Francia di Vichy: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
mNula rezumo di redakto |
Nula rezumo di redakto |
||
Lineo 24:
|Razono_dil_fino = libereso di [[Francia]]
}}
'''Vichy Francia''', '''rejimo di Vichy''', '''guvernerio di Vichy''' o simple '''Vichy''' esis la nomo kreita por identifikar la guvernerio establisita en l'urbo [[Vichy]] dal marshalo [[Philippe Pétain]], qua kunlaboris kun [[
Pétain establisis lua guvernerio en [[Vichy]], urbo en la centro di [[Francia]]. [[Paris]] kontinuis esar l'oficala chef-urbo di lando, e Pétain intencis riestablisar l'administrerio en ta urbo kande esus posibla. Malgre il nomizis "libera zono" (''zone libre'') la regiono ke il administris (centro e sudo di Francia, ecepte la westala [[litoro]] til la frontiero kun [[Hispania]]) il adopis autoritatema rejimo e kunlaboris kun rasala politiki de
▲'''Vichy Francia''', '''rejimo di Vichy''', '''guvernerio di Vichy''' o simple '''Vichy''' esis la nomo kreita por identifikar la guvernerio establisita en l'urbo [[Vichy]] dal marshalo [[Philippe Pétain]], qua kunlaboris kun [[nacionalsocialista Germania]] pos l'invado di [[Paris]] e la signato di un armistico kun Germani en [[22 di junio]] [[1940]].
▲Pétain establisis lua guvernerio en [[Vichy]], urbo en la centro di [[Francia]]. [[Paris]] kontinuis esar l'oficala chef-urbo di lando, e Pétain intencis riestablisar l'administrerio en ta urbo kande esus posibla. Malgre il nomizis "libera zono" (''zone libre'') la regiono ke il administris (centro e sudo di Francia, ecepte la westala [[litoro]] til la frontiero kun [[Hispania]]) il adopis autoritatema rejimo e kunlaboris kun rasala politiki de nacionalsocialisti.
Pos finar la [[duesma mondomilito]] granda parto di la chefi di Vichy Francia enkarcerigesis, judiciesis por trahizo e mortigesis. Pétain anke recevis verdikto pri [[mortopuniso]], pose modifikita por dumviva enkarcerigo.
== Origino dil rejimo ==
Ye la [[10ma di mayo]] [[1940]] [[
Ye la [[16ma di junio]] [[Paul Reynaud]] renuncis, e lore prezidanto [[Albert Lebrun]] indikis Pétain kom [[chefministro]]. Pétain blamis la guverni di la Triesma Republiko por la vinkeso di Francia.
L'armistico dividis Francia en du zoni: l'okupita Francia en nordo ed en estala litoro til la frontiero kun [[Hispania]], e la ne-okupita Francia en centro e sudo di lando. Francia anke pagis la kusti di susteno di 300,000 Germana soldati en lua teritorio, e aceptis divenar responsebla por preventar l'eskapo di Franca civitani vers l'exilo.
La Triesma Republiko finis oficale
== La vivo dum la rejimo e la kunlaboro kun Germania ==
[[Arkivo:Bundesarchiv Bild 183-H25217, Henry Philippe Petain und Adolf Hitler.jpg|thumb|left|160px|Pétain manuprezas Hitler.]]
Pétain kunlaboris kun
La [[30ma di oktobro]] [[1940]] Pétain deklaris per radio: "Me eniras hodie en la voyo di la kunlaboreso..."<ref>En Franciana Pétain: ''"J'entre aujourd'hui dans la voie de la collaboration...."''</ref>, ed
La rejimo emfazis la patriarkala familio e rezervis sekundara rolo por [[muliero|mulieri]]. La rejimo opozis l'[[aborto]] e la kontrolo di naski.
Linio 59 ⟶ 58:
Multa Franciani ne aceptis German invado e la kunlaboreso da Pétain. Generalo [[Charles de Gaulle]], exiliita en [[London]], kunvokis Francani a rezistar kontre Germani (''la Résistance''), qua agis en Franca teritorio okupita da Germani ed anke en Vichy Francia. En rurala zoni, li divenis konocita kom ''maquis''. La rezisto-grupi uzis militeto-ataki kontre Germana trupi, e sabotis sistemi di telekomuniko, energio e transporto por desfaciligar la movado e riorganizo di Germana trupi e dil administro di Vichy Francia. Li anke informis Westala Federiti (specale [[Unionita Rejio]] ed [[Usa]]) pri la defendo-sistemi kreita da Germaniani en Franca litoro. Pos la desembarki en Dunkerque ed en [[Provenco]] la forci di Libera Francia esis plu formale organizita. On kalkulas ke cirkum 100,000 personi partoprenis en ol.
En l'[[Unionita Rejio]] mili di Franca soldati qui eskapis tra [[Dunkerque]] formacis la Forci di Libera Francia. Li facis mult ataki kontre la forci de Vichy Francia en la kolonii di Nord-Afrika ed en [[Siria]]. Pos la desembarki en Dunkerque e Provenco, li atakis la trupi de [[
== Invado da
Pos desembarki di trupi de Westala Federiti en nordo di [[Afrika]] en [[8 di novembro]] [[1942]] kun l'enkarcerigo dil generalo [[Alphonse Juin]] e dil admiralo [[François Darlan]], Hitler desquietesis pri un atako kontre la sudo di Francia. Pos konversi kun Pierre Laval, Hitler imperis l'okupeso di [[Korsika]] til [[11 di novembro]] e di Vichy Francia til la sequanta dio. Dum la nokto di [[10 di novembro]] [[Italia]]na trupi okupis [[Azur-rivo]], ed ye 11 di novembro Germana trupi atingis [[Mediteraneo]]. Vichy armeo probis defensar la portuo di [[Toulon]], ma kande recevis ordeni por dispersar, li kapitulacis. Tamen, oficiri de Franca mar-armeo havis suficanta tempo por destruktar 38 surfaca navi e 20 [[submarala navo|submarala navi]] ante ke la
Samatempe kam eventis German invado di Vichy Francia da
== Fino dil rejimo ==
La [[6ma di junio]] [[1944]] Westala Federiti komencis desembarkar en [[Normandia]], [[Francia]], kun skopo di liberigar [[Paris]]. La [[15ma di agosto]] sam yaro li komencis ataki en [[Provenco]], sudo di Francia ("Operaco Dragono"). La [[25ma di agosto]] Paris liberigesis, e la [[7ma di septembro]] sam yaro Germani transportis Pétain e la membri di lua rejimo vers [[Sigmaringen]], urbo en sudo di Germania, ube un "guvernerio-en-exilo", qua lastis til aprilo [[1945]], establisesis.
La provizora guvernerio di Libera Francia, establisita pos l'ekpulsado di Germani quick riestablisis legala sistemi en omna parto di Francia. La majoritato dil agi e legi establisita da Vichy-rejimo konsideresis nelegala e [[konstituco|ne-konstitucala]], specale la legi kontre judi, kontre "sekret organizuri" exemple la [[framasonaro]], e tota l'agi qui kreis specala tribunali.<ref>Jean-Pierre Maury [http://mjp.univ-perp.fr/france/co1944-1.htm "Ordonnance du 9 août 1944 relative au rétablissement de la légalité républicaine sur le territoire continental".] Mjp.univ-perp.fr</ref> Organizuri kreita por kunlaborar kun
[[Arkivo:Bundesarchiv Bild 146-1971-041-10, Paris, der Kollaboration beschuldigte Französinnen.jpg|thumb|200px|Paris, [[1944]]: mulieri akuzita por kunlaboro kun
Pos libereso, Francia vivis periodo di populala venjo kontre kunlaboranti dil
Marshalo Pétain retroiris a Francia en [[24 di aprilo]] [[1945]], dio di lia aniversario. Il judiciesis e kondamnesis a [[mortopuniso]], ma [[Charles de Gaulle]] reduktis lia verdikto ad enkarcerigo dumvive. Joseph Darnand, ex-chefo di la milico favorebla a Vichy-rejimo e l'ex-chefministro [[Pierre Laval]] judiciesis e recevis mortopuniso en [[10 di oktobro|10]] e [[15 di oktobro]] [[1945]], rispektive. Sume, de [[1944]] til [[1951]] Franca tribunali kondamnis 6,735 kunlaboranti a mortopuniso, di qui 791 mortigesis, inkluzite Laval e la jurnalisto [[Robert Brasillach]], mortigita la [[6ma di februaro]] [[1945]]. Royalisto [[Charles Maurras]], chefo di ''Action Française'' ed intelektualo di Vichy-rejimo punisesis kum enkarcerigo dumvive. Multa altra kunlaboranti recevis amnestio.
|