Volapük: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
kelka korektigi/modifiki
Lineo 11:
|Videz_anke = [[:Kategorio:Artificala lingui| Artificala lingui]]
}}
'''Volapük''' esas artificala [[linguo]] kreita en [[1879]]-[[1880]] da [[Johann Martin Schleyer]]. La linguo divenis populara dum la fino dil [[19ma yarcento]]: en [[1889]] on kalkulis ke existis 25 jurnali e 283 klubi en tota mondo en o pri Volapük, e 316 libri en 25 lingui<ref>[http://personal.southern.edu/~caviness/Volapuk/HBoV/ ''Handbook on Volapük]</ref>.
 
== Historio ==
[[Arkivo:Litzelstetten Volapuek.jpg|thumb|<nowiki>''</nowiki>Menade bal, püki bal<nowiki>''</nowiki> - Un homaro, un linguo]]
Scheleyer unesme publikigis skiso di Volapük en mayo 1879 en Sionsharfe, poesiala katolika revuo di qua il esis edituro. To sequesis en 1880 per libro GermanianaGermana. Schleyer supropre ne skribis libri pri Volapük en altra lingui, ma altraltra autoriskriptisti balde facis lo.
 
L'unesma internaciona kongreso di Volapük eventis en Friedrichshafen, en 1884, e la duesma en München, en 1887. La linguo uzitaparolita en ilila esaskongresi esis Germana, ma ya endum la triesma kongreso (Paris, 1889) Volapük esis la nunalinguo uzatalore linguouzata. En ta momenti, la linguo daScheleyerkreita da Scheleyer esis en lua punto di maxima populareso, kun nombro di 283 asociacioniasociuri, 25 periodikalaperiodala publikaji en o pri Volapük e 316 libri di texto en 25 lingui. L'Internaciona Akademio pri Volapük (''Kadäm bevünetik Volapüka'') kreesis en 1887 por konservar e perfektigar la linguo.
 
Ma ol esis precise ekdum la triesma kongreso kande komencis la talusodekado dil movado. To esiseventis pripro la diferencidiferi inter la sektorosektori quaqui volis reformi, duktita dal prezidanto di l'Akademio Auguste Kerckhoffs, e la sektoro plu konservema kequi ne volis chanji, guidita da Schleyer, qua konsideris Volapü komVolapük lua proprietajo, ede en disputokonseque ne agnoskis l'autoritato didil l'Akademio. To provokis divididividuro een la movado ene gravagranda perdo di apogosuporto, ya quepro multa sequanti komencis lernar Esperanto, aparitaqua aparis en 1887.
 
Dum la [[1920a yari]] Nederlandana [[Arie de Jong]] reformis la linguo kun la helpo di lua poka parolanti, e prizentis ta reformo en 1931. La nova reformitareformacita versiono aceptesis dal omni ed uzesas nune. De Jong simplifikis la gramatiko, deletiseliminis verbala formi poke uzita ed anleanke certa sexismo"sexuismo"* en pronomi ed verbala desinenci. Il anke introduktis la fonemo /r/ por facar kelka morfemi plu agnoskebla; exemple, ''gletik'' (granda) divenis ''gretik''.
 
Pro Arie de Jong, Volapük resurgis en Nederlando e Germania, ma represo dum nazismo esis frapo di qua Volapük ne povis rekuperar. Estimesas hodie existas poka deki di parolanti, majoritate esperantisti interesita en la gistorio di artefarita lingui. Malgre to omna, omnatempe existabas komuneso di parolanti ek la tempi di Schleyer, oficiale dirigita per suceso neinterruptita di ''cifals'' (duktisti).
 
Pro la laboro di Arie de Jong, Volapük resurgis en Nederlando e Germania, ma la represo dum nazismo[[naziismo]] esis frapo di qua Volapük ne povis rekuperar. EstimesasNune hodiekalkulesas ke existas poka deki di parolanti, majoritatela esperantistimaxim interesitamulta enEsperantisti lainteresita gistoriopri l'origino di artefaritaartificala lingui. Malgre to omnaTamen, omnatempesempre existabas komunesokomunesi di parolanti ek lade tempil'epoko di Schleyer til nun, oficiale dirigitaduktata per sucesosencesa neinterruptita diintersequita ''cifals'' (duktisti).
{{revizo}}
== Gramatiko ==
Volapük notigas per signaro. Ol uzas latinida literi kamquale q w, e unesme ol ne havis r. En la sequasequanta listo, la prononcindikipronunci esas segun l'Internaciona FonetikFonetikal Alfabeto:
 
<br />
Lineo 33:
L'acento esas en la lasta silabo.
 
[[''Volapuko II]]'', la revizio da De Jong, aldonisadoptis la [[fonemo]] "r", e chanjis kelka (ma ne la maxim ofatafreque uzata) vorti qua originale havis "l", porpro ke li esosdivenus plu rekonoceblarikonocebla. Exemple, en l'originala Volapük "lilöm" (= "pluvo",) ekdivenis l'Anglianamoderne "rainrein") en(de l'originala Volapük facigisAngla "reinrain").
 
=== ArtikoloArtiklo ===
L'artikoloartiklo metigasuzesas nur ante extranjerastranjera vorti, ed ol esas:
* ''el'': neutrala
* ''hiel'': maskulina
Lineo 43:
Exemple:
* (el) Friedrich
* ela Friedrich de friderikoFriederich
* ele Friedrich a friderikoFriedrich
* eli Friedrich friderikoFriedrich (Akusativoakuzativo)
* o (el) Friedrich! (ho) friderikoFriedrich
 
=== Nomo ===
Quale [[Germana linguo|Germana]], Volapükala nomi en nomoVolapük havas quar kazi: nominativo, akuzativo, genitivo e dativo. En kompozita vorti, l'unesma parto dil kompono separas generaleordinare di l'altra per genitiva terminado ''-a'', exemple: ''Vola-pük'' "dil-mondo linguo". Quankam, la fini di l'altra kazi (''-e'' dativo, ''-i'' akuzativo) ulatempe esas uzitauzesas, o la radiki aglutinesas en nominativo, sine separata vokalo.
 
==== Deklinado dil nomo ====
Lineo 682:
::''pokamon'' = argent de poche
::''monapok'' = Poche d'argent
:''Mon'' signifassignifikas pekunio, ''pok'', posho.
 
Kelka radiki:
Lineo 732:
* 10 esas ''bals'', e 60 esas ''mäls''.
 
Por formar le nombri di 10 a 99 on interpozas ''e'' (''e'' od ''ed'' avan vorto komencanta en konsono signifassignifikas ''et''):
* 73 esas ''velsekil''
:''(bal)tum'' = 100
Lineo 746:
:''Bims gretik lul'' = kin grand arbori
 
== Uzado dildi la vorto ''Volapük'' en altra lingui ==
La vorto ''Volapük'' anke signifassignifikas "sensencajo" e "linguacho" en certa lingui kam enquale [[DanianaDana linguo|Dana]], en l'expresionola frazo ''Det er det rene volapyk for mig'' ("Ol esas pura Volapük apor me"). EsperanteEn [[Esperanto]], "Volapukaĵo" esas anke termo por indikar "sensencajo" e l'expresiono ''Tio estas volapukaĵo al mi'' ("To esas Volapükajo a me") uzesas ulatempe kamquale en l'Angliana taAngla difrazo: "It's Greek to me".
 
== Referi ==