Angla linguo: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
mikra korektigi
kelka korektigi
Lineo 9:
|Klasifiko_en_familio = [[Indo-Europana linguaro|Indo-Europana]] <br />&nbsp;&nbsp;[[Germana lingui|Germana]]<br />&nbsp;&nbsp;[[Westala Germana|Westala grupo]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Anglo-Friziana lingui]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Angliana'''
|Ube_esas_oficala = [[Unionita Rejio]], [[Kanada]], [[Australia]] ed altra stati, kelka stati di [[Usa]]
|Akademio = Nulu, tamen la OED esas gravaimportanta
|Iso1 = en
|Iso2 = eng
|mapo = [[Arkivo:Anglospeak(800px).png|300px]]
|mapo_paroli = TotalaLandi personiube qui parolasparolesas l'Angla linguo.
|Videz_anke =
}}
L''''Anglianal'Angla''' (''English'', pronuncata /ˈɪŋɡlɪʃ/) esas la linguo qua originis de la lando di [[Anglia]]. L'Angla esas oficala en 73 landi, ed esas un di la maxim parolata lingui di la mondo.
 
Esas forte uzata kom internaciona linguo en [[komerco]] inter nacioni, en komunikaji, [[aviono|aviacado]], en Interreto, ed en multa internaciona organismi.
 
Historiale, Anglianal'Angla originis de la fuziono di lingui e dialekti nune nomizita ancien Angla linguo, qua adportesis a l'estala rivo di Britania da Germana koloniigo, dum la 5ma yarcento. Granda nombro di vorti konstruktesis sur latina radiki, pro ol esis la linguo di [[katolik eklezio]] e di intelektal Europana vivo dum yarcenti. Anglianal'Angla linguo anke influesis dal antiqua Nordala linguo pro la [[Vikingo|Vikinga]] invadi di Britania dum la 8ma e 9ma yarcenti.
 
Normanda konquesto di Anglia en la 11ma yarcento adportis multa pruntaji de Normanda e la chanji en vortaro donacis latinida mieno a lo qua lore esis Mez-Angla. La displaso dil vokali, qua komencis en la sudo di Anglia dum la 15ma yarcento, esis la komenco dil modern Anglianal'Angla.
 
== Historio ==
Anglianal'Angla esas probable la triesma linguo dil mondo en nombro di parolanti qui havas lo kom matrala linguo (inter 300 e 400 milioni di personi), e la triesma maxim parolata, pos la Chiniana se on anke kontas qui havas lo kom duesma linguo (200 milioni di personi).
 
Same kam Anglia, Angla linguo expansis tra la mondo (Britanian imperio), e pro Usa divenar la maxim granda ekonomiala e militala potenco, ol divenis la nuna linguo por internaciona komuniko.
 
Quankam l'existo di altra internaciona lingui e di lingui quale Ido o Esperanto qui serchas l'uzado di plulinguo "neutrala" linguo(to esas, sen patrio), l'AnglianaAngla nune esas la precipua linguo dipor internaciona komunikado. To esas pro dominanta "civilizado" ne adoptas altra linguo e ol impozis lua; tato esas la kauzo pro quaquo en multa landi di Europa parolesas latinida lingui, charnam luol esis la linguo dil Roman imperio.
 
Nune existas propozi pri la neutraleso en l'uzado di helpolinguo. Tamen, de ekonomiala vidpunto oni perdus granda quantesi di monetaro por subvencionar la proceso di docado-lernado, exemple la preci dil libri, de plus l'exameni di certifiko qua on devas rinovigar pos certa tempo. To esas la kauzo dil repulso a adoptar un internaciona linguo diferanta de l'AnglianaAngla da qui obtenas profito di ta negocio.
 
== Linguaro ==
[[Arkivo:EN English Language Symbol ISO 639-1 IETF Language Tag Icon.svg|thumb|upright|EN ([[ISO 639]]-1)]]
Ll'AnglianaAngla esas Indo-Europana linguo del grupo di Germana linguaro. Quamkam la sociolinguistiko dil Britanian insuli ek l'invadi dil vikingi e dil normandi, ricevis grava pruntaji dil nordala germana lingui e dil franciana, e granda parto di lua lexiko esis rekreita ek latinala kultismi. La du lasta influi facas ke l'AnglianaAngla esus probable unu dil germana lingui plu atipa tam en vortaro kam en gramatiko.
 
La viva parento plus simila a l'AnglianaAngla esas la Friziana, linguo parolata da mezmiliono di perzoni en la provinco di Frizia (Nederlando), proxime Germania e altra insuli en Norda Maro. Lua simileso esas plu klara kam on komparas l'antiqua Anglianal'Angla kun l'antiqua Friziana, charpro la ristruktureso di l'AnglianaAngla pro la stranjera influo facis dil modern Anglianal'Angla linguo notbale min simila a la Friziana kam lo esis en antiqua epoki.
 
== Konstruktita varietati di Anglianal'Angla ==
* Basic English
* E-Prime
Lineo 46:
 
== Dialekti ==
Existas multa dialekti di Anglianal'Angla. En Britania la diversa dialekti devenas regionala variadi di l'anglosaxona e meza Anglianal'Angla. En diversa landi esas diversa variadi dil linguo, kun gramatikala e lexikala diferi.
 
== Statistiki ==
[[Arkivo:Knowledge English EU map.png|300px|right|thumb|Savo di Anglianal'Angla en l'[[Europana Uniono]].]]
Cirkume 375 milion personi parolas l'AnglianaAngla kom unesma linguo. Anglianal'Angla nune esas probable la triesma maxim granda linguo segun nombro di parolanti kom matrala linguo, pos la Chiniana e la Hispana. Tamen, kande kombinita la ennaskita e la neennaskita parolanti ol esas probable la maxim parolata linguo del mondo.
 
Evalui qui inkluzas la parolanti kom duesma linguo varias de 470 milioni ad 1 miliardo dependanta di quale mezuresas. La linguistiko-instruisto David Crystal kalkulas ke la nombro di neennaskita parolanti dominaca en nombro a la ennaskita en proporciono di 3 a 1.
 
En [[1990]] la landi kun la maxim granda nombro di inata parolanti di Anglianal'Angla kom unesma linguo esis:
# '''223 900 000''' [[Usa]]
# '''60 000 000''' [[Nigeria]]
# '''53 300 000''' [[BritaniaUnionita Rejio]]
# '''32 000 000''' [[Filipini]]
# '''21 000 000''' [[India]]
Lineo 72:
# '''1 000 000''' [[Singapur]]
 
== Notora skriptisti en Anglianal'Angla ==
{{Multicol}}
* [[Geoffrey Chaucer]]
Lineo 85:
* [[George Orwell]]
* [[Jack Kerouac]]
* [[JeromeJ. DavidD. Salinger]]
* [[J.R.R. Tolkien]]
* [[D. H. Lawrence]]
{{Multicol-end}}
 
{{Frazo|Usa e Britania esas du landi separata per komuna linguo<ref>''The United States and Great Britain are two countries separated by a common language'', frazo da [[George Bernard Shaw]]</ref>}}
 
{{EU-lingui}}