Kambodja: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Dexbot (diskutez | kontributadi)
m Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured
kelka korektigi +texto, imajo
Lineo 6:
| Imajo_mapo = LocationCambodia.svg
| Chefurbo = [[Phnom Penh]]
| Lojanti_chefurbo = {{formatnum:2009264}} lojantihabitanti ([[2006]])
| Precipua_urbo = [[Phnom Penh]]
| Oficala_lingui = [[Kambodjana linguo|Kambodjana]]
| Guvernerio = [[Monarkio]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di monarki di Kambodja
| Titulo_chefo_stato = Rejulo
| Chefo_di_stato = [[Norodom Sihamoni]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefa ministri di Kambodja
| Titulo_chefo_guverno = Chefa ministro
| chefo_guverno = [[Hun Sen]]
| Surfaco = = {{formatnum:181035}}
| Rango_surfaco = 88
| Surfaco_aquo = 2,5
Lineo 26:
| Nomo_himno = ''Nokoreach''
| Pekunio = [[riel]]
| Religii = [[Budismo]] 85,6%<ref name=Abril>''Almanaque Abril 2009'' – Editora Abril, Brazilia</ref>
}}
 
'''Kambodja''' esas lando qua jacas en sud-esta [[Azia]]. Lua vicina landi esas:
* [[Laos]] en nordo,
* [[Vietnam]] en esto,
* [[Tailando]] en westo ed en nord-westo.
En sudo jacas [[GolfoGulfo di Tailando]].
 
'''Bazala fakti pri Kambodja.'''
== Historio ==
{{PA|Historio di Kambodja}}
[[Arkivo:Evening view of Angkor Wat Temple, Angkor, Cambodia.jpg|260px|thumb|left|[[Angkor Wat]].]]
L'unesma [[civilizeso]] en la regiono di nuna Kambodja aparis dum l'[[1ma yarmilo]] inter [[3ma yarcento|3ma]] e [[5ma yarcento]]. [[Khmer Imperio]] developis de [[9ma yarcento|9ma]] til [[13ma yarcento]].
Dispersinta restaji pruvas ke homi ja habitis nuna kambodja dum [[pleistoceno]]. L'unesma [[civilizeso]] en la regiono aparis dum l'[[1ma yarmilo]], inter la [[3ma yarcento|3ma]] e la [[5ma yarcento]]. [[Khmer-imperio]] developis de la [[9ma yarcento|9ma]] til la [[13ma yarcento]]. Khmer-imperio esis la maxim larja de sud-est Azia dum la [[12ma yarcento]]. Lua centro jacis en la regiono di [[Angkor]], ube multa urbi konstruktesis. La templo di [[Angkor Wat]] esas la maxim konocita monumento de ta epoko.
 
=== La Reda Khmeri ===
En [[1969]] [[Usa]] komencis bombardar Kambodja pro exterminor la partizani di [[Vietkong]], qui uzis la sulo di Kambodja por ataki kontre [[Sud-Vietnam]] armeo.
 
En [[1970]] la chefa ministro didil rejorejulo [[