Norda regiono (Brazilia): Diferi inter la revizi

L'unesma habitanti di Norda Regiono esis [[indijeno|indijeni]] de diversa rasi. Pos la deskovro di [[Amerika]], [[Hispania|Hispani]] e pose [[Portugal]]ani komencis explorar ol. [[Francisco de Orellana]] navigis [[Amazon]] de [[Andi]] til [[Atlantiko]] de [[1539]] til [[1541]]. IlIlu duris explorar Amazon ed altra fluvii til [[1550]].

En [[1616]] la Portugalani arivis e komencis konstruktar fortresi en la regiono, exemple la fortreso ''São José da Barra do Rio Negro'' en [[1669]], origino dil urbo [[Manaus]]. De [[1775]] til [[1778]] onla konstruktis la fortreso "São Joaquim do Rio Branco" en la nuna stato [[Roraima]]. En [[1782]] inauguresis la fortreso ''São José do Macapá'' en la nuna stato [[Amapá]].

La Norda regiono restis povra, kune pokapoke habitanti,populizita til la duesma yardeko dil [[19ma yarcento]], kande komencis l'ekonomiala "ciklo dil kauchuko". La [[Kauchukofigiero|Kauchukofigieri]] (''Hevea brasiliensis'') existas naturale en la [[equatorala foresto]] di Sud-Amerika e furnisas [[latexo]], qua koagulas per varmigo e formacas gumo. Balde komencis lua exploto ed exportacado ad [[Europa]] ed [[Usa]] por produktar [[bandajo|bandaji]]. Pro l'exportacado, rapide la regiono divenis richa, e Manaus inauguris splendida [[teatro]], ''Teatro Amazonas'', en [[1896]].

Ta richeso stimulis anke l'enmigro di mili de personi de [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-esto]] di Brazilia ad Amazonia. Ta enmigro kreskis dum longa periodi di [[sikeso]] en Nord-esto, exemple de [[1877]] til [[1879]]. Nord-estani eniris profunde la foresto serchante kauchukofigieri, ed en la fino dil 19ma yarcento li atingis la [[Bolivia]]na teritorio. En [[1899]] Luis Gálvez Rodríguez de Arias proklamis la Republiko di Acre kom nedependanta de Bolivia. To produktis konflikto en la regiono, qua retrodonesis a Bolivia en [[1900]]. En [[1902]] - pos la dissemado di informi pri Bolivian intenci permisar ad [[Usa]]na [[sindikato]] ''Bolivian Syndicate'' explotar la richeso dil kauchuko en la regiono - Braziliana militisto [[José Plácido de Castro]], qua habitis Acre, komencis revolto kontre la Boliviana guvernerio. En [[1903]] la [[Petrópolis-kontrato di Petrópolis]] establisis ke la posedoposedajo di Acre komesus Braziliana, e la "Republiko di Acre" desaparis. Kom kompensoKompense, Bolivia recevis 2 milion [[Britaniana pundo|pundi]], e Brazilia konstruktis la [[ferovoyo Madeira-Mamoré fervoyo]] por faciligar l'exportacado de Bolivia.

En [[1875]] [[Henry Alexander Wickham]] furtis {{formatnum:70000}} [[semino|semini]] di [[kauchukofigiero]] de Amazonia e semis li en la botanika gardeno di [[London]]. De ta semini, 2,.000 sem-planteti sendesis a [[Ceylon]] e 22 a [[Singapur]]. En [[1898]] komencis kultivo enche la [[Malaya peninsulo Malaya]], ed en [[1913]] la Malaya produktado di kauchuko superiris la Braziliana. L'[[ekonomio]] di la regiono komencis dekadar. Nur de [[1942]] til [[1945]], kande Malaya peninsulo restis okupita da [[Japonia]], Norda regiono itere divenis importanta exportacero di kauchuko. En [[1943]] [[Amapá]], [[Rondônia]] e [[Roraima]] separesis administrale de [[Amazonas (Brazilia)|Amazonas]] e transformesis en teritorii nedirete administrita da centrala guvernerio (la prezidanto dil republiko nominis guberniestri di la tri).

