, ma  ol anke  inkluzas richa e  meza-richa vicineyi quala Riverdale,  Fieldston,  Spuyten Duyvil,  Schuylerville,  Pelham Bay,  Pelham Gardens,  Morris Park e Country Club.   En  The Bronx, aparte South Bronx, diminutegis  habitantaro, lojeyi e vivo-qualeso en la  tarda 1960a[[yari 1960ma]] e 1970a yari 1970ma, kulmininte en ondo de incendio-krimino.   Depose eventis ridevelopo di  komunesi de tarda la 1980a yari 1980ma tra la 1990a yari 1990ma til hodienun.
 
=== '''Nomo''' ===
The Bronx  nomizesis  ''Rananchqua''  dal indijena Siwanoy-grupo  de Lenape  (anke konocita kom le Delaware), dum ke altra indijeni nomizis ol  ''Keskeskeck''.   Ol dividesis da  la  rivero ''Aquahung''-Rivero.
 
La origino di Jonas Bronck  (c. 1600–43 1600-43) kontestesas.   Ula fonti asertas ke il esis [[Suedia|sueda]] enmigrinto de [[Komstad]], parokio  [[Norra Ljunga]]  en  [[Småland]], [[Suedia]], qua arivis en  [[Nova-Nederlando|Nova Nederlando]] dum  printempo 1639.   Bronck esis la unesma savata europana koloniano en la regiono, e konstruktis  farmeyo  "Emmanus" proxim hodiala Willis Avenue e 132ma Strado en  [[Mott Haven]].   Il lokacis tero de la [[Nederlandana West-India-Kompanio]] ye la "kolo" di tero  nemediate norde de la  nederlandana  kolonio en  [[Harlem]]  (sur Manhattan-insulo), e kompris plusa  regioni de  lokala tribui.   Il fine akumulis 200  hektari inter la Harlem-Rivero e la  ''Aquahung'', pose  "Bronck's River" o la Bronx-Rivero.   Nederlandana  ed angla  koloniani  referis la regiono  kom  "Bronck's Land".   La  usana poeto William Bronk esis decendanto di  Pieter Bronck, qua esis  la filiulo, fratulo, nevo o kuzo di  Jonas Bronck.[[Arkivo:Co-op City Hutch River.jpg|eta|260x260ra|La vicineyo Co-op City]]
=== '''Historio''' ===
Europana koloniigo di The Bronx komencis en 1639.   The Bronx esis originale parto di komtio  Westchester, ma ol  cedesis  a komtio  New York fragmentope ante divenir komtio Bronx.   Originale, la regiono habitesis da indijena  usani til ke  koloniigo transformis la distrikto aden farm-agri.
 
La developo di The Bronx direte relatas olua strategiala loko inter [[Nova-Anglia]] e  New York (Manhattan).   Dominaco di la ponti trans la Harlem-Rivero desfaciligis la periodo di [[Britania|britana]] koloniala regno.   King's-ponto, konstruktita en 1693, esis posedajo di [[Frederick Philipse]].   La pas-imposti rankorigis lokala farmisti.   En 1759, la farmisti, duktita da Jacobus Dyckman e Benjamin Palmer, konstruktis "gratuita  ponto" trans la Harlem-Rivero, to quo duktis al  abandono di imposti.
 
La  teritorio nun en komtio  Bronx esis originale parto di komtio  Westchester, un ek la 12 originala komtii dil Angla Provinco New York.   Nuna  komtio  Bronx kontenesis en la urbo Westchester e parti dil urbi  [[Yonkers]], [[Eastchester]] e [[Pelham]].   En 1846, nova urbo kreesis per divido di  Westchester, nomizita  West Farms; la urbo Morrisania kreesis suafoye de  West Farms en 1855.   En 1873, la urbo  [[Kingsbridge]] establisesis en la olima frontieri  di  Yonkers, cirkume la  moderna vicineyi Kingsbridge,  [[Riverdale]] e [[Woodlawn]].
 
Inter famoza  koloniani  en The Bronx en la 19ma e frua 20ma yarcenti esis autoroskriptisto [[Willa Cather]], tabako-komercisto [[Pierre Lorillard]], ed inventero [[Jordan L. Mott]], qua establisis Mott Haven por lojigar la laboristi di sua fer-forjerio.[[Arkivo:Bronxhub1.jpeg|eta|260x260ra|Strado-ceno en The Bronx]]La solidigo di  The Bronx aden New York-urbo eventis  ye du fazi.   In 1873, la stato-legifantaro anexis Kingsbridge, West Farms e Morrisania  a  New York, in 1874; la tri  urbi  tale  abolisesis.
 
La  tota teritorio este de la  Bronx-River anexesis al urbo  en 1895, tri yari ante la  solidigo kun [[Brooklyn]],  [[Queens]] e [[Staten Island]].   Ico inkluzis la urbo Westchester  e  parti di  [[Eastchester]] e [[Pelham]].   La  marala  komuneso [[City Island]]  votis por unionar su kun la  urbo en 1896.
 
Ye  januaro 1ma 1898, la moderna urbo  New York naskis, inkluzanta The Bronx kom un  ek la kin distrikti.
 
