Filipini: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
kelka korektigi + texto, imaji
Lineo 8:
| Lojanti_chefurbo = {{formatnum:1660714}}<ref>[http://www.census.gov.ph/data/sectordata/2007/municipality.pdf "Population and Annual Growth Rates by Region, Province, and City/Municipality: 1995, 2000, 2007] National Statistics Office.</ref> ([[2007]])
| Precipua_urbo = [[Quezon City]]
| Oficala_lingui = [[FilipinoFilipinana linguo|FilipinoFilipinana]], [[AnglianaAngla linguo|AnglianaAngla]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidanti di Filipini
Lineo 16:
| Rango_surfaco = 72
| Surfaco_aquo = 0,61
| Lojanti Habitanti = {{formatnum:91983000}}<ref>[http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2008/wpp2008_text_tables.pdf World Population Prospects, Table A1]</ref>
| Rango_lojanti = 12
| Yaro = 2009
| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 306,6
| Reto_kodo = .ph
| Nomo_himno = ''Lupang Hinirang''
Lineo 30:
=== Historio ===
{{PA|Historio di Filipini}}
La maxim anciena homala restajo trovita en Filipini, un [[metatarso]], datizasevas de 67,000 yari ante nun. ''[[Negrito|Negriti]]'' esis un di la maxim anciena habitanti dil arkipelago, ma l'epoko di lua arivo esas necerta.
 
[[Arkivo:Fort_Santiago_Gate.jpg|thumb|200px|left|Fuorto Santiago, konstruktita dal Hispaniani en 1590.]]
[[Fernão de Magalhães]] deskovris l'insuli en [[1521]]. [[Hispania]]ni komencis koloniigo en [[1565]] e fondis [[Manila]] en [[1571]], qua divenis chef-urbochefurbo dil teritorio. Hispaniani konstruktis [[fuorto|fuorti]], introduktis [[latinal alfabeto]], [[Gregoriala kalendario]] e skribita yuri, ed anke la kultivesikultivado di [[maizo]], [[ananaso]] e [[chokolado]], adportita de [[Latinal Amerika]]<ref>[''Recopilación de las Leyes de Indias. Titulo Quince''. De las Audiencias y Chancillerias Reales de las Indias (1680).</ref>
 
Dum la 1800a yari, Filipinana portui apertesas a mondala komerco, e chanji eventis en Filipinana socio. Multa Hispaniani naskinta en Filipini (''criollos'') e ti kun mixuritamixita acendenti (''mestizos'') divenis richa. L'enfluo di Hispana e Latina kolonieri sekularigis kirki e apertis por li guvernala ofici tradicionale okupita da Hispani naskinta en [[Iberia peninsulo]] (''peninsulares''). La idei dipri revoluciono anke expansis tra la l'insuli. En [[1872]] eventis mutino di kreoli en Cavite El Viejo, prekursoro di Filipinana revoluciono.<ref>Agoncillo, Teodoro A. (1990). ''History of the Filipino People'' (8th ed.). Garotech Publishing</ref>.
 
En [[1898]] depos [[Hispana-Usana milito]], Filipini divenis [[Usa]]na protektorato. Usa pagis 20 milionmilioni dolari komdolar indemno a Hispania. Do, divenis klara por Filipiniani ke Usa ne aceptos la nedependo dil insuli. EnYe la [[1212ma di junio]] [[1898]] [[Emilio Aguinaldo]] deklaris nedependo di Filipini, ma la sequanta yaro komencis [[Filipinan-Usana milito]], qua lastisduris til [[1902]] kande l'Unesma Filipinana Republiko desaparis. [[MoroPopulo populo]]''Moro'' anke komencis rebeleso en 1899 en la sudo di lando, ma esisvinkesis vinkitadal da UsaUsani en [[1913]].
 
Til [[1935]] Usana prezidanto selektis la generala-guberniestro quapor administrisadministrar la teritorio. EnYe la [[8ma di februaro]] ta yaro la [[konstituco]] di la Republiko di Filipini aprobesis, e kreis la Komuneso di Filipini (''Commonwealth of the Philippines'') tamen sub Usana kontrolo ma en preparo por futura nedependo. Ta konstituco anke stimulis la kreado di nacionala linguo, [[Filipinana linguo|Filipinana]], bazata en lokala dialekti. EnYe la [[17ma di septembro]] [[1935]] eventis prezidantal elekti, e [[Manuel Quezón]] elektesis.
 
Dum la [[Duesma mondomilito]], [[Japonia]]ni komencis invadar l'insuli enye la [[88ma di decembro]] [[1941]]. Manuel Quezon exilis su, e generalo [[Douglas McArthur]], komandero di Usana trupi en l'extrema oriento, recevis ordini por abandonar l'insuli en marto [[1942]]. EnYe la [[88ma di mayo]] sam yaro Japoniani okupis tota l'arkipelago, e l'okupeso lastisduris til la [[1515ma di agosto]] [[1945]], kande Japoniani perdis la milito. Dum Japonian okupeso, [[José Paciano Laurel]] esis la chefo di marioneto-stato kreita da Japoniani en Filipini.
 
Pos la vinkeso la Komuneso di Filipini riestablisesis. Prezidantal elekti eventis en aprilo [[1946]], e [[Manuel Roxas]] elektesis. EnYe la [[44ma di julio]] [[1946]] Filipini divenis nedependanta de Usa. Tamen lando sufris kun politikala nestabileso kun ataki de [[komunismo|komunista]] grupi en rurala regioni. Prezidanto [[Ramón Magsaysay]] probis un rikonciliado.
 
