|
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidanti di Centrafrika
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[Catherine SambaFaustin-PanzaArchange Touadéra]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefministri di Centrafrika
| Titulo_chefo_guverno = Chefministro
| chefo_guverno = [[AndréSimplice NzapayekéSarandji]]
| Surfaco = {{formatnum:622984}}
| Rango_surfaco = 43
| Surfaco_aquo = 0
| LojantiHabitanti = {{formatnum:44220004709000}}<ref name="unpop">UN projection {{cite web|urlpublisher=The Department of Economic and Social Affairs of the United Nations |url=http://wwwesa.un.org/esaunpd/populationwpp/publicationsExcel-Data/wpp2008EXCEL_FILES/wpp2008_text_tables1_Population/WPP2012_POP_F01_1_TOTAL_POPULATION_BOTH_SEXES.pdfXLS | title= ''World Population Prospects, TableThe A1''2012 Revision: Highlights and Advance Tables |author pages=Unionita51–55 Nacioni| accessdate=1211ma di martoagosto 20092013}}<br>''Noto: moderna statistiki konsideras l'efekto di granda mortado per la viruso [[AIDS]]''.</ref>
| Rango_lojantiRango_habitanti = 124119
| Yaro = 20092014
| Lojanto-denseso di habitantaro = 67,771
| Reto_kodo = .cf
| Nomo_himno = ''La Renaissance''<br />''E Zingo''
| Pekunio = [[Centr-Afrikana Franko CFA di Central Afrika]]
| Religii = [[kristanismo]] (67,8%)
}}
'''Centrafrika''' esas lando senlitora en centralacentral [[Afrika]]. Lua vicina landi esas [[Chad]] en nordonorde, [[Sudan]] en nord-westowestr, [[Sud-Sudan]] en estoeste, [[Demokratial Republiko Kongo]] e [[Republiko Kongo]] en la sudosude, e [[Kamerun]] enweste. la westo.La Landolando havas cirkumcirkume 620 mil km², e 4.4 milion habitanti en [[2009]].
'''Bazala fakti pri Centrafrika.'''
=== Historio ===
{{PA|Historio di Centrafrika}}
Inter [[1000 aK]] e la yaro [[1000]] populi qua parolis Ubangiana lingui Ubangiana expansis este tra la teritorio di nuna Centrafrika. Dum la sam epoko, [[bantuo|bantua]]-parolanta ekmigrantienmigranti establisis su en sud-westo di la regiono. Ante la [[19ma yarcento]] la habitantaro di la regiono vivis trans la expanso-lineo di [[islamo]], e havis poka kontakti kun muslimanaMohamedana populi,. quaNur nurta komencisepoko expansar luala religio eislamala komencis expansar, pro la komercokomercala trakontakti inter la regionodu regioni dum la komenco dil yarcento. Pos [[1850]], [[Arabia|Araba]] komercisti di [[sklavo|sklavi]] komencis penetrar la reginoregiono. Li kaptis sklavi ed uzis [[Ubangi fluvio Ubangi]] por atingar la litoro e vendis la sklavi por [[Amerika]]. La sklavo-komerco diminutis permanente la populohabitantaro di Centrafrika.<ref>{{cite web|url= http://www.everyculture.com/Bo-Co/Central-African-Republic.html | title = Culture of Central African Republic –- history, people, clothing, women, beliefs, food, family, social, dress. | author=Everyculture.com|accessdate=66ma di aprilo 2013}}</ref>
[[Francia]] establisis en la bordo di la [[Ubangi fluvio Ubangi]] en [[1889]] e fondis [[Bangui]]. La regiono recevis la nomo [[Ubangi-Shari]]. En [[1911]] Francia cedis la regioni di Sangha e Lobaye a [[Germania]], qua okupis ol til l'[[Unesma mondomilito]].