Ye  aprilo 19ma 1912, ta parti di komtio  New York anexita de komtio  Westchester dum pasinta yardeki nove konstitucesis kom komtio  Bronx, la 62ma e lasta komtio kreita da la  stato, en 1914.   La korti dil komtio  Bronx  apertesis ye januaro 2ma 1914.  Marble Hill, Manhattan lore konektesis a  The Bronx, ma ne divenis parto di ta komtio  pro  historiala hazardo relate  chanji di aquovoyi.
 
=== '''Geografio''' ===
Komtio  Bronx havas tota areo de 150  km<sup>2</sup>, ek quo 110  km<sup>2</sup> esas tero e 39  km<sup>2</sup> (27%) esas aquo.
 
The Bronx esas la unika parto di New York-urbo qua preske tote situatesas sur la [[Nord-Amerika|Nord-Amerikana]] kontinento.   Olua fundamento esas precipue  ''Fordham gneiss'', alta-grada strioza metamorfa [[petro]] qua kontenas signifikanta quanti de rozea [[feldspato]].   [[Marble Hill]] - politikale parto di Manhattan ma nun fizikale atachita a The Bronx - esas  tale nomizita pro la  Inwood-[[marmoro]] ibe ultre en  [[Inwood]], Manhattan e  parti di The Bronx e komtio  Westchester.[[Arkivo:Morrisheightsbx.JPG|eta|260x260ra|La vicineyo Morris Heights]]La [[Hudson-Rivero]] separas The Bronx weste de Alpine,  Tenafly ed  Englewood Cliffs  en [[komtio  Bergen]], [[Nova-Jersey]]; la Harlem-Rivero separas ol del insulo Manhattan sudweste; la  Esta Rivero separas ol de Queens sudeste; este,  [[Long Island Sound]]  separas ol  de komtio  Nassau en westala Long Island.   Direte norde de The Bronx esas  la komunesi Yonkers,  Mount Vernon,  Pelham Manor e New Rochelle.
La  Bronx River  fluas sude de Westchester County tra la distrikto, ed  ekfluas aden la Esta Rivero; ol esas la unika tote  sensala rivero en New York-urbo.   Rivereto, la  [[Hutchinson-Rivero]]  pasas tra East Bronx ed ekfluas aden [[Eastchester-Bayo]].
 
The Bronx anke inkluzas plura mikra insuli en la Esta Rivero e Long Island Sound, quala City Island e [[Hart Island]].   [[Rikers Island]] en la Esta Rivero, hemo di la karcerego  por tota New York, esas anke parto di The Bronx.
 
La maxim alta punto di The  Bronx ye  85  m esas en la nordwesta angulo, weste de Van Cortlandt-Parko ed en Chapel Farm proxim  ''Riverdale Country School''.   La opozita (sudesta) flanko di  The Bronx havas quar granda basa peninsuli o "koli" qui  salias aden  la Esta  Rivero ed esis olim salo-marsho: Hunt's Point, Clason's Point, Screvin's Neck e [[Throg's Neck]].   Norde,  Rodman's Neck jacas inter Pelham Bay-Parko en la nordesto e  City Island.   La nereguloza marbordo di The Bronx  havas longeso 194  km<sup>2</sup>².
 
=== '''Vicineyi''' ===
[[Arkivo:Herc on the Wheels of Steel.JPG|eta|240x240ra|DJ Kool Herc pleas en The Bronx, 2009]]
Vicineyi di The  Bronx   inkluzas South Bronx, Little Italy, Riverdale, East Bronx,  City Island e Hart Island, West Bronx, e Northwestern Bronx.
 
=== '''Kulturo''' ===
Autoroskriptisto [[Edgar Allan Poe]] pasis la lasta yari di sua vivo (1846 til 1849) en The Bronx che Poe Cottage, nun ye  Kingsbridge  Road e  Grand Concourse.   Ligna farmdometo konsruktita c. 1812, Poe Cottage olim juis vidaji trans la  Bronx-kolini a la bordi di [[Long Island]].   Poe translojis adibe por  eskapar la  aero e turbo  di  [[Manhattan]] esperinte ke la  rurala areo helpos la tuberkloso di sua spozino.   En The Bronx Poe skribis  un  ek sua maxim famoza verki,  ''[[Annabel Lee]]''.
 
Yarcento pose, The Bronx evolucionis de  centro di  Latin-[[jazo]] a  koveyo  di [[hip hop]], quale dokumentizita en la premiizita filmo, produktita  da  [[City Lore]] e brodkastita che [[PBS]] en 2006, "''From Mambo to Hip Hop: A South Bronx Tale''."   Hip Hop emersis en  South Bronx en la frua 1970a yari 1970ma.   La  ''[[New York Times]]''  nomis 1520  Sedgwick Avenue  "neremarkinda turmo norde del  Cross Bronx Expressway ed alonge la  Major Deegan Expressway" kom la  komenceyo, ube  [[DJ Kool Herc]]  prezidis partii en la komuneso-chambro.   La [[Netflix]]-serio di 2016  ''The Get Down''  fondesis sur la  developo di  [[hip hop]] en 1977 en  South Bronx.
[[Kategorio:New York]]
[[Kategorio:Usa]]