Central Amerika: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
mNula rezumo di redakto |
kelka korektigi |
||
Lineo 1:
[[Arkivo:Map_of_Central_America.png|thumb|200px|La sep landi di Central-Amerika.]]
'''Central Amerika''' (en [[Kastiliana linguo|Kastiliana]] ''América Central'', ''América del Centro'' o ''Centroamérica'') esas streta geografiala regiono inter [[Nord-Amerika]] e [[Sud-Amerika]], inter [[Pacifiko]] e la [[
De fiziografiala vidopunto, kelka geografiisti konsideras "Central Amerika" de l'[[istmo di Tehuantepec]] en [[Mexikia]] til l'istmo de Panama,<ref>{{cite web|url=http://www.explorandomexico.com.mx/about-mexico/7/273/|title=Istmo de Tehuantepec|accessdate=
La totala surfaco di Central-Amerika esas {{formatnum:523780}} km²<ref name=handbook2013>{{cite book|title=Central America economic integration and cooperation handbook|edition=2013|volume=Volume 1: Strategic information, organizations and programs|chapter=Central America: strategic information|pages=8|publisher=International Business Publications, USA|location=Washington, D.C.|year=2013|isbn=1-4387-4280-0 |url=http://books.google.com/?id=9AWWBQAAQBAJ&pg=PA8&lpg=PA8&dq=Central+America+has+an+area+of+523,780+square+kilometers#v=onepage&q=523%2C780%20&f=false}}</ref> ed ol havis aproxime {{formatnum:42688190}} habitanti en [[2012]].<ref name=IndexMundi2012>{{cite web|author=Index Mundi|title=Population
== Historio ==
Lineo 20:
La koncienco pri la nedependo komencis aparar en la regiono dum la [[18ma yarcento]], ma nur en [[15 di septembro]] [[1821]] la regiono deklaris su nedependanta de [[Hispanian imperio]]. La [[15ma di septembro]] esas la nedependo-dio por tota ex-Hispaniana kolonii en Central Amerika ecepte por [[Panama]], qua komemoras lua nedependo de Hispania la [[28ma di septembro]]. La nedependo duris poka tempo, pro la regiono anexesis a Mexikian imperio da [[Agustín de Iturbide]] ye la [[5ma di januaro]] [[1822]]. Kande Mexikia divenis [[republiko]] la sequant yaro, la Kongreso di Central Amerika deklaris nedependo de Mexikia e de Hispania e de tota altra stranjera povi ye la [[1ma di julio]] [[1823]]. La [[Federala Republiko di Central Amerika]] formacesis, ma gradope, pos diversa interna militi, ol desaparis komplete en [[31 di mayo]] [[1838]]. Lua anciena teritorio nune distributesas inter [[Kosta Rika]], [[Nikaragua]], [[Honduras]], [[Salvador]], [[Guatemala]] e [[Mexikia]]. La republiko di [[Los Altos]], qua divenis nedependanta en [[1838]] havis kurta vivo, e lua teritorio pose dividesis inter Guatemala e Mexikia.
La regiono havis granda politikala nestabileso dum la [[20ma yarcento]] e
Ultratempe, Belize okupesis da [[Britania]]ni depos la [[18ma yarcento]]. En [[1833]] li aprobis lego qua extingis komplete la [[sklaveso]] en lua kolonii kin yari pose, en [[1838]]. Li kreis la kolonio di Britaniana Honduras en [[1862]], malgre la revendiki di Guatemala pri la kontrolo dil teritorio. Britaniana Honduras nur divenis nedependanta de [[Unionita Rejio]] en [[1981]], sub la nomo [[Belize]].
Lineo 27:
== Geografio ==
Central-Amerika esas l'akuta istmo de la sudo di [[Nord-Amerika]], kun unika e variita geografiala traiti. [[Pacifiko]] jacas sud-weste, [[
Inter la montari existas fertila vali qui permisas plantacar [[kafeo]], [[tabako]], [[fabo|fabi]] ed altra agrokultivala produkti, e krear domestik animali.
[[Arkivo:Usumacinta.jpg|thumb|200px|Fluvio Usumacinta
[[Arkivo:Motagua.km.jpg|thumb|200px|left|Fluvio Montagua
[[Fluvio|Fluvii]] en la regiono
L'[[Alizeo|alizea-venti]] influas multe en la [[klimato]] di Central Amerika. La [[temperaturo|temperaturi]] esas plu alta dum la pluvoza [[somero|someri]] e plu basa dum la sika [[vintro|vintri]], kande l'alizei helpas diminutar la temperaturo. La maxim alta temperaturi
<center>
Lineo 76:
|}
</center>
[[Arkivo:Resplendent_Quetzal_JCB.JPG|thumb|130px|[[Brileganta-quetzal]], endemika en Central-Amerika, esas
Central-Amerika koncentras 7% de mondala [[biodiverseso]]. Migranta uceli qui krucumas la kontinento de nordo til sudo povas videsar en
Por protektar l'animalaro e la plantaro on kreesis diversa naturala rezervi en la regiono: cirkum 36% dil teritorio di Belize e 13% de lua marala zono esas protektita. En [[2010]] Belize ankore havis 63% de lua originala foresti, dum ke Kosta Rika havis 46%, Panama 45%, Honduras 41%, Guatemala 37%, Nikaragua 29% e Salvador 21%.
Lineo 86:
Signatita en [[2004]] la [[Konkordo pri Libera Komerco di Central Amerika]] (CAFTA) esas konkordo por promocar [[libera komerco]] inter [[Usa]], [[Kosta Rika]], [[Salvador]], [[Guatemala]], [[Nikaragua]] e [[Dominikana Republiko]].
Guatemala havas la maxim granda ekonomio de la regiono. Ol exportas precipue [[kafeo]], [[sukro]], [[banano]], [[petrolo]], [[vestaro]] e [[kardamomo]]. De lua 10.19 miliardi di dolari en exportacaji dum [[2013]]<ref name=CIA/> 37.2% esas por [[Usa]], 8.7% por lua vicino Salvador, 7.8% por Honduras, 5% por [[Mexikia]], 4.8% por Nikaragua e 4.3% por Kosta Rika.<ref name=CIA>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html|title="Guatemala" |publisher=The World Factbook|accessdate=
[[Turismo]] kreskis multe en [[Belize]], [[Kosta Rika]] e [[Nikaragua]]. Kosta Rika esas la maxim vizitita lando di Central Amerika.<ref>{{cite web|url= http://www.nacion.com/economia/Costa-Rica-registra-millones-turistas_0_1390861044.html|title= "Costa Rica registró la llegada de más de 2,4 millones de turistas en 2013" [Costa Rica registered the arrival of more than 2.4 million tourists in 2013]|author=La Nación|language=
== Referi ==
| |||