Maurico: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+kurta texto, imaji
kelka korektigi + texto, imaji
Lineo 19:
| Rango_surfaco = 179
| Surfaco_aquo = 0,05
| Lojanti Habitanti = {{formatnum:1288000}}<ref>Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009) [http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf ''World Population Prospects, Table A1]</ref>
| Rango_lojanti = 151
| Yaro = 2008
| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 631,4
| Reto_kodo = .mu
| Nomo_himno = ''Motherland''
Lineo 33:
=== Historio ===
{{PA|Historio di Maurico}}
Maurico konocesisja konocabis depos la [[10ma yarcento]] dadal Arabiana maristi, qui nomizis ol ''Dina Arobi''. [[Portugal]]ani, qui esasesis l'unesma [[Europa]]ni quaqui vizitis l'insuli, entrovis [[1507]].l'insulo Ensen [[1598]]habitantaro l'unesmaen [[Nederlando|Nederlandani1507]]. aparisPortugalana ed, yemaristo [[20Pedro dide septembroMascarenhas]] sam yaro, li nomizistrovis l'insulo ''Prins Maurits van Nassaueiland'' (Insulo di Princo Mauritius, origino di nuna nomo "Maurico") en homajo a Nederlandana princo [[Johan1512]] Mauritsed, vanen Nassau-Siegen]].lua Nederlandanihomajo, komencisnavigisto koloniigarDiogo l'insuloRodrigues ennomizis [[1638]]Maurico e finisla koloniigovicina eninsuli [[1710insuli Rodrigues]].
 
En [[1598]] l'unesma [[Nederlando|Nederlandani]] aparis ed, en [[20 di septembro]] sam yaro, li nomizis l'insulo ''Prins Maurits van Nassaueiland'' (Insulo di Princo Mauritius, origino di nuna nomo "Maurico") memoriginta Nederlandana princo [[Johan Maurits van Nassau-Siegen]]. Nederlandani komencis koloniigar l'insulo en [[1638]] e finis lua koloniigo en [[1710]].
[[Francia]]ni okupis l'insulo en [[1710]] til [[3 di decembro]] [[1810]] kande [[Britania]]ni vinkis Francian armeo en l'insulo ed okupis ol. Britan administro, qua komencis kun [[Robert Townsend Farquhar]] karakterizis su por rapida ekonomiala e sociala chanji. Un di la maxim importanta esis l'aboliso di [[sklaveso]] en [[1835]]. Agrokultivisti recevis du milion Britaniana pundi kom indemni por la perdo di lua sklavi, importita de Afrika e [[Madagaskar]] dum Franca dominacajo. Pos l'aboliso di sklaveso, [[India]]ni enmigranti komencis arivar en l'insulo kom libera laboristi por substitucar sklavi.
 
[[Arkivo:Bonne_-_Isle_de_France_(Detail).jpg|thumb|250px|left|Franca mapo di 1791 nomizis Maurico ''Isle de France'' ("insulo di Francia").]]
Elekti por legifala asemblajo qui okuris en [[1947]], vinkesis da ''Labour Party'' e markizis la fino di dominacajo di [[Franciana linguo|Franca-parolanti]] en la politiko dil insulo, e l'unesma pazo por futura nedependeso. La kampanio por nedependeso kreskis pos [[1961]], ed ye [[12 di marto]] [[1968]] Maurico divenis nedependanta de [[Unionita Rejio]]. Ye la [[12ma di marto]] [[1992]] lando divenis [[republiko]].
[[Francia|Franci]]ni okupis l'insulo en [[1710]] til la [[33ma di decembro]] [[1810]], kande [[Britania]]ni vinkis FrancianFranca armeo en l'insulo ed okupis ol. BritanBritanian administro, qua komencis kun [[Robert Townsend Farquhar]] karakterizis su por rapida ekonomiala e sociala chanji. Un di la maxim importanta esis l'aboliso di [[sklaveso]] en [[1835]]. Agrokultivisti recevis du milion [[Britaniana pundo|Britaniana pundi]] kom indemni por la perdo di lua sklavi, importita de Afrika e [[Madagaskar]] dum Franca dominacajo. Pos l'aboliso di sklaveso, [[India]]ni enmigranti komencis arivar en l'insulo kom libera laboristi por substitucar sklavi.
 
Elekti por legifala asemblajo qui okuriseventis en [[1947]], vinkesis da ''Labour Party'' e markizis la fino di dominacajo di [[FrancianaFranca linguo|Franca-parolanti]] en la politiko dil insulo, e l'unesma pazo por futura nedependesonedependo. La kampanio por nedependesonedependo kreskis pos [[1961]], ed yeen [[12 di marto1965]] [[1968]]Britaniani Mauricoseparis divenisl'arkipelago nedependantaChagos dedel [[Unionitateritorio Rejio]].di YeMaurico por krear la [[12maBritaniana diteritorio marto]]en [[1992Indiana Oceano]] landoed divenisuzar [[republiko]]ta insuli en defensiva strategii kun Usa.
 
