Wikipedio

Moldova: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
m fixing dead links
kelka korektigi + kurta texto + imajo/imaji
Lineo 12:
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidanti di Moldova
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[MarianNicolae LupuTimofti]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefministri di Moldova
| Titulo_chefo_guverno = Chefministro
| chefo_guverno = [[VladNatalia FilatGherman]]<br><small>(provizore)</small>
| Surfaco = {{formatnum:33846}}
| Rango_surfaco = 139
Lineo 40:
[[Neolitiko|Neolitika]] objekti de Cucuteni-kulturo trovesis en la regiono di nuna Moldova. La kulturo di Cucuteni existis de cirkum 5.500 aK til 2750 aK, e praktikis [[agrokultivo]], edukado di animali, chaso ed elaboris [[ceramiko|ceramikajo]]<ref>[http://web.archive.org/web/20110514095641/http://193.2.104.55/documenta/pdf34/DPConstantinescu34.pdf "Phase and chemical composition analysis of pigments used in Cucuteni Neolithic painted ceramics"], Bogdan Constantinescu e Roxana Bugoi</ref>. La kulturo di Cucuteni anke havis granda urbi, kun plu kam 15.000 habitanti.
 
De l'[[1ma yarcento|1ma]] til la [[7ma yarcento]] la sudo di la regiono esis okupitaokupesis unesmekomence dadal [[Roman imperio|Romani]] e pospose dadal [[Bizancan imperio|BizantiniBizancani]]. Por luasua strategiala loko en Europa, diversa populi invadis la regiono, komexemple [[Goto|Goti]], Huni, Avari, [[Unesma Bulgarian imperio|Bulgari]], [[Hungaria|Hungari]], [[Mongolia|Mongoli]] e Tatari.
 
La [[princio di Moldavia]] establisesis en [[1346]] e lastis til [[1859]], kande la regiono unionesis a nuna [[Rumania]]. Ante la fino di l'[[Unesma mondomilito]], en [[1917]] la regiono deklaris su nedependanta sub la nomo Demokratiala Republiko di Moldavia, qua lastis til [[1918]]. [[Besarabia]] deklaris su nedependanta de [[Rusian imperio]] ed unionis su kun Rumania. En exilo, formesisformacesis la guvernerio di la Socialista Sovieta Republiko di Besarabia.
 
En agosto [[1939]] [[Ribbentrop-Molotov pakto]] agnoskis [[Besarabia]] kom sub Sovietan influo. En [[1940]], dum [[Duesma mondomilito]], [[Sovietia]] demandis ke Rumania cediscedar la teritorii di Besarabia e la nordo di [[Bukovina]], konocata kom [[Transdniestria]]. Rumania aceptis, e la [[Socialista Sovieta Republiko di Moldova]] formesisformacesis.
 
En [[1941]] kom parto dil invado di Sovietia da [[nacional-socialistanaziista Germania]], Rumania invadis la regioni di [[Berarabia]], [[Bukovina]] e [[Transdniestria]]. Rumania, en kunlaboro kun nacionalsocialisti, deportis od exterminis cirkum 300,000 [[judo|judi]]. Sovietiani riokupis la regiono inter februaro ed agosto [[1994]], e riestablisis [[Socialista Sovieta Republiko di Moldova|SSR Moldova]].
 
Dum la guvernerio di [[Yosif Stalin]] lokala habitantehabitanti sufris kun deporti e [[famino]]. Pos la duesma mondomilito, granda nombro di Rusi, Ukraini e Bielorusi enmigris vers la regiono. Dum [[1980a yari]] kreskis la demando por nedependo. FinaleFine, pos la falio di [[stato-stroko]] en Sovietia kontre la reformi di [[perestroika]] e [[glasnost]], Moldova deklaris lua nedependo, enla [[2727ma di agosto]] [[1991]].
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:Parliament_Building_Moldova.jpg|thumb|180px|Parlamento di Moldova.]]
On povas dividar Moldova en du arei. Streta areo che esta limito, '''[[Transdniestria]]''', volas unionar su a [[Rusia]], pro ke la majoritato de lua habitanti parolas [[Rusiana linguo]]. Altra Moldova volas - se ne unionas su kun Rumania - adminime sequar Rumania ad [[Europana Uniono]].
 
