Wikipedio

Buenos Aires: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Dexbot (diskutez | kontributadi)
1 875 redaktoj
m Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured
kelka korektigi. + plusa texto + imaji
Lineo 2:
| nomo= Buenos Aires
| Imajo= Buenos Aires Photo Montage.png
| TextodilImajo= DiversaKelk imaji depri Buenos Aires.
| Lando= Arjentinia
| Shablono_lando= {{ARG}}
Lineo 8:
| Blazono = Nuevo escudo de la Ciudad de Buenos Aires.png
| Regiono=
| FonditaYe= [[33ma di februaro]] [[1536]] (unesmeunesmafoye)
| FonditaDa=
| Latitudo= 34º55'59" S
Lineo 14:
| Altitudo= 25
| Surfaco= 202
| LojantiHabitanti= 3.050.728
| Yaro= 2010
| Lojanto_densesoDenseso di habitantaro= 14.826
| Horala_zono= -3
| Mapo= Plata buenos aires montevideo map.PNG
| Urbestro= Marcelo Macri
| Reto= www.buenosaires.gob.ar
}}
'''Buenos Aires''' esas chef-urbo di [[Arjentinia]]. Lua totala lojantihabitantaro esis {{formatnum:3050728}} yeen [[2010]]. Lua totala surfaco esas 202 km². Ol havas la duesma maxim granda metropolala areo dide [[Sud-Amerika]], pos [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Ol jacas enan rivo didil [[Plata fluvio di la Plata]] e havas importanta portuo.▼
 
▲'''Buenos Aires''' esas chef-urbo di [[Arjentinia]]. Lua totala lojanti esis {{formatnum:3050728}} ye [[2010]]. Lua totala surfaco esas 202 km². Ol havas la duesma granda metropolala areo di [[Sud-Amerika]], pos [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. Ol jacas en rivo di [[Plata fluvio]] e havas importanta portuo.
 
Lua nomo signifikas "bon aeri" en [[Hispaniana linguo]]. L'urbo ne esas chef-urbo di homonima provinco: la chef-urbo di [[Provinco di Buenos Aires]] esas [[La Plata]].
 
== Historio ==
[[Arkivo:Buenos Aires shortly after its foundation 1536.png|thumb|left|250px|Buenos Aires balde pos lua fondeso yeen [[1536]].]]
 
L'urbo esis fonditafondesis du foyi: unesme ye la [[33ma di februaro]] [[1536]] da [[Hispania]]na Pedro de Mendoza, kun la nomo ''Nuestra Señora del Buen Aire'' (nia siorino di bona aeri). Balde pos la fondeso, ol esis destruktitadestruktesis da indijeni ed abandonita. YeEn [[1580]] [[Juan de Garay]] rifondis l'urbo, kun la plena nomo ''Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto de Nuestra Señora la Virgen María de los Buenos Aires'' (Urbo dil santega triuno e portuo di nia siorino la virgino Maria dil bona aeri). La nomo selektesis nam l'urbo fondesis ye Triuno-sundio e nam la [[Virgino Maria]] esis santo di navisti (qui bezonis favoroza venti por sua navi). Ante la [[19ma yarcento]] on kurtigis la nomo til la lasta du vorti.
 
L'urbo kreskis lente til [[1776]] kande ol divenis chef-urbo di [[Vice Rejio di Plata fluvio]]. Dum la komenco didil [[19ma yarcento]] [[Unionita Rejio|Britaniani]] invadis l'urbo du foyi, yeen [[1806]] ed yeen [[1807]]. PopuloLua habitanti reaktis kontre l'invado e kun la helpo di [[Francia]]na militisto [[Santiago de Liniers]] li vinkis l'invaderi.
 
[[Arkivo:Cabildoabierto-Subercaseaux.jpg|thumb|250px|left|''Cabildo'' (urbala administrerio) di Buenos Aires, en 1810.]]
YeEn [[mayo]] [[1810]] arivis en Buenos Aires l'informo ke ''Junta de Sevilla'' (organo ke akumulis exekutiva e legifala povi en [[Hispania]] pos [[Napoleona militi|Napoleona]] invado en Hispania) faliis. Notora viri, komquale [[Juan José Castelli]], [[Manuel Belgrano]], [[Mariano Moreno]] ed altra kunvokis ''cabildo abierto'' (extraordinara asemblo di lojantihabitanti di un urbo en kazo di urjantesi) en Buenos Aires. L'asemblo deklaris fideleso a laal rejio [[Fernando la 7ma di Hispania]], renversitarevokita da Franciani, e sendis reprezenteri vers altra provinci por kombatar trupi loyala a Franciana okupeso, en la komenco dil proceso di Arjentiniana nedependesonedependo. Kande lando divenis oficale nedependanta yeen [[1816]] komsub la nomo "unionita provinci di Platala fluvio Plata" Buenos Aires divenis lua chef-urbo, ma nur ye [[1880]] ol divenis separita de [[provinco di Buenos Aires|Buenos Aires provinco]] e divenis la chef-urbo di un unionita Arjentinia.
 