La nedependo di Maurico eventis ye la [[12ma di marto]] [[1968]], kom membro di la "[[Commonwealth]]". Ye la [[12ma di marto]] [[1992]] lando divenis [[republiko]].
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:National_Assembly_(4721256601).jpg|thumb|180pxleft|250px|Nacional asemblajo di Maurico.]]
[[Arkivo:Port Louis, Building of the Prime Minister.JPG|thumb|250px|Sideyo dil chefministro di Maurico.]]
Maurico esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua elektesiselektesas da la parlamento por 5 yari. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], qua elektesas da la prezidanto. La prezidanto indikas l'altra ministri, kun la helpo di la chefministro. La [[konstituco]] di Maurico adoptesis ye la [[12ma di marto]] [[1968]], dio di la nedependesonedependo di lando.
 
La [[parlamento]] havas unika chambro, Nacionala Asemblajo ''(National Assembly)'', kun 70 membri, di qui 62 elektesas direktedirete dal populo por 4 yari. L'altra 8 membri elektesas da supra korto di lando, por sekurar ke la rasala e religiala minoresi havas reprezenteri en la parlamento.
 
Legala sistemo di lando bazas su en Angliana e Franciana legala sistemi. La supra korto di Maurico havas 6 membri. Anke existas alta apelo-korto.
 
=== Geografio ===
[[Arkivo:Mauritius_(%2Bclaim_islands).svg|thumb|180px220px|Mapo di Maurico kun lua insuli. Lando postulas l'[[arkipelago di Diego Garcia]] e l'insulo [[Tromelin]] insulo.]]
[[Arkivo:Mauritius_23.08.2009_09-44-36.jpg|thumb|left|220px|Peizajo en la chaseyo-rezervo ''Domain du Chasseur''.]]
La teritorio di Maurico kreesis da [[volkano|volkanal]] aktiveso cirkum 8 milion yari ante nun. Lua maxim alta punto esas monto "Piton de la Petite Rivière Noire", kun 828 [[metro|m]] sur mar-marala nivelo. L'[[Rodriguesinsuli InsuliRodrigues]], qua jacas 560 km nord-este de Maurico, l'insuli Agaléga, kun 289 habitanti e 1,100 km norde de Maurico, ed anke l'[[arkipelago]] Cargados Carajos anke esas parto di lando.
 
Lando havas [[tropikala klimato]] kun [[oceano|oceanal]] influo. La pluvoza temperaturosezono okuraseventas de novembro til aprilo. Yarala mezvalora pluvo-quanto[[pluvozeso]] varias de 900 mm en litoro til 1,500 mm en alta regioni. La mezvalora [[temperaturo]] varias de 20.4&nbsp; °C endum [[vintro]] til 24.7&nbsp; °C endum [[somero]]. [[Ciklono|Cikloni]] povas okurareventar de [[januaro]] til [[marto]].
 
En 1993 49,26% de lua sulo uzesis por [[agrokultivo]], e 22% esis boski e foresti. Multa rara speci di animali existas en Maurico, ma l'introdukto di exotika speci minacas la nativa. [[Dronto]] esis nativa ucelo qua dezaparisdesaparis en [[1681]], min kam du yarcenti pos lua deskovro.
 
=== Ekonomio ===
{{PA|Ekonomio di Maurico}}
Pos nedependesonedependo, l'[[ekonomio]] di Maurico divenis diversigita. [[Turismo]], stofi, [[sukro]] e financi esas la precipua ekonomial aktivesiagadi di lando. Recente, komunikala teknologii, pesko e rinovigebla fonti di energio anke divenis importanta.
 
=== Demografio ===
[[Arkivo:Mauritius-CIA WFB Map.png|thumb|right|Mapo di Maurico kun lua precipua urbi.]]
Lando havis {{formatnum:1286340}} habitanti ye julio [[2011]], di qui {{formatnum:1248129}} vivas en Maurico e {{formatnum:37922}} vivas en Rodrigues. Lua populo havas origini en [[Afrika]], [[India]], [[Francia]] e [[Chinia]]. L'oficala linguo esas [[AnglianaAngla linguo|Angla]], ma parto dide la populohabitantaro parolas [[FrancianaFranca linguo|Franca]] o Mauricana kreolo. FrancianFranca anke esas uzatauzesas en [[televiziono]] e [[jurnalo|jurnali]]<ref name=Francophonie>http://www.lemauricien.org/weekend/081116/pam.htm</ref>. Cirkum 52% dide la populohabitantaro esas [[Hinduismo|hinduisti]], 28,4% esas [[katolikismo|katoliki]] e 16% esas [[islamo|mohamedana]].
 
La maxim granda urbo esas la chef-urbo, [[Port Louis]]. Altra importanta urbi esas Rose-Hill, [[Beau-Bassin]], [[Quatre Bornes]], [[Curepipe]] e [[Vacoas-Phoenix]].
 
=== Kulturo ===
Mauricana [[koquoarto]] mixurasmixas Indiana, Afrikana, Chiniana ed Europan influi. En la [[literaturo]], la maxim importantimportanta autoriskriptisti esas [[Malcolm de Chazal]], Ananda Devi, Raymond Chasle, Loys Masson, Marcel Cabon ed [[Edouard Maunick]]. Granda parto dil autori skribas en [[FrancianaFranca linguo|FrancianaFranca]], [[AnglianaAngla linguo|AnglianaAngla]] o [[Bhojpuri linguo|Bhojpuri]] lingui, ma skriptisto Abhimanyu Unnuth skribas en [[hindi linguo]].
 
=== Cetera aferi ===
 
=== Referi ===