Esperanto: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
→Extera ligili: Provizora vortaro Ido-Esperanto |
Tre pluse informi, multa modifiki, korektigi... ;D |
||
Lineo 2:
|Nomo_en_Ido = Esperanto
|Nomo_linguo = Esperanto
|Parolata_en=
|Regioni_di_mondo =
|Tota_parolanti = inter 100
|Rango =
|Klasifiko_en_familio = Helpo-linguo
Lineo 11:
|Iso1 = eo
|Iso2 = epo
|mapo = [[Arkivo:Flag of Esperanto.svg|
|mapo_paroli = Flago di l'Esperanto
|Videz_anke = [[Indo-Europana linguaro]]
}}
'''Esperanto''' esas internaciona auxiliara [[linguo]], e ''l'
== Historio ==
== L'alfabeto e "chapelo"-literi ==
Esperanto uzas la [[Latina alfabeto]] (28 literi, vice 26 kun 3 diagrami en Ido), ma kun sis plusa literi, ne trovita en altra lingui. Ico esas un de la maxim kritikata punti kontre Esperanto (videz: [[#Kritiki|Kritiki]]).
{| class="wikitable"
!Esperanto
|a
|b
|c
|ĉ
|d
|e
|f
|g
|ĝ
|h
|ĥ
|i
|j
|ĵ
|k
|l
|m
|n
|o
|p
|∅
|r
|s
|ŝ
|t
|u
|ŭ
|v
|z
|ks
|-
!Ido
|a
|b
|c
|ch
|d
|e
|f
|g
|∅
|h
|∅
|i
|y
|j
|k
|l
|m
|n
|o
|p
|qu
|r
|s
|sh
|t
|u
|w
|v
|z
|x
|}
Noti:
* Mem se Esperanto probas atingas "Un litero, un sono"; ''ĉ'', ''ĝ'' esas du soni.
* ''ŭ'' ne havas "chapelo"-diakritiko. La diakritiko sur ''ŭ'' esas inversa. La korekta esus ''û'', ma probable esas netrovita eroro da ka kreanto.
==
Esperanto recevis depos la komenco, e anke nun, kritiki. Hike esas kelka punti:
▲Esperanto esis kreita ye 1870–1880 da [[Polonia]]na okulo-doktoro Ludovic Lazarus Zamenhof. Ilu publikigis la unesma gramatiko di Esperanto ye julio 1887, pos ilu developis la linguo por dek yari. Zamenhof tradukis literaturo, e skribis originala prozi e versi. La quanto di parolanti kreskis rapide dum la posa yardeki, unesme en Rusiana Imperio ed esta Europa, lore en westa Europa, Ameriki, [[Chinia]] e [[Japonia]]. L'unesma kongreso di Esperanto-parolanti organizis en Boulogne-sur-Mer, nord-[[Francia]]. Pose internaciona kongresi esis organizata en kin kontinenti omna yaro ecepte dum [[duesma mondomilito]]. La kongresi esas generale asistata da 2 000 – 3 000 homi, kelkafoye mem 6 000 homi.
* Esperanto esas antisexuala. Multa vorti pri personi en Esperanto esas maskula di ordinara, e facas femina per adjuntas l'''-in'' sufixo (lu ne esas sufixo por maskulo). patro - patro, patrino - matro, homo - homulo, homino - homino, edc.
* Esperanto uzas sis pluse literi, ne trovita en altra lingui. Li esas: ''ĉ'', ''ĝ'', ''ĥ'', ''ĵ'', ''ŝ'', ''ŭ''. Multa homi questionas pro quo ne chanjus ''ĵ'' ad ''j'', e la nune ''j'' ad y (qua ne uzesas), e chanjus ''ŭ'' a ''w'', edc, amba exempli esas trovata en Ido. Pro ke Esperanto havas lua propra literi, specala klavaro esas neceso por skribar Esperanto, specala [[Morse-kodexo]] alfabeto bezonas, edc.
* ''/x/'' (''ĥ'') nur tovesas en Hispaniana e Rusiana, ma altru de altra lingui havas tre desfacileso pronouncas la sono.
* Esperanto havas superflua vorti de anciena lingui. ''kaj'' ed ''-oj''/''-aj'' esas vorti qua divenesas de [[Anciena Grekiana]], e ne trovesis en [[Grekiana linguo|nuna Grekiana]] (''kaj'' en nuna pronounesas ''ke'', e ''-oj/-aj'' nur trovesas en la maskulala pluralo ''-oi'', ma ne uzesas omnaloke.) Kande l'Idala vorto por ''kaj'', ''e/ed'', esas trovata en multa lingui (kom ''e'', ''ed'', ''et'', ''y'', ''i''), e ne sola Latina ([[wikt:e#I_Ido_.28konjunciono.29|videz]]), e l'Idala vorto por ''-oj'', ''-i'', esas trovata en Italiana, Rusiana e kelka altra Slavala lingui, e Rumaniana.
* Ne savata diveni. Vorti quala ''edzo'' (qua signifikas ''spozulo'') havas nesavata divino, anke ''ĝi'' - ''olu.'' Nula lingui havas simila vorto.
* Diveni kun mutaci. Esperanto havas vorti kom ''farti'' - ''standar'', qua divenesas de Germaniana vorto ''Whohl<u>fahrt</u>'' - ''komforto''. La vorto ne semblas la Germaniana, e ne havas sama signifiko. ''Whohlfahrt'' esas kompozata vorto (''Whohl'' e ''Fahrt'') e la sekundo vorto ''Fahrt'' signifikas ''voyajo''. Do, pro ke Esperanto ne prenas l'unesma parto di la kompozata vorto, ''farti'' e ''fahrt'' esas la sama vorto, ma havas tota diferanta signifiki.
* Adjektiva-konkordo ed akuzativo-sufixo. Esperanto uzas adjektivo-konkordo ed akuzativo-sufixo, ma amba esas superflua e nur facas la linguo plu desfacila.
* Divinado-sistemo. Multa di la vorti di Esperanto divenas en nestrukturala voyo. L'Eperantala vorto por ''komprar'' esas ''aĉeti''. L'Idala ''komprar'' esas de Hispaniana, Italiana vorto (''comprare'' e ''comprar'') e preske omna altra Latina lingui (Portugalana: ''comprar'', Rumaniana: ''cumpăra'' edc.) havas simila vorto. Ma Esperanto ''aĉeti'' prenesis de la Franciana vorto ''acheter'', ma Franciana esas la sola linguo kun la vorto.
* [[Kritiki di Esperanto]]▼
* Esperanto ne volas evolucionar. L'Esperantisti kredas ke Esperanto ne bezonas modifiko, pro ke ne volas chanjar ulo di la olda vordaro da la kreanto.
==
{{PA|Esperantido}}Esperanto havas multa "decendanti", ofte pro ke la kritiki (videz: [[#Kritiki|Kritiki]]). La maxim granda Esperantido, esas [[Ido]] (qua la nomo divenis de: Esperant<u>ido</u>).
<references />▼
== Extera ligili ==
Linio 34 ⟶ 112:
* [http://esperanto.net/ esperanto.net]
* [http://idolinguo.org.uk/idoesp.htm Provizora vortaro Ido-Esperanto]
== Referi ==
▲<references />{{Helpolingui}}
[[Kategorio:Esperanto| ]]
| |||