Aljeria: Diferi inter la revizi

| Oficala_lingui = [[ArabianaAraba linguo|ArabianaAraba]] (80%) e [[Berberana linguo|berberana]]

| chefo_guverno = [[YoucefAbdelmalek YousfiSellal]]

| Lojanti Habitanti = {{formatnum:36423000}}<ref name=POPULO>{{cite web|url = http://www.aps.dz/L-Algerie-comptait-37-9-millions-d.html |title= "L’Algérie comptait 37,9 millions d’habitants au 1er janvier 2013 (ONS)"| author = L'Office National des Statistiques (ONS) |language=Franciana{{fr}}}}</ref>

| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 14

| Pekunio = [[Aljeriana Dinarodinaro]] (AD)<br /><small>100 centimi</small>

| Religii = [[islamo]] (96,7%)
}}

Hominidi ja habitis nuna Aljeria cirkum 2 milion yari ante nun. Cirkum {{formatnum:7000}} yari ante num on existis vasta pastureyi en la regiono di Tassili. La populi qua habitis la regiono mixuris suintermariajis e divenis pospose konocita kom [[Berberi]].

La regiono di esis konocita kom [[Numidia]] dadal [[Roman imperio|Romani]]. La rejio di Numidia havis relati kun Romani, [[Kartago|Kartagani]] e [[Anciena Grekia|Greki]]. Pos [[1000 aK]] Kartagani establisis su en litoro. Berberi sizis l'oportuneso kreita da [[Punika militi]] ([[264 aK]] til [[146 aK]]) por divenar nedependanta de Kartago. En [[200 aK]] la regiono esis noveitere okupita, dadal Romani. Kande [[Westala Roman imperio]] krulis en [[476]], Berberikelka noveregioni divenishabitita nedependantadal enBerberi kelkaitere regionidivenis nedependanta, edum ke [[vandali]] okupis altra regioni. Berbera princii rezistis kontre l'unesma ataki dedal l'Umiyakalifio kalifioUmiyad, de 670 til [[708]].

Dum la [[8ma yarcento]] [[Arabia|Arabi]] okupis la regiono, qua esis guvernitaguvernesis da diversa IslamaIslamala dinastii. Dum la [[16ma yarcento]] [[Hispania|Hispani]]ni okupis kelka urbeti enan lua litoro: Mers El Kebir ([[1505]]), [[Oran]] ([[1509]], [[Aljer]] e Bugia ([[1510]]). Hispaniani abandonis Aljer en [[1529]], Bugia en 1554, e Mers El Kebir ed Oran en [[1708]]. En [[1732]] li rikonquestis Oran e Mers El Kebir, ma en [[1792]] HispanianaHispana rejulo [[Carlos la 4ma di Hispania|Carlos la 4ma]] vendis la du urbi aal l''bey'' ([[Otoman imperio|Otomana]] guberniestro (''bey'') di Aljer.

En [[1830]] sub la pretexto di desrespektajo a lua konsulo, [[Francia]] invadis Aljeria<ref>Alistair Horne, (2006). ''A Savage War of Peace: Algeria 1954-1962'' (New York Review Books Classics). 1755 Broadway, New York, NY 10019: NYRB Classics. pp. 29-30</ref>. La konquesto esis extreme sangoza. La violento e l'epidemii diminutis Aljerianala populohabitantaro adi Aljeria en preske 1/3, de [[1830]] til [[1872]].

Inter [[1825]] e [[1847]] cirkum {{formatnum:50000}} [[Francia]]ni enmigris vers Aljeria<ref>''France - Republic, Monarchy, and Empire'' By Keith Randell</ref> ma la konquesto esis lenta por la rezisto didal Aljeriani. La koloniigisti beneficis su de konfisko di komunala tereni e l'uzajo di moderna tekniki, quaqui plubonigis l'agrokultivala produktajoproduktado. La tensionitensi inter originalaindijena habitanti e Franci kreskispokope pluintensigesis, e finalefine en [[1954]] komencis un [[AljeriaMilito militoen Aljeria|milito kontre Franc okupeso]].

