|
| Rango_surfaco = 109
| Surfaco_aquo = 0,74
| Lojanti Habitanti = {{formatnum:9979000}}<ref>[http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/hun/xstadat/xstadat_evkozi/tabl1_01ha.html Hungariana Centro di Statistiko]</ref>
| Rango_lojanti = 83
| Yaro = 2011
| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 107,2
| Reto_kodo = .hu
| Nomo_himno = ''Himnusz ("Isten, áldd meg a magyart")''
'''Hungaria''' esas lando qua jacas en centro di [[Europa]]. Lua vicina landi esas:
* [[Slovakia]] en nordo,
* [[UkrainiaUkraina]] en nord-esto,
* [[Rumania]] en esto,
* [[Serbia]] e [[Kroatia]] en sudo,
[[Arkivo:Kalandozasok.jpg|thumb|left|250px|Hungarian inkursi en Europa dum la 10ma yarcento.]]
Dum la [[9ma yarcento]] (yaro [[895]]) regnanto [[Árpád]] fondis Hungaria. Lia grand-nepotulo [[István la 1ma di Hungaria]] esis kronizitakronizesis rejulo en [[1000]] kun krono sendita dedal [[Romapapo Silvester la 2ma]] da papode [[Silvester 2maRoma]],. eIstván divenis l'unesma [[Listo di reji di Hungaria|rejulo]] di Hungaria.
En [[1241]] [[Mongolia|Mongoli]] invadis ed okupis Hungaria til [[1242]]. En [[1533]] rejio di Hungaria formacesis, sub [[Habsburgo|Habsburga]] dominacajo, ma en [[1541]] centro e sudo di lando esis okupitaokupesis da [[Otoman imperio]]. Dum fino di la [[17ma yarcento]] Hungari komencis ekpulsar Otomani kun la helpo di Austriani. [[Budapest|Buda]] esis rikonquestitarikonquestesis en [[1686]]. En [[1718]] Otomani esis komplete ekpulsita.
[[Karl la 6ma, Santa RomanRomana imperiestro]] pregis ke Hungariana Dieto aprobis Pragmatiko, dekreto kequa limitis la povo didil monarko. Quankam ol aprobesis, Karl la 6ma e lia sucedanti guvernis Hungaria autokrate. Habsburgi divenis agnoskitaagnoskesis kom reji di Hungaria.
{{PA|Listo di reji di Hungaria}}
Royala Hungaria havis poka influo en [[Wien]]<ref name=US/>. Habsburga rejo kontrolis direte Hungariana financi, armeala ed exteral aferi, ed imperiala trupi kontrolis lua frontieri<ref name=US>[http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+hu0022) ''A Country Study: Royal Hungary''] U.S. federal government</ref>. Habsburgi ne okupis la kontoro di palateno por impedar ke la tituliero recevis multa povo<ref name=US/>.
Dum la komenco didil [[18ma yarcento]] preske 90% dide la labor-forcopovo laboris en [[agrokultivo]]. Interkambio di produkti remplasis [[pekunio]] en povra rurala zoni. La populo di [[serfo|serfiserfa]] habitantaro kreskis e lua vivo-qualeso di vivo diminutis. Multa serfi movis vers l'urbi en sercho di employo.
Dum la rejio di [[Joseph la 2ma, Santa RomanRomana imperiestro|Joseph la 2ma]] Hungaria vivis sub racional-absolutismo: Joseph permisis religiala libereso por [[protestantismo|protestanti]]. Lia sucedanto, Leopold la 2ma, kontinuis ta politiko, ma Franz la 1ma (1792 til 1835) havis nenormala antipatio por chanji. Il akuzis filozofo [[Ignác Martinovics]] di trahizo e kondamnis liilu a morto.
Kande [[Napoléon la 1ma]] komencis l'expando di lialua imperio en [[Europa]], lialua armeo demandis granda quantesoquanti di produkti dide Hungaria, do eventis grand aktivesoekonomial agado hikeibe. Ma kun fino di Napoleona imperio, la regiono eniris itere en povreso. Ekonomiala problemi esis un di la kauzi di [[Hungariana revoluciono en 1848]].
Pos krular la revoluciono, imperiestro Franz Josef la 1ma revokis Hungariana [[konstituco]] e dividis lando en quar regioni: [[Transilvania]], Hungaria, Kroatia-Lavonia e [[Voivodina]]. [[Germana linguo]] divenis la linguo di administro e di alta instruktado. Kelka Hungari komencis pensar en kompleta separo de [[Austrian imperio]], ma altra kontinuis aceptar Austriana dominacajo.