En [[1925]] FrancianaFranca skriptisto [[André Gide]] skribis ''Voyage au Congo'', libro ke deskriptis la pavoriganta konsequantaji di konskriptadi por konstructar la [[fervoyo]] qua ligus Kongo ad [[Atlantiko]]. La libro deskriptis specale la kruelegaji facita kontre Centr-afrikana populo da employati de la konstrukto-kompanio.
Dum la [[1930a yari 1930ma]] la regiono di Ubangi-Shari komencis produktar [[kotono]], [[teo]] e [[kafeo]], e la minado di [[oro]] e [[diamanto]] komencis en westo. VoyChosei konstruktesis por exportacar la produktiprodukturi, e kampanio-hospitali instalesis por kombatar dormo-maladeso, transmisita da la [[tsetse-musho tsetse]].
Ye la [[1ma di decembro]] [[1958]] Ubangi-Shari divenis autonoma regiono, kun [[Barthélemy Boganda]] kom chefministro. YeEn [[13 di agosto]] [[1960]] Centrafrika divenis nedependanta de Francia, e [[David Dacko]] divenis lua unesma prezidanto. Dacko guvernis til [[31 di decembro]] [[1965]], kande kolonelo [[Jean-Bédel Bokassa]] renversisrevokis ililu daper [[stato-stroko]].
[[Arkivo:Bokassa portrait.jpg|left|thumb|200px|[[Jean-Bédel Bokassa]]]]
Bokassa guvernis de [[1 di januaro]] [[1966]] til [[4 di decembro]] [[1976]] kun la titulo di prezidanto, kande ilu proklamis su imperiestro, kun la titulo Bokassa la 1ma. Lia diktatoreso lastisduris til la [[2020ma di septembro]] [[1979]], kande il esis ekpulsitaekpulsesis de povo daper stato-stroko komandita da [[David Dacko]] kun la helpo di Francia. Dacko guvernis noveitere la lando til nesangoza stato-stroko sensanga, komandita da [[André Kolingba]] ekpulsis ililu ye la [[11ma di septembro]] [[1981]].
Kolingba guvernis kom militarala diktatoro til [[1986]], kande ililu prizentis nova [[konstituco]], aqua populalaaprobesis per refer-voto. Nova konstituco esis aprobitaPose, ed okuriseventis prezidantala elekto, en qua Kolingba esis elektitaelektesis por guvernar de 1986 til [[1992]].
En [[1993]] okuriseventis elekti kun la helpo di internaciona komuneso, e [[Ange-Félix Patassé]] vinkis. Nova [[konstituco]] aprobesis enye la [[2828ma di decembro]] [[1994]]. En [[2003]] generalo [[François Bozizé]] komandis [[stato-stroko]] e renversisrevokis Patassé, malgrequankam ililu havisrecevis suporto de 1,000 [[Libia]]na soldati.
En [[2012]] komencis [[interna milito]], kontre la rejimo di [[François Bozizé]]. EnYe la [[2424ma di marto]] [[2013]] rebeli marchis aden [[Bangui]] e renversisrevokis Bozizé.
=== Politiko ===
[[Arkivo:Faustin Touadera.jpg|thumb|160px|[[Faustin-Archange Touadéra]]]]
Lua legala sistemo esas bazata en Franca legi. L'elektanti aprobis nuna [[konstituco]] ye la [[5ma di decembro]] [[2004]]. Segun ol, Centrafrika esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la prezidanto, nune [[Catherine Samba-Panza]]. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]]. Provizore, esas [[André Nzapayeké]]. ▼[[Arkivo:RN2, Bangui - Mapillary (Y845P8qms0Py7p9Mh4nsyg).jpg|thumb|250px|left|La Nacional Asemblajo di Centrafrika.]]
