Ido: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Ne finita! |
Ne finita! |
||
Lineo 12:
Yen '''la maxim bazala gramatiko''' intencante ke anke nesavanto pri Ido povus saveskar ulo. Vu povas lernar Ido altraloke en la reto per ula [[Ido en la reto#Lernado|nacionala linguo]].
== Etimologio ==
La nomo "Ido", esas fakte kurtigita formo dil Esperantala vorto ''Esperant<u>ido</u>'', qua signifikas ''Esperanto-decendanto''. ''Esperantido'' ne sola signifikas la nuna linguo Ido, ma multa [[Esperantido|lingui qua divenis de Esperanto]], ma Ido esas la maxim granda e parolanta. L'Idala sufixo ''.id.o'', nur signifikas <u>homo</u> qua esas decendanto de ulu, exemple ''Israelido''. Onu ne povas uzar la sufixo tro multa! [Https://io.wiktionary.org/wiki/.id Videz quale uzar ye la Wikivortaro].
== Historio ==
Ido kreesis da la [[Delegitaro]] (''Délégation pour l’adoption d’une langue auxiliaire internationale''), kande [[Louis de Beaufront]] propozita reformo di Esperanto, pro
== L'ideo ==
L'ideo dop Ido, esas "esar maxim facila linguo posible por la maxim granda quanto di homi", ed ank "esar un duesma linguo por internacionala konversi". La Delegetaro decidis ke la nova linguo bezonas plu bona strukturo kam Esperanto. Do, la Delegetaro selektis "sis fonto-lingui" por prenas vorti de. La "sis fonto-lingui" en Ido esas (en alfabetala rango): [[Angliana]], [[Franciana]], [[Germaniana]], [[Hispaniana]], [[Italiana]] e [[Rusiana]]. Li esas inter la maxim parolanta lingui, e l'omna partigas multo. Exemplo di sis vorti en Ido e la sis fronto-lingui:
{| class="wikitable"
!Ido
!Angliana
!Franciana
!Germaniana
!Hispaniana
!Italiana
!Rusiana
|-
|naciono
|nation
|nation
|Nation
|nación
|nazione
|нация (nácija)
|-
|skolo
|school
|école
|Schule
|escuela
|scuola
|школа (škóla)
|-
|versiono
|version
|version
|Version
|versión
|versione
|версия (vérsija)
|-
|maro
|sea (marine, edc.)
|mer
|Meer
|mar
|mare
|море (móre)
|-
|yuna
|young
|jeune
|jung
|joven
|giovane
|юный (júnyj)
|-
|kavalo
|horse (cavalry, edc.)
|cheval
|Pferd (Kavallerie, edc.)
|caballo
|cavallo
|лошадь (lóšadʹ) – kavalo, кобы́ла (kobýla) – kavalulo
|}
== Fonologio ==
Ido havas entote 24 diferanta foni
{| class="wikitable"
|+[[Konsonanto|Konsonanti]]
Linio 178 ⟶ 241:
* La litero ''r'' povas pronouncesar kom /ɾ/ od /r/, dependanta se quon la parolanto esas maxim komfortoza kun. Ma /ɾ/ esas la maxim apta.
* La fono /ks/ nulatempe trovesas kom ''ks'', la litero ''x'' esas la sola karaktero trasar la fono.
Ido havas
{| class="wikitable"
!Diagrami
Linio 481 ⟶ 544:
|triliono
|}
Krear numeri en Ido kresis por esas facila e rapida. Ido uzas ad a representar multipliko, ed e por representar plus. – 13 = dek-e-tri (10 + 3), 20 = du-a-dek (2 × 10), du-a-dek-e-tri (2 × 10 + 3).
{| class="wikitable"
!
