Panama: Diferi inter la revizi

| Lojanti Habitanti = {{formatnum:3322576}}

| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 44,5

'''Panama''' ([[Hispaniana linguo|Hispaniana]]: ''Panamá'') esas lando qua jacas en [[Central-Amerika]]. Lua vicina landi esas [[Kosta Rika]] en nord-westo e [[Kolumbia]] en sud-esto. En esto jacas [[KaribeanoKaribia]] ed en westo jacas oceano [[Pacifiko]].

Kande [[Hispania]]na [[Rodrigo de Bastidas]] navigis de [[Venezuela]] e arivis en Panama en [[1501]], posible vivis en la regiono cirkum 2 milion [[indijeno|indijeni]], precipue de Cuevas e Coclé rasi. [[Cristoforo Colombo]] arivis en la regiono en [[1502]]. En [[1513]] explorero [[Vasco Núñez de Balboa]] deskovris ke Panama esas [[istmo]] e ne existis marala uniono inter [[Atlantiko]] e [[Pacifiko]]. [[Hispania]]ni fondis [[Panama-Urbo]] en [[1519]], ed establisis la ''Real Audiencia de Panama'' (l'unesma reprezentero di Hispana guvernerio) en [[1538]]. Li transportis [[arjento]] ed [[oro]] de la litoro di Pacifiko tra la istmo til [[KaribeanoKaribia]], ube ol esis expediita vers [[Europa]].

Panama esis parto di HispanianHispana imperio dum preske 300 yari ([[1538]] til [[1821]]). En [[3 di novembro]] [[1821]] Panama divenis nedependanta de [[HispanianHispana imperio]]. En [[28 di novembro]] sam yaro, ol unionis a [[Nova-Granada]] por formacar lando nune nomizita kom [[Granda Kolumbia]].

Dum 80 yari, la regiono esis parto di [[Kolumbia]]. Kande Kolumbiana senato rejektis la Hay-Herran kontrato, [[Usa]] decidis suportar politikala movadi por la nedependo di Panama. En [[3 di novembro]] [[1903]] Panama divenis nedependanta de [[Kolumbia]], e signatis [[Hay/Bunau-Varilla kontrato]] kun Usa. La kontrato grantis Usana yuro por konstruktar ed explorar [[Panama-kanalo di Panama]], qua esis inauguritainauguresis en [[1914]]. En [[1936]] Panamanala prezidanto di Panama [[Harmodio Arias Madrid]] ed [[Usa]]na [[Franklin Delano Roosevelt]] signatis pakto Arias-Roosevelt pakto, qua anulisrevokis l'ideo dipri Usan interveno en Panaman l'internal aferi di Panama.

De [[1903]] til [[1968]] Panama esis [[konstituco|konstitucala]] [[demokratio]] dominacita da politikalapolitikal [[oligarkio]]. EnYe la [[11ma di oktobro]] [[1968]] l'elektita prezidanto [[Arnulfo Arias Madrid]] asumis povo e promisis un guvernerio di "nacionala uniono" ma enye la [[1111ma di oktobro]] ililu esisrevokesis renversita dapro militarala [[stato-stroko]] komandita da kolonelo [[Omar Torrijos Herrera]],. quaOmar Torrijos komencis militala diktatoreso qua duris 21 dum yari. En [[1972]] Torrijos lansis nova [[konstituco]] qua konsideris ililu [[chefo di stato]]. En [[1977]] ilTorrijos e [[Jimmy Carter]] signatis la pakti Torrijos-Carter pakti, pri la transfero di la suvereneso super la [[Panama-kanalo di Panama]] vers Panama.

En agosto [[1983]] 4-stela generalo [[Manuel Antonio Noriega]] divenas chefo di la Nacionala Guardo, e transformis ol en Defenso-forci di Panama. Usa akuzis Noriega dipri komercar drugi, fraudo e korupto, e blokuzis l'ekonomio di Panama. En mayo [[1989]] Noriega anulisrevokis la prezidantal elekto, vinkita da [[Guillermo Endara Galimany]]. En la [[20ma di decembro]] sam yaro Usa invadis Panama, kaptis Noriega, e la militala diktatoreso finis. Guillermo Endara asumis povo en [[27 di decembro]] [[1989]].

La [[parlamento]] havas unika chambro kun 78 deputati, elektita dal populo por 5 yari. Nuna [[konstituco]] adoptesis en [[1972]] e sufrissubisis reformi en 1978, 1983, 1993, 1994, e 2004.

Tota civitenicivitani evante 18 yari o pluse povas votar. Nacional elekti por prezidanto e por la parlamento okuraseventas omna 5 yari.

La [[judiciala povo]] nedependas de l'exekutivo e de legifala povo, ma lua membri elektesas dal chefo di stato. Ol havas tri niveli: la Supra Korto, la tribunali e la lokala judiciisti. Un nedependanta Elektala Tribunalo inspektas la registro di votanti, l'elektala proceso e l'aktivesoagado di politikala partisi.

[[Arkivo:Graduandos Panameños.jpg|thumb|left|200px|''Puente de las Américas'', ponto super la [[Panama-kanalo di Panama]].]]

Panama jacas inter [[KaribeanoKaribia]] en nordo, [[Pacifiko]] en sudo, [[Kolumbia]] en esto e [[Kosta Rika]] en westo. Lua loko en Panama-la istmo di Panama esas strategiala: en [[2000]] Panama recevis totala kontrolo super la [[Panama-kanalo di Panama]].

{{PA|Panama-kanalo di Panama}}

Lua [[relevo]] kompozesas da basa tereni en la du litori, e monti e kolini en la centro. La monti ne esas parto di la montari di Nord- o Sud-Amerika, e nur proxim la frontiero kun [[Kolumbia]] la monti esas parto dil sistemo di [[Andi]]. La maxim alta monto di lando esas [[volkano]] Barú, kun 3,475 metri di [[altitudo]]. La [[marsh-lando]] di Darién, enan la frontiero kun Kolumbia, mezuras 160 km de longeso e cirkumcirkume 50 km de larjeso, ma to impedas konstruktar voyochoseo por unionar [[Nord-Amerika]] kun [[Sud-Amerika]] tra Panama.

Panama havas cirkumcirkume 500 fluviifluveti. La maxim granda esas Chagres, qua uzesas por furnisar elektral energio a Panama, e por formacar l'artificala [[Lago Gatún]], qua esas parto di Panama-la kanalo di Panama.

Panamana kulturo havas granda [[Hispania]]nHispana influo. La ''[[cumbia]]'', simila a Kolumbiana ''cumbia'', havas granda populareso. Altra populala muzikala stili esas [[reggae en español]], [[reggaeton]], ''compas'', [[jazo]], ''blues'', ''salsa'' e [[rock]].

En la [[literaturo]] kelk importanta nomi esas Manuel María Ayala (1785-1824), Amelia Denis de Icaza (1836-1911), Darío Herrera (1870-1914), [[Ricardo Miró]] (1883-1940) ed altraaltri.

[[Basbalo]] esas la maxim populalapopulara [[sporto]] en Panama, danko ad Usan influo.