Austrian [[absolutismo]] komencis krular kande [[Rejio di Sardinia]] e [[Francia]] vinkis Austriani en la [[Solferino-batalio di Solferino]]. La vinkeso konvinkis Franz Josef ke lia opozanti esis multamulte fortipovoza. En [[1866]] Austria noviitere perdis milito, lore kontre [[Prusia]]. En [[1867]] Franz Josef aceptis pakto kequa kreis duala monarkio di Austria ed Hungaria, konocita kom [[Austria-Hungaria]].
{{PA|Austria-Hungaria}}
Austria-Hungaria lastisduris til [[1918]], kande lando esis dividitadividesis en [[Austria]] e Hungaria, pos Austria-Hungaria perdar [[Unesma mondomilito]]. [[Chekoslovakia]] okupis teritorii en nordo di lando, dum ke [[Rumania]] okupis [[Transilvania]] ed altra teritorii eneste esto dide lando, e [[Serbia]] okupis teritorii en sudosude. En [[1919]] [[komunismo|komunisti]] komandita da [[Béla Kun]] instalis sovieto-sovieta republiko en lando, qua lastisduris poka tempo. EnYe la [[44ma di junio]] [[1920]] tra la [[Trianon-kontrato di Trianon]] Hungaria perdis 71% de lialua originala teritorio, inkluzite lialua unika marala [[portuo]], [[Fiume]] (nune [[Rijeka]], en [[Slovenia]]).
Dum periodo inter la du mondo-militi, politikala forci di dextra kreskis en lando. Admiralo [[Miklós Horthy]] divenis regento, e guvernis til la [[1616ma di oktobro]] [[1944]]. Il developis aliancopakto kun [[Adolf Hitler]], e partoprenis kunfurnisis trupi enpor l'invadi di [[Yugoslavia]] e [[Sovietia]] en [[1941]]. Pos perdar multa soldati dum la milito, Horthy probis abandonar milito e negociar la paco en [[1944]], ma [[nacionalsocialistanacional-socialista Germania]] invadis ed okupis lando. [[Ferenc Szálasi]], chefo di la [[Kruco di Fero]], asumis povo e guvernis til abandonar Budapest ed instalar su en [[Wien]], en marto [[1945]].
Kun la falio di [[nacionalsocialistanacional-socialista Germania]], Sovietiana trupi gradope okupis Hungaria, e lando divenis [[komunismo|komunista]] marioneto di Sovietia.
{{PA|Hungaria-Hungara revolto endi 1956}}
YeEn marto [[1990]] pos falio di [[Berlin-murego]] Hungaria abandonis la titulo "socialista republiko" havis lua unesma libera elekti. Partiso di centra-dextra "AliancoUniono di libera demokrati - SZDSZ - ganis tala elekti, e defensis gradualagradoza transito vers [[kapitalismo]]. [[Árpád Göncz]] devenis l'unesma prezidanto pos fino di komunista rejimo.
== Politiko ==
Hungaria esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], nune [[János Áder]]. IlIlu elektesas da Naciona Asemblajo por 5 yari. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], indikita dadal prezidanto. Nuna [[konstituco]] aprobesis enye la [[1818ma di aprilo]] [[2011]] ed efikeskis pos la [[11ma di januaro]] [[2012]].
La parlamento (''Országgyűlés'') havas 1unika chambro ekun 386 membri.
== Politikala subdividuro ==
|- Zala
|}
{{revizo}}
La ''' komoni ''' esas entote c. {{formatnum:3500}}. La quanteso esas klare tro granda. Multa komoni esas tro mikra, ed tale dependanta de stato, quankam segun lego la komoni havas vasta nedependo. La komoni povas anke impostar, ma li ne uzas la yuro, pro ke la habitanti ne povus pagar la komonal imposto.
Lando anke havas richa [[literaturo]]. Kelka important autori esas [[János Kodolányi]], [[Magda Szabó]], [[Sándor Márai]], [[Péter Esterházy]], e [[Listo di Nobel-laureati pri literaturo|Nobel-laureato]] en [[2002]] [[Imre Kertész]].
En [[sporto]] Hungaria havas ecelanta plenigopartopreni en [[Olimpiala Ludi]]: en totalo di [[oro|ora]] medalii per habitanti, lando jacasesas en duesma loko. [[Futbalo]] esas lua maxim populara sporto, e [[Ferenc Puskás]] esis la maxim bone konocita Hungariana futbalisto.
== Cetera aferi ==
| 