En [[6 di junio]] [[1967]] la Braziliana guvernerio kreis SUFRAMA, ''Superintendência da Zona Franca de Manaus'' ("Intendanteyo dil liber ekonomiala zono di Manaus") por stimular l'instalo di [[industrio|industrii]] en la regiono, qui konsumus importacita vari. Fine di la [[1960a yari]] on komencis la konstrukto di la [[Transamazônicachoseo voyoTransamazônica]], quapor krucumusunionar la regiono del'uro Lábrea en Amazonas tilkun la Nord-esto di Brazilia. Tranzamazônica inauguresis en [[1972]], ma til nun onol ne povas uzar oluzesar dum la pluvoza sezono ([[oktobro]] til [[marto]]).

Dum la [[1970a yari 197ma]] la industrii di elektronikala vari e [[motorciklo|motorcikli]] instalis fabrikerii en Manaus, qua experiencis nova periodo di kresko. Samatempe [[Rondônia]] recevis granda nombro de personi de [[Suda regiono (Brazilia)|Suda regiono]], precipue de [[Paraná (stato)|Paraná]] e [[Rio Grande do Sul]], qui komencis kultivar [[soyo]] e [[kafeo]] en fertila suli. En [[1982]] Rondônia divenis stato, ed ye la [[55ms di oktobro]] [[1988]] anke Amapá e Roraima divenis stati.

Skemale, on povas dividar Norda regiono en tri parti segun reliefo: en nordonorde, an la frontiero kun [[Venezuela]], [[Guyana]], [[Surinam]] e [[Franca Guyana]] jacas la [[platajo di Guyani]]. En ta platajo, jacas du deek la maxim alta monti di Brazilia: ''[[Pico da Neblina]]'', kun [[altitudo]] dedi {{formatnum:2994}} metri, e ''Pico 31 de Março'' kun altitudo dedi {{formatnum:2897}} metri.

En [[Tocantins (stato)|Tocantins]], granda parto di [[Rondônia]] ed en la sudo di [[Pará]] e sud-esto di [[Amazonas (Brazilia)|Amazonas]] jacas ''Planalto Central'', platajo kun [[altitudo|altitudi]] qui povas superirar 500 metri. Inter la du plataji, jacas granda regiono di basa tereni aquizatadrenata dadal [[Amazon]] e lua enfluanti, konocata en la [[Portugalana linguo]] kom ''Planície Amazônica'', ("Amazoniana planajo").

Predominacas [[Equatorala e tropikala foresti]] en granda parto di la regiono, e [[savano]] en parti di [[Roraima]] e [[Rondônia]] e granda parto di [[Tocantins (stato)|Tocantins]]. Existas naturala [[pastureyo]] en la sudo ed en la westo didil [[Marajó-insulo Marajó]] ed en kelka loki di Amazonas, Pará e Roraima. Existas cirkume 150,.000 speci di planti en la regiono, di qui plu kam 75,.000 esas [[arboro|arbori]].

En [[Rondônia]] ed en la sudo di [[Pará]] on kultivas [[soyo]], [[kafeo]], [[kakao]], [[rizo]], [[maizo]] e [[manioko]]. Proxim [[Belém do Pará]] existas polikulturo di frukti e nigra pipro. Anke [[Juto|juto]] esas produktata en la regiono. FinaleFine, existas importanta edukado di [[bufalo|bufali]] en [[Marajó insulo]]. [[Bovaro]] existas en kelka regioni di Pará, Rondônia ed Amazonas por lokala konsumo.

Existas poka voyichosei e [[fervoyoferovoyo|fervoyiferovoyi]] en la regiono. La [[Transporto|transportado]] di personi e vari en la regiono esas precipue fluviala od aerala.

Por furnisar [[energio]] a l'urbi, on konstruktiskonstruktesis diversa [[termoelektro|termoelektrala centrali]] en la regiono, e kelka hidroelektrikala centrali, exemple Balbina proxim Manaus, e Tucuruí an Tocantins-la [[fluvio Tocantins]], qua furnisas energio al metropolala regiono di Belém, al sudo di Pará, ed anke a Tocantins e [[Maranhão]].