En [[1965]] [[Ferdinand Marcos]] asumis povo unesma-foye. Kande il esis impedita di serchar lua 3ma foyo kom prezidanto, il deklaris [[militala legaro]] enye la [[2121ma di septembro]] [[1972]] e asumis kom [[diktatoreso|diktatoro]]. IlIlu guvernis kun lua spozino [[Imelda Marcos]]. En [[1986]] eventis la Revoluciono di la Populala Povo, e Marcos aceptis disputar elekto kontre [[Corazón Aquino]], qua vinkis. Pos la vinko di Aquino, Marcos e lua spozino abandonis Filipini por vivar en [[Havayi]]<ref>Aquino, Corazon. ''Corazon Aquino Speaks to Fulbrighters'' Washington, D.C. (1996-10-11). Vidita ye la 15ma di aprilo 2008</ref>.
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:Malacanang_palace_view.jpg|thumb|200px250px|Palaco Malacañang-palaco, sideyo di la prezidanteso.]]
La [[konstituco]] di Filipini esaskompleteskis prezidantalaye la 12ma di oktobro [[republiko1986]]. Segune ratifikesis per nacionala plebicito ye la [[2ma di februaro]] [[1987]]. Ol determinas ke Filipini esas prezidantala [[konstitucorepubliko]]. Segun ol, la prezidanto elektesas dal populo por 6-yara-periodo. Ne existas [[chefministro]]. La nuna prezidanto esas [[BenignoRodrigo Aquino III]], pos [[30 di junio]] [[2010Duterte]].
 
La [[legifala povo]] kompozesas da du chambri, Senato e Domo di Reprezenteri. La [[Senato]] havas 24 membri, qui elektesas da un grupo di populala reprezenteri por 6 yari (la duimo di la Senato rinovigas omna 3 yari). Fakte la senatani reprezentas la politikala partisi. La Domo di Reprezenteri havas 292 membri qui elektesas dal populo por 3 yari.
 
[[Judiciala povo]] kompozesas ek la Supra Korto ed altra lokala korti. La Supra Korto esas la maxim alta korto, e decidas per judiciala revizo. L'Apela Korto esas la 2ma maxim alta korto di lando. Ank existas specala apelo-korto por [[imposto|impostal aferi]].
 
==== Administrala subdividuro ====
Yen la subdividuro di Filipini en Administrala regioni:
[[Arkivo:Labelled map of the Philippines - Provinces and Regions.png|thumb|250px|Administrala subdividuro di Filipini.]]
 
{|class="wikitable"
! Regiono !! Titulo
Linio 87 ⟶ 89:
| [[Regiono di Caraga]] || Regiono XIII
|-
| [[Autonoma Regiono en islamaIslamala Mindanao]] || ARMM
|-
| [[Cordillera Administrala Regiono]] || CAR
Linio 96 ⟶ 98:
=== Geografio ===
[[Arkivo:Ph Territorial Map.png|thumb|Teritoriala limiti di Filipini.]]
Filipini havas 7,107 insuli e 36,289 km di [[litoro]]. La maxim granda insuli esas [[Luzon]] (109 165 km²), e [[Mindanao]] (97 530 km²). La majoritatomaxim di lamulta insuli kovresas da [[tropikala foresto]] e havas [[volkano|volkanal]] origino. [[Ter-tremo|Ter-tremi]] e volkanal aktiveso esas frequentafrequa.
 
La maxim alta monto esas [[Monto Apo]], kun 29542,954 metri di [[altitudo]], en Mindanao. La maxim longa [[fluvio]] esas [[Cagayan fluvio Cagayan|Cagayan]], kun 505 km di extenso.
 
[[Tropikala klimato]] predominacas en lando. AverajalaMezvalora yarala [[temperaturo]] esas 26,.5[[Celsius|°C]].
 
=== Ekonomio ===
Linio 106 ⟶ 108:
 
=== Demografio ===
En [[2011]] Filipini havis la 12ma maxim granda populohabitantaro dildel mondo, kun plu kam 101 milionimilion habitanti<ref>[{{cite web|url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=566&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=35&pr.y=15 "|title=Philippines"]|author= Internaciona monetala fondo}}</ref>. La maxim granda urbo di lando esas [[Quezon City]]. Altra importanta urbi esas la chefurbo [[Manila]], e [[Davao City]].
 
Preske 80% de la habitantihabitantaro profesas [[katolikismo]], 10% esas protestanta, 5% [[islamo]] e 5% altra.
 
=== Kulturo ===
La kulturo di Filipini kombinasmixas Estala e Westala influi. Tradicionala festi konocata kom ''barrio fiestas'' celebras patrona santi. L'[[arkitekturo]] havas granda influo del Hispani.
 
La [[literaturo]] di Filipini inkluzas verki en [[Angliana linguo|angliana]], [[tagalog linguo|tagalog]] e [[HispanianaHispana linguo|HispanianaHispana]]. UnDu diimportanta la maxim konocata autorikriptisti de la [[19ma yarcento]] esis [[Francisco Balagtas]] e [[José Rizal]]. Altra importanta nomi esas Néstor Vicente Madali González, Nick Joaquin, F. Sionil Jose, e [[Alejandro Reyes Roces]].
 
Ultre literaturo, [[religio]] ([[katolikismo]]) e kelka kostumi, un diek la maxim videbla [[Hispania]]na influi esas la nomi e surnomi kun origino en [[HispanianaHispana linguo]].
 
=== Referi ===