▲Lua legala sistemo esas bazata en Franca legi. L'elektanti aprobisLa nuna [[konstituco]] di Centrafika aprobesis ye la [[5ma di decembro]] [[2004]] per referovoto. Segun ol, Centrafrika esas [[parlamento|parlamentala]]mi-prezidantala [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la prezidanto, nunequa elektesas dal populo por 5 yari. Pos la [[ Catherine30ma Sambadi marto]] [[2016]] esas [[Faustin- PanzaArchange Touadéra]]. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]] , qua indikesas dal prezidanto. ProvizorePos la 2ma di aprilo 2016, esas [[ AndréSimplice NzapayekéSarandji]].
La [[parlamento]] havas 1unika chambro:, la Nacional Asemblajo (''Assemblée Nationale'',) kun 105 membri qui elektesas dal populo por 5 yari.
La legaro di Centrafrika havas kom bazo la Franca legaro.
En [[2012]] komencis [[interna milito]], kontre la rejimo di [[François Bozizé]]. En [[24 di marto]] [[2013]] rebeli marchis aden [[Bangui]] e renversis Bozizé.
=== Geografio ===
[[Arkivo:Central African Republic Map.jpg|thumb|160px|Mapo di Centrafrika.]]
[[Arkivo:Ubangi river near Bangui.jpg|thumb|left|160px|Ubangi fluvio proxim [[Bangui]].]]
Centrafrika ne havas [[litoro]]. Granda parto di lando esas kovrata da [[savano]] kun averajala [[altitudo]] di 500 metri. La maxim alta monto di lando esas Mont Ngaoui, kun 1,420 metri di altitudo. En la sudo, la fluvii esas parti di la baseno di [[Kongo-fluvio Kongo]]. La esto esas parto de la baseno di [[Nilo]], dum ke la norno esas parto di la baseno di Ubangi.
=== Ekonomio ===
{{PA|Ekonomio di Centrafrika}}
MalgreQuankam landoCentrafika rezervihavas erci di [[uranio]] en Bakouma, [[petrolo]] en Vakaga, [[oro]], [[diamanto|diamanti]], ligno e kultivebla suli, Centrafrikaol duras sejornasesar un diek la maxim povra landi dilde la mondo. EnPri la [[Indexo pri humana developeso]] Centrafrika okupasjacas en la 179ma pozesoloko, inter 187 landi.
=== Demografio ===
La habitantaro-quanto kreskisdi pluCentrafika kammultiplikeskis 3per foyi3 pos la nedependesonedependo. En [[1960]] Centrafrika havis {{formatnum:1232000}} habitanti. En [[2008]] ol ja esis cirkumcirkume {{formatnum:4302360}}. ''Noto: moderna estimi konsideras l'efekto di granda mortado kauzata da [[AIDS]]''personi. [[Unionita Nacioni]] konsideras ke cirkumcirkume 11% dide la populohabitantaro deevante 15 til 49 yari evo havas l'AIDS viruso<ref name=UN>http://www.unaids.org/en/CountryResponses/Countries/central_african_republic.asp</ref>.
Lando havas 80 rasala grupi. La precipua esas Baya 33%, Banda 27%, Mandjia 13%, Sara 10%, Mboum 7%, M'Baka 4%, Yakoma 4%, e 2% altra grupi, precipue Franciani. La precipua [[religio|religii]] esas [[kristanismo]] (51
La precipua urbo di la lando esas la chef-urbo, [[Bangui]]. Altra importanta urbi esas Berbérati, Bouar, Bambari e Carnot.
=== Kulturo ===
Granda parto dide Centrafrikanala habitantaro di Centrafrika havas [[Bantuo|Bantua]] origino, e bantua kulturo esas un diek la precipua di la lando. Ja la[[Pigmeo|pigmeiPigmei]] vivas en la regiono di foresti.
La precipua Centrafrikana skriptisti esas [[Pierre Makombo Bamboté]] (n. [[1932]]), Etienne Goyémidé (n. [[1942]]), Blaise N'Djehoya, e Cyriaque Robert Yavoucko.
[[Futbalo]] esas la maxim populalapopulara sporto di la lando.
=== Referi ===
| 