Ye la [[5ma di julio]] [[1962]] pos paco-konvencionopakto kun Franca guvernerio, Aljeria divenis nedependanta. [[Abdur Rahman Farès]] esis lua unesma statestro, e [[Ahmed Ben Bella]], chefo di la Fronto por Nacionala Libereso - FLN - divenis lua unesma prezidanto. Ben Bella guvernis de [[1963]] til la [[1919ma di junio]] [[1965]], kande ililu esis renversitarevokesis de povo da lialua ex-aliancito, kolonelo [[Houari Boumédiène]]. Boumédiène nacionaligis l'extraktado di [[petrolo]].

Boumédiènne mortis en [[1978]], e lialua sucedanto,sucedinto [[Chadli Bendjedid]], esis plu libera,liberala. ed ilIlu diminutis l'interveno di ladil stato en l'[[ekonomio]]. En [[1991]] militisti intervenis en elekto por preventar vinko dil partiso ''Front Islamique du Salut'' ("[[islamo|islamaIslamana]] fronto por nacionala salveso"). TaTo rezultis en [[interna milito]]. Militisti forcis la renunco di Bendjedid ye la [[1111ma di januaro]] [[1992]] e [[Mohamed Boudiaf]] asumis povo, ma ye la [[2929ma di junio]] sam yaro ililu esis asasinitaasasinesis. On kalkulas ke de [[1992]] til [[2002]] cirkum {{formatnum:160000}} personi mortis enpro ataki dedal Armizita IslamaIslamala Grupo, e dedal IslamaIslamala Armeo por Salveso.

En [[2002]] la precipua gerilera* grupi di militeti ja kapitulacis o jacis destruktitadestruktesis. Granda parto di Aljeria rekovris su ekonomiale de l'interna milito.

En [[2008]] la [[konstituco]] di lando esis modifikitamodifikesis por permisar laestablisar limito porpri rielekto dil prezidanto. To permisis [[Abdelaziz Bouteflika]] (prezidanto pos [[1999]]) disputar la prezidanteso noveitere en [[2009]]. Bouteflika ganis e promisis un programo por nacionala rikoncilio, e spensar 150 miliardi di dolari por krear 3 milioni di nova taski, konstruktar 1 milion nova domi, e kontinuardurar la modernigo di la substrukturi e di la publika sektoro.<ref>{{cite web|url= http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/middle-east-north-africa/algeria?profile=all |title= "Country Profile:Algeria"|author=Foreign and Commonwealth Office|archiveurldate=31ma di decembro 2012|url=http://web.archive.org/web/20121231135048/http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/middle-east-north-africa/algeria?profile=all|archivedate=2012-12-31}}</ref>

EnYe la [[2828ma di decembro]] [[2010]] komencis protesti kontre la guvernerio de Bouteflika, simila a protesti qua okuriseventis en altra Nord-Afrikana e Mez-Orientala landi.

[[Arkivo:President-abdelaziz-bouteflika.JPG|thumb|150px180px|prezidanto [[Abdelaziz Bouteflika]].]]

Aljeria esas autoritatema [[republiko]]. La [[chefo di stato]] e komandoro didil l'armeo esas la prezidanto., Laqua populoelektesas elektasdal lupopulo por 5 yari. Nune esas [[Abdelaziz Bouteflika]] duras en l'ofico depos [[1999]]. La prezidanto indikas la [[chefministro]], quoqua esas [[chefo di guvernerio]]. Nuna chefministro esas [[YoucefAbdelmalek YousfiSellal]]. La nuna [[konstituco]] aprobesis en [[1976]] e modifikesis en [[1988]], [[1989]], [[1996]] e [[2016]].

La [[parlamento]] havas 2 chambri:. La Konsilantaro dildi la Naciono, kun(equivalanta a Senato) havas 144 emembri, di qui 2/3 elektesas per populala votado, dum ke 1/3 indikesas dal prezidanto. La PopulaPopulala Nacionala Asemblajo (''al-Majlis al-Sha'abi al-Watani'') kunnune havas 389462 membri. Lando havas nuneplu kam 40 politikala partisi. Lua [[konstituco]] aprobesis en [[1976]] e modifikesis en [[1988]], [[1989]] e [[1996]].