!50
!5000
!500
!50
!5
|-
!55555
|kin-a-dek-e
|kin-a-mil-e
|kin-a-cent-e
|kin-a-dek-e
|kin
|-
!55005
|kin-a-dek-e
|kin-a-mil-e
|
|
|kin
|-
!5555
|
|kin-a-mil-e
|kin-a-cent-e
|kin-a-dek-e
|kin
|-
!5055
|
|kin-a-mil-e
|
|kin-a-dek-e
|kin
|-
!5005
|
|kin-a-mil-e
|
|
|kin
|-
!555
|
|
|kin-a-cent-e
|kin-a-dek-e
|kin
|-
!505
|
|
|kin-a-cent-e
|
|kin
|-
!55
|
|
|
|kin-a-dek-e
|kin
|}
=== La sufixi ===
Linio 636 ⟶ 763:
|omna, omnu, omni
|nula, nulu
|}
== Exemplo ==
La [[Patro nia]] en Ido, komparas a la sis fronto-lingui:
{| class="wikitable"
!Ido
![[Angliana]]
![[Franciana]]
![[Germaniana]]
|-
|Patro nia qua esas en la cielo,
|Our Father in heaven,
|Notre Père, qui êtes aux cieux ;
|Vater unser, der Du bist im Himmel.
|-
|Vua nomo esez santigata;
|hallowed be your name.
|Que votre nom soit sanctifié ;
|Geheiliget werde Dein Name.
|-
|Vua regno arivez;
|Your kingdom come,
|Que votre règne arrive ;
|Zu uns komme Dein Reich.
|-
|Vua volo esez obediata,
|your will be done,
|Que votre volonté soit faite
|Dein Wille geschehe
|-
|Quale en la cielo, tale sur la tero.
|on earth, as it is in heaven.
|Sur la terre comme au ciel.
|wie im Himmel also auch auf Erden.
|-
|Nia singladi’ panon donez a ni cadie,
|Give us this day our daily bread,
|Donnez-nous aujourd'hui notre pain quotidien.
|Unser tägliches Brot gib uns heute
|-
|E remisez a ni nia debaji,
|and forgive us our debts,
|Pardonnez-nous nos offenses,
|und vergib uns unsere Schuld,
|-
|Quale anke ni remisas a nia debanti,
|as we also have forgiven our debtors.
|Comme nous pardonnons à ceux qui nous ont offensés.
|wie auch wir vergeben unsern Schuldigern.
|-
|E ne duktez ni aden la tenteso,
|And lead us not into temptation,
|Et ne nous laissez pas succomber à la tentation.
|Und führe uns nicht in Versuchung,
|-
|Ma liberigez ni del malajo.
|but deliver us from evil.
|Mais délivrez-nous du mal.
|sondern erlöse uns von dem Übel.
|}
{| class="wikitable"
![[Hispaniana]]
![[Italiana]]
![[Rusiana]]
|-
|Padre nuestro, que estás en los cielos,
|Padre nostro, che sei nei cieli,
|Отец наш на Небесах,
|-
|santificado sea tu Nombre;
|sia santificato il tuo nome,
|Пусть прославится Твоё имя,
|-
|venga a nosotros tu Reino;
|venga il tuo regno,
|Пусть придёт Твоё царство,
|-
|hágase tu Voluntad
|sia fatta la tua volontà
|пусть исполнится и на Земле воля Твоя,
|-
|así en la tierra como en el cielo.
|come in cielo anche in terra.
|как на Небе.
|-
|Nuestro pan cotidiano dánosle hoy;
|Dacci oggi il nostro pane quotidiano,
|Дай нам сегодня насущный наш хлеб.
|-
|y perdónanos nuestras deudas,
|e rimetti a noi i nostri debiti,
|И прости нам наши долги
|-
|así como nosotros hemos perdonado a nuestros deudores;
|come anche noi li rimettiamo ai nostri debitori
|как и мы прощаем тех, кто нам должен.
|-
|no nos dejes caer en tentación,
|e non esporci alla tentazione,
|Не подвергай нас испытанию,
|-
|mas líbranos del mal.
|ma liberaci dal Male.
|но защити нас от Злодея.
|}
| |||