Pos multa yari di sangoza militi inter grupi favorebla ad un guverno di federuro por Arjentinia e grupi favorebla a la centraligo dil administrado, l'urbo separesis de la [[provinco di Buenos Aires]] en [[1880]] e divenis chef-urbo di unionita Arjentinia. Lua habitantaro rapide kreskis pose: de 337.617 habitanti en 1880 til 649.000 en 1895, di qui nur 320,000 naskinta en ol. Lua [[portuo]], projetita da Eduardo Madero, inauguresis en [[1884]] e kompleteskis en 1897. Ta portuo havis multa problemi pri substrukturo, e nova portuo inauguresis provizore en 1919.
Ye [[1913]] lua unesma lineo di [[urbala fervoyo]] esis inaugurita. Nur ye [[1996]] lua civitanis elektis lua [[urbestro]] por unesma foyo.
 
[[Arkivo:Buenos Aires años 1940.jpg|thumb|250px|left|Buenos Aires dum la 1940a yari.]]
== Demografio ==▼
De [[1895]] til [[1914]] multa enmigranti, precipue [[Italia]]ni ed [[Hispania|Hispani]] ma anke de altra loki di Europa, arivis en l'urbo. En [[1913]] lua unesma lineo di [[urbala fervoyo]] inauguresis. En 1914 Buenos havis 1.575.000 ed esis la 12ma maxim granda urbo dil mondo, e lua komerco e kulturala substrukturo kreskis.<ref>{{cite book|author=Romero, José Luis|title =Breve Historia de la Argentina|chapter =X. La República Liberal (1880-1916)|publisher =Editorial Abril |edition=8|year=1987|pages=139|ISBN= 950-10-0072-9|url=http://www.faggella.com.ar/histoargenta/liberal.htm}}</ref><ref>[http://web.archive.org/web/http://www.elbarriopueyrredon.com.ar/ediciones%2010/mayo/noticias_bicentenario_ciudad.shtml La ciudad y el Bicentenario]. El Barrio Villa Pueyrredón. URL vidita ye la 3ma di februaro 2011.</ref>
 
Ma ne tote esis prospereso en l'urbo. En [[1811]] la festi pri la Centyaro di la Nedependo eventis sub siejo-stato, pos la generala striko e lua represo qui eventis l'antea yaro e produktis 8 morti e plu kam 100 vunditi. En [[1919]] plu kam 700 laboristi ocidesis e 4,000 vundesis pos konflikti qui sequis striko en la metalurgia fabrikerio ''Pedro Vasena e Hijos''. La konflikti divenis pose konocita kom "la tragediatra semano".
Buenos Aires havis {{formatnum:2891082}} lojanti segun la kontado [[2010]]<ref>[http://www.censo2010.indec.gov.ar/preliminares/cuadro_totalpais.asp Argentina:Censo 2010]</ref>, qua signifikas 14.312,3 lojanti per km². L'urbo esas dividita en 48 ''barrios'' o quarteri, por administrala intenci<ref name=Buenos>[http://www.buenosaires.gov.ar/ Guvernerio di Buenos Aires] (pagino en Hispaniana)</ref>. La maxim populoza quartero esas Palermo.▼
 
En [[1936]] inauguresis l'obelisko dil avenuo ''9 de Julio''. En [[1941]] pos 4-yara verki, inauguresis l'avenuo General Paz, qua nune esas la limito inter Buenos Aires e la homonima provinco. En [[1955]] la prezidantala palaco subisis bombardi dum revolto kontre lore prezidanto [[Juan Domingo Perón]]. En l'atako 308 personi mortis e plu kam 700 vundesis.
 
Nur en [[1996]] lua civitani unesma-foye elektis lua [[urbestro]], [[Fernando de la Rúa]], qua renuncis en 1999 por asumar la prezidanteso di Arjentinia.
 
== Geografio ==
[[Arkivo:Reserva_Ecológica_de_Buenos_Aires_(vista_aérea).jpg|thumb|250px|L'ekologiala rezerveyo di Buenos Aires, e l'urbo.]]
[[Arkivo:Avenida General Paz desde Puente Saavedra.JPG|thumb|250px|left|L'avenuo ''General Paz'' cirkum la yaro 1980.]]
L'urbo jacas en [[Sud-Amerika]], en la [[latitudo]] 34°36' S e [[longitudo]] 58° 26' E, an la rivo dil [[fluvio di la Plata]]. En l'opozanta rivo jacas [[Colonia del Sacramento]] en [[Uruguay]], e 220 km plu distanta, [[Montevideo]]. Lua limiti este e norte formacesas dal [[fluvio di la Plata]], la rivereto Riachuelo formacas la suda limito dil urbo, e l'avenuo General Paz formacas la nord-westala e la westala limiti.
 