[[Judiciala povo|Judiciala]] sistemo mixurasmixas [[Francia|Franca]] civila legi kun [[islamo|islamaIslamana]] legi. On existasExistas Konstitucala Korto kompozata da multa publik oficiri inkluzeinkluzite judiciisti de Supra Korto, por revizar legi aprobita dadal parlamento.

Lua [[klimato]] esas Mediteraneala cheApud la marbordo, e varma e sika en sudo. La maxim alta [[temperaturo]] di lando esis 50.6[[Celsius|ºC]], enrejistrita en Salah. Proxim litoro la [[topografio]] esas montalamontoza. Lua maxim alta monto esas Monto ''Tahat'', kun {{formatnum:2918}} metri di [[altitudo]]. En sudoSude jacas extensala planovasta e diplana [[Saharadezerto]]. La [[dezertovejetantaro]] esas plu richa apud la litoro e proxim la monti.

Lua precipua [[fluvio]] esas Sheliff, ma la maxim longa essas Draa. Nula fluvio di Aljeria esas navigebla.

OnAljeria povas vizitarrecevar Aljeriaviziteri dum totaomna yaro. Dum la somero [[turismo|turisti]] povas vizitarbalnar multasu en la diversa [[plajo|plaji]] ende [[Mediteraneo]]. Dum la [[vintro]] la monti de Djurjura kovresas daper [[nivo]], e turisti povas praktikar [[skio]]. La montaro [[Tassili n'Ajjer]] kun lua prehistoriala piktipikturi en la rokolua esasroki konsideratakonsideresas Kulturala Patrimonio dil Homaro depos [[1982]]. Altra kulturala patrimonii esas la ruini di Djemila, Tipaza e Timgad.

De totalala populohabitantaro, 99% esas Araba o Berbera. La mezvalora evo dil habitantaro esas 27.1 yari<ref name=CIA>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ag.html CIA - ''The World Factbook'']</ref>. [[Islamo]] esas la [[religio]] por 99% de la habitanti. En [[2008]] on kalkulis ke [[kristanismo|kristani]] esis 10,000.

Cirkum 90% de la habitantaro vivas en la nordo di lando, proximapud [[Mediteraneo]]. La minoritato qua vivas en [[Sahara]] koncentras su generaleordinare proxim [[Oaziso|oazisi]], quankam 1.5 milioni di personi esas nomada.

[[ArabianaAraba linguo|ArabianaAraba]] esas l'oficala linguo di lando e, pos [[2002]], anke [[Berberana linguo|berberana]]. Cirkum 70% de la habitantaro parolas [[FrancianaFranca linguo|FrancianaFranca]] kom duesma linguo.

En laPri [[literaturo]], importanta [[poezio|poeti]] esas Mufdi Zakaria, Mohammed al Aid, Achour Fenni e Azrag Omar. En prozo, Kateb Yacine, Rachid Mimouni, Mouloud Mammeri, Mouloud Feraoun, Assia Djebar e [[Mohammed Dib]]. [[Albert Camus]], [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Nobel-premio]] pri [[literaturo]] en [[1957]], naskis en Aljeria. Malgre ilu defendisdefensis [[homala yuri]] por Aljeriana, ilu opozis nedependesonedependo di lando. Por ta, lia reputeso en Aljeria esas vundita. [[Santa Augustinus di Hippo]], qua vivis en [[5ma yarcento]], esas [[filozofio|filozofo]] e teologiisto en [[latina linguo]] qua naskis e vivis en nuna teritorio di Aljeria.

[[Futbalo]] esas la maxim populalapopulara sporto. LandoAljeriana partoprenisnacionala esquado konkursis tri foyi en [[Mondala Kupo di Futbalo]]: [[1982]], [[1986]] e [[2010]].