Sociologio: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
kelka aktualigi. +texto, imaji
+texto. +imaji
Lineo 8:
 
== Historio ==
En la origini di sociologio kom cienco esas la verki e la studii di personi quale [[Karl Marx]], [[Henri de Saint-Simon]], [[Auguste Comte]], [[Herbert Spencer]], [[Émile Durkheim]], [[Georg Simmel]], [[Talcott Parsons]], [[Ferdinand Tönnies]], [[Vilfredo Pareto]], [[Max Weber]], [[Alfred Schütz]], [[Harriet Martineau]], [[Beatrice Potter Webb]] e [[Marianne Weber]]. Tamen, dum la [[mez-epoko]] pensisti quale [[Ibn Khaldun]] ja elaboris pensaji qui povas konsideresar "sociologiala".
 
[[Arkivo:Auguste Comte.jpg|thumb|120px160px|[[Auguste Comte]].]]
[[Arkivo:Claude_Henri_de_Saint-Simon.jpg|thumb|160px|left|[[Henri de Saint-Simon]]]]
Dum [[Racion-epoko]] e pos la [[Franca revoluciono]] la studii pri homala agi ganis importo. Skriptisti quale [[Voltaire]], [[Montesquieu]] e [[Giambattista Vico]] decidis studiar la institucuri sociala e politikala de Europa. La deziro pri krear un "fiziko di la socio" (una cienco por studiar la socio tam preciza kam la [[fiziko]]) dum la [[19ma yarcento]] aparis kun la pensi di [[Auguste Comte]], kreinto di la filozofiala pensado konocita kom [[pozitivismo]], quankam l'unesma filozofo qua defendis l'uzo di ciencala metodi por studiar la socio esis [[Henri de Saint-Simon]] ([[1760]]-[[1825]]). Comte, qua esis sekretario di Saint-Simon, developis lua teorii sub la premisi dil [[pozitivismo]]. Ilu kreis la vorto '''sociologio''' en [[1824]] per la uniono di [[latina linguo|latina]] vorto ''socius'' ("kompano", "kamarado") kun [[Greka linguo|Greka]] ''logos'' ("studio di"), ed uzis ol en lua libro "Kurso pri pozitiva filozofio", publikigita unesme en [[1838]].<ref>voz ''Sociología'' en Salvador Giner, Emilio Lamo de Espinosa y Cristóbal Torres (editores). 2001. ''Diccionario de Sociología'' Alianza Editorial.</ref>
 
Preske samatempe, [[Lorenz von Stein]] prizentis la konceptajo pri sociologio kom cienco, en lia libro ''Die Wissenschaft der Gesellschaft'' ("la cienco dil socio") ed agregis a sociologio la metodo dialektika de [[Friedrich Hegel]] e la studio pri sociala movadi. Do la diciplino ganis dinamika vidado di la socio. Von Stein konsideresas la fondero di la cienci pri publika administrado.
 
[[Arkivo:Karl_Marx.jpg|thumb|160px|left|[[Karl Marx]]]]
[[Alexis de Tocqueville]] anke konsideresas prekursoro di la sociologio, kande ilu studiis [[Franca revoluciono]] e la socio di [[Usa]]. En lua verko "La Demokratio en Amerika" ilu analizis generale la socii e komparis Usana socio kun l'Europana socii.
[[Arkivo:Alexis_de_tocqueville_cropped.jpg|thumb|160px|[[Alexis de Tocqueville]]]]
[[Alexis de Tocqueville]] anke konsideresas prekursoro di la sociologio, kande ilu studiis [[Franca revoluciono]] e la socio di [[Usa]]. En lua verko "La Demokratio en Amerika" ilu analizis generale la socii e komparis Usana socio kun l'Europana socii. [[Karl Marx]] esis altra filozofo qua influis profunde la sociala pensado e la kritiko dum la [[19ma yarcento]].
 
Dum la komenco dil [[20ma yarcento]] [[Émile Durkheim]] decidis studiar la "sociala fakti" (definita da ilu kom "la formi, extere la individio, di facar kozi, sentar e vivar qui koaktas forte la ago dil individuo) quale li esis "kozi" konkreta. Un di la skopi di sociologio esis divenar autonoma cienco, e Durkheim probis separar sociologio de [[filozofio]] e [[psikologio]]. Pro to ilu konsideresas un di la patri di sociologio. Altralatere [[Max Weber]], samatempano de Durkheim, selektis altra metodo: ilu uzis politikala cienco, ekonomikala cienco, la filozofii pri la kulturo e pri la yuro ed anke la studii pri religio por studiar la socii.
 
Importanta sociologiala teorii developesis en Germania, e to stimulis la kreo di la nomizita "Skolo di Frankfurt" ([[Germana linguo|Germane]] ''Institut für Sozialforschung'', "Instituto pri sociala inquesto") en [[Frankfurt am Main]] la yaro [[1923]]. La inquestisti mixis la teorii di Hegel, [[Karl Marx]] e [[Sigmund Freud]], quankam divergis kun kritiki de la nomizita "reala socialismo" e pose mixis [[psikoanalizo]], antipozitivista sociologio ed [[existencialismo]].
 
== Precipua nomi di la sociologio ==
* [[Agnes Heller]]
* [[Alfred Schütz]]
* [[Anthony Giddens]]
* [[Auguste Comte]]
* [[Edgar Morin]]
* [[Émile Durkheim]]
* [[Ferdinand Tönnies]]
* [[George Herbert Mead]]
* [[Gilles Lipovetsky]]
* [[Harold Garfinkel]]
* [[Henri de Saint-Simon|Saint-Simon]]
* [[Herbert Marcuse]]
* [[Herbert Spencer]]
* [[Ibn Khaldun]]
* [[Jürgen Habermas]]
* [[Karl Marx]]
* [[Marcel Mauss]]
* [[Max Weber]]
* [[Michel Foucault]]
* [[Niklas Luhmann]]
* [[Norbert Elias]]
* [[Pierre Bourdieu]]
* [[Ralf Dahrendorf]]
* [[Robert King Merton]]
* [[Robert Putnam]]
* [[Talcott Parsons]]
* [[Theodor Adorno]]
* [[Zygmunt Bauman]]
* [[Luc Boltanski]]
* [[Bruno Latour]]
 
== Referi ==