Buenos Aires jacas en la plana regiono konocita kom ''Pampa''. Antee, la regiono kovresis da [[laguno|laguni]] e rivereti, di qui la maxim multa rektifikesis e kovresis dum la 20ma yarcento. Parto di lua nuna rivo, quale la nuna quartero Puerto Madero, la regiono dil aerodromo ''Jorge Newberry'' e la proximesi dil stadio ''Boca Juniors'', artificale kreesis per terplenajo di rivala zoni e laguni. Proxim Puerto Madero, en kelka tereni kreita per terplenaji e pose abandonita, komencis kreskar arbustaro e gramini. Gradope uceli, mamiferi, amfibii, reptili ed insekti qui ante vivis en la regiono di ''Pampa'' komencis koloniigar la regiono. Nune ol formacas l'ekologiala rezerveyo di Buenos Aires.
 
La [[klimato]] dil urbo esas temperema. Inter 1961 e 1980 la mezvalora yarala [[temperaturo]] esis 18.1°C e la mezvalora yarala [[pluvo]] esis 1,214 mm.
 
▲== Demografio ==
[[Arkivo:Aerial view - Palermo, Buenos Aires (2).jpg|thumb|250px|La quartero Palermo.]]
[[Arkivo:Buenos Aires - Monserrat - Avenida 9 de Julio.jpg|thumb|250px|left|L'avenuo ''9 de Julio'', la maxim larja dil urbo.]]
▲Buenos Aires havis {{formatnum:2891082}} lojantihabitanti segun la kontado [[2010]]<ref>[http://www.censo2010.indec.gov.ar/preliminares/cuadro_totalpais.asp Argentina:Censo 2010]</ref>, qua signifikas 14.312,3 lojantihabitanti per km². L'urbo esas dividitadividesas en 48 quarteri (''barrios'' o quarteri), por administrala intenciintenco.<ref name=Buenos>[http://www.buenosaires.gov.ar/ Guvernerio di Buenos Aires] (pagino en Hispaniana)</ref>. La maxim populoza quartero esas Palermo.
 
Segun la kontado 2001, 88,9% dide la populohabitantaro esas blankablanki, 7% esas misangomisangi, 2% Aziani e 1% nigranigri<ref>[http://www.reference.com/browse/wiki/Buenos_Aires Demographics of Buenos Aires]</ref>. Lua populohabitantaro decendas precipue de [[Italia]]ni ede [[Hispania]]ni. Altra mikra Europana grupi esis [[GermanianaGermana Imperio|GermanianiGermani]], [[Suedia|Suedi]]ni, [[Nederlando|Nederlandani]], [[Portugal]]ani, [[Francia|Franci]]ni e [[Unionita Rejio|Britaniani]]. [[Siria]]ni, [[Libano|Libanani]] ed [[Armenia]]ni anke formacas importanta komunesi, specale en l'aktiveso di [[komerco|komercal agadi]]. [[Judo|Judi]] en Buenos Aires esas cirkumcirkume 250.000 personi.
 
La populohabitantaro dil urbo restas stabila, pro basa naskadi ed un mikra ekmigro vers vicina urbi endum recenta yari. Granda parto dide lua populohabitantaro verkas en servadi, specale sociala servadi (25% di laboropovo), komerco e [[turismo]] (20%), e financi ed altra aferi (17%). Publika servadi employas nur 6% di laboropovo, ed [[industrio]] employas cirkum 10%.
 
== Kelka turistala atraktiviatraktivesi ==
[[Arkivo:Casa Rosada in Buenos Aires.jpg|thumb|right|220px250px|''Casa Rosada'' ("diantea domo"), sideyo di Arjentiniana guvernerio, en Buenos Aires.]]
* Puerto Madero - la doki e depozeyi dil anciena [[portuo]] dil urbo sufris reformi dum la [[1990a yari]] e nune on existas multa restorerii ed un [[universitato]] (''Universidad Católica Argentina'' - UCA) en ol. Du olda navi, ''Sarmiento'' e ''Riachuelo'' esis konvertitakonvertesis en flotacanta muzei.
* La katedralo di Buenos Aires, en la Placo di Mayo, cirkum ''Casa Rosada''.
* La quartero di San Telmo e lua "pulco-merkato".
* La quartero di La Boca, e la strado ''Caminito'' strado.
* La quarteri di Palermo e Recoleta, en la richa regiono dil urbo. En Palermo on havasexistas multa restorerii, butiki e noktala klubi, nomizata ''boliches''. En la [[tombeyo]] di Recoleta (''Cementerio de Recoleta'') jacas la tombo di [[Evita Perón]] ed altra importanta historiala personi di Arjentinia.
[[Arkivo:RiverPlateStadium.jpg|thumb|250px|Stadio "Monumental de Núñez".]]
* La stadii di [[futbalo]] "La Bombonera" (de la esquado ''Boca Juniors'') e "Monumental Antonio Vespucio Liberti" o "Monumental de Núñez" (de la esquado ''River Plate'').
* Teatro Colón.
* La Muzeo di Bel-Arti.
* La Muzeo pri Naturala Cienci.
* La spektakli di [[tango]] en ''tanguerías'' dil urbo.
* La zoo* di Buenos Aires, ube vizitanti povas nutrar animali di qui [[anado|anadi]] e [[marala leono|marala leoni]].
* La tematala parko "Tierra Santa", kopiuro di [[Jerusalem]] dum l'epoko di [[Iesu]].
 
== Referi ==
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Buenos_Aires"