Asuncion: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
m kelka korektigi |
Nula rezumo di redakto |
||
Lineo 14:
| Altitudo= 43
| Surfaco= 117
|
| Yaro= 2010
|
| Horala_zono= -4
| Mapo= Paraguay-CIA WFB Map.png
Lineo 23:
}}
[[Arkivo:Paraguay-001.jpg|thumb|left|250px|Centro di Asunción, Paraguay.]]
'''Asuncion''' ([[Hispaniana linguo|Hispaniana]]: ''Asunción'') esas [[chef-urbi|chef-urbo]] e maxim grand urbo di [[Paraguay]]. Ol havis {{formatnum:542061}} habitanti en [[2010]]. Lua totala [[surfaco]] esas 117 km². L'urbo esas sideyo por Exekutiva, Legifala e Judiciala povi de Paraguay, e la precipua komercala ed industriala centro di lando, e lua precipua [[portuo]]. Ol esas autonoma urbo, e apartenas a nula departmento de Paraguay.
=== Historio ===
Asuncion esas un di la maxim anciena urbi de [[Sud-Amerika]]. En [[1537]] [[Hispania|Hispanian]] exploreri konstruktis fuorto hike lor la Festo di Asunciono (la [[15 di agosto|15ma agosto]]), e baptis ol kun la plena nomo ''Nuestra Señora de la Asunción'' (Nia Siorino dil Asunciono).
Asunción divenis konocita kom "la matro di la urbi", pro ke dum la konquesto di Amerika multa expedicioni departis de ol por fondar nova urbi en la kolonii Hispana, exemple [[Buenos Aires]] (rifondita en 1580), [[Córdoba (Arjentinia)|Córdoba]], [[Santa Fe (Arjentinia)|Santa Fe]] e [[Santa Cruz de la Sierra]].
Kande [[Buenos Aires]] destruktesis da indijeni en [[1541]] Hispani fugis ad Asunción, e l'urbo divenis chef-urbo di vasta koloniala provinco, inkluzite tota nuna Paraguayana teritorio, parti de nuna [[Arjentinia]] e kelka regioni qui nune apartenas a [[Brazilia]]. Pos [[1603]] Hispana misioneri komencis evangeliizar indijeni en lua linguo: [[Guarani linguo|guarani]].▼
▲Kande [[Buenos Aires]] destruktesis
==== Revolti kontre Hispana dominacajo ====
[[Arkivo:Page-AsuncionCabildo-1854.jpg|thumb|200px|left|''Cabildo'' (municipal administreyo) di Asunción, en 1854.]]
En [[1731]] eventis l'unesma rebeleso kontre Hispaniana dominaco, konocita en Hispana kom ''Revolta de los Comuneros'', pos l'ocido dil judiciisto José de Antequera y Castro. Antequera sendesis ad Asunción en 1721 por investigar akuzaji kontre lore guverniestro Diego de los Reyes Balmaseda, e konkluzis ke l'akuzaji esis vera e decidis arestar Reyes Balmaseda. Pose Antequera divenis guberniestro di Paraguay kun suporto de la municipala konsilantaro (''cabildo''). Antequera anke akuzis la [[jezuito|jezuiti]] por diversa krimini, ekpulsis li ed sklavigis l'indijeni qui vivis en komoni kreita dal jezuiti. La habitantaro di Asunción suportis ta decidi, ma lore vicerejulo Diego Morcillo ne aceptis l'agi di Antequera ed imperis la retrosendo di Reyes a povo. La sucedinto di Morcillo, markezo di Castelfuerte, decidis atakar Antequera. Quankam komence lia trupi vinkis la trupi de Castelfuerte, Antequera decidis renuncar en 1725 e fugar, ma li kaptesis ed ocidesis kin yari pose.
La sucedinto di Antequera kom guberniestro, Martín de Barua, konsideresis amiko de la koloniisti ed enemiko de jezuiti. Kande Barúa substitucesis da Ignacio de Soroeta - konsiderita amiko de la jezuiti ed enemiko de la koloniisti - la habitanti di Asunción ne aceptis to. Fernando de Mómpox y Zayas, amiko di Antequera, deklaris a la habitantaro ke la povo dil populo - ''el común'' - esis plu granda kam la povo dil guberniestro e mem plu granda kam la povo dil rejo. Pos kelka incidenti dum la sequanta yari, [[Bruno Mauricio de Zabala]], lore guberniestro di Buenos Aires, supresis la revolto.
Pos l'informi pri la revoko dil rejulo [[Fernando la 7ma di Hispania]] da Napoleona trupi arivar en Amerika e pos komencar la nedependo-proceso en nuna Arjentinia, dum la nokto di la [[14ma di mayo|14ma]] til la [[15ma di mayo]] [[1811]] kapitano [[Pedro Juan Caballero García]] komandis sucesoza revolto kontre Hispana administrado. Paraguay fine deklaris su nedependanta de Hispania, e Asunción divenis chef-urbo di lando.
==== Nedependanta Paraguay ====
Dum la diktatoreso di [[José Gaspar Rodríguez de Francia]] en Paraguay, til [[1840]], granda parto dil centro di Asunción demolisesis por rikonstruktesar segun projeto. Pos la [[Milito di Paraguay]] Asunción okupesis da [[Brazilia]]na trupi de 1869 til 1876, e l'urbo subisis nova rikonstrukturo.
Dum la fino dil [[19ma yarcento|19ma]] e komenco dil [[20ma yarcento]] multa enmigranti de [[Europa]] e de [[Otoman imperio]] komencis arivar en Asunción. L'urbo itere komencis nova periodo di prospereso. De [[1932]] til [[1935]] Paraguay militis kontre [[Bolivia]] en la [[milito dil Chaco]], e Asunción divenis loko por sokurso di la vunditi dil milito. L'urbo kontinuis kreskar e formacis metropolala regiono kun vicina urbi, konocita kom "Granda Asunción", kun plu kam 2 milion habitanti, cirkum 1/3 de totala habitantaro di lando.
=== Geografio ===
{{Panoramo|Felipe_M%C3%A9ndez_Asunci%C3%B3n_Paraguay.jpg|1000px|Panoramo di Asunción, kun moderna edifici.}}
=== Demografio ===
| |||