Segun la [[konstituco]] adoptita en [[1994]], Moldova esas parlamentala [[republiko]]. La [[exekutiva povo]] kompozesas da la [[prezidanto]], da la [[chefministro]] e da la ministraro. La [[prezidanto]] esas la [[chefo di stato]] di lando ed elektesas da ladal parlamento por 4-yara periodo. La [[chefministro]] esas la [[chefo di guvernerio]], ed elektesas da la prezidanto pos lu konsultar la parlamento. La chefminisro elektas l'altra 16 ministri.
 
La [[legifala povo]] kompozesas da la parlamento (''Parlamentul''), qua havas unika chambro kun 101 membri. Li elektesas da la populo por 4-yara periodo.
 
=== Geografio ===
[[Arkivo:Prut_river.jpg|thumb|250px|[[Prut-fluvio]] formacas la frontiero inter [[Rumania]] e Moldova.]]
* Surfaco: 33,851 km²
[[Arkivo:Moldova.jpg|thumb|250px|left|Peizajo Moldovana, kun [[Dniester-fluvio]].]]
* habitanti: 4,400,000.
Moldova jacas inter [[latitudo|latitudi]] 45º e 49ºN, ed inter la [[meridiano|meridiani]] 26º e 30ºE (nur mikr areo jacas este 30ºE). Lua totala surfaco eas 33,851 km²
* en Transdniestria: 633,000.
 
Chefurbo (habitanti): [[Chisinau]] (647,513, en [[2004]]).
Lando jacas inter du fluvii: [[Dniester-fluvio|Dniester]] e [[Prut-fluvio|Prut]]. Prut, ante ekfluar en [[Danubio]], formacas naturala westala frontiero di Moldova kun [[Rumania]]. Nur 480 metri de Danubiana rivo apartenas a Moldova, e l'urbeto Giurgiulești esas l'unika Moldovana portuo en Danubio.
 
Quankam lua teritorio esas kolinoza, l'[[altitudo]] nulatempe superigas 430 metri - la maxim alta monto esas la kolino Bălănești, kun 429 metri di altitudo. La precipua urbi di lando esas [[Chisinau]] (la chef-urbo, kun 647,513 habitanti en [[2004]]), [[Tiraspol]], Bălți (en la nordo) e Bender (en sud-esto). Comrat esas l'administrala centro di [[Gagauzia]].
 
La [[klimato]] di lando esas modereme kontinentala. La proximeso kun [[Negra Maro]] permisas milda e sunoza klimato. [[Somero|Someri]] esas varma e longa, e lua mezvalora temperaturo eas 20 °C. [[Vintro|Vintri]] esas sika e relate dolca, e la mezvalora temperaturi en januaro esas -4ºC. Yarala [[pluvo]] esas cirkum 600 mm en la nordo e 400 mmm en la sudo di lando. Plu intensa pluvi eventas en somero ed en oktobro
 
[[Transdniestria]] kovras l'estala rivo di Dniester-fluvio e havas 4,163 km² di surfaco e {{formatnum:505153}} habitanti en [[2014]].<ref>{{cite web| url = http://www.citypopulation.de/Moldova.html| title= Moldova| date= 1 di januaro 2014|publisher = Citypopulation| accessdate= 17 di aprilo 2014}}</ref>
 
=== Ekonomio ===
Linio 69 ⟶ 76:
 
=== Demografio ===
La maxim granda urbo esas la chef-urbo, [[Chisinau]], kun plu kam 600 mil habitanti. Altra importanta urbi esas [[Tiraspol]] ({{formatnum:194000}}) e BaltiBălți ({{formatnum:155000}}).
 
=== Kulturo ===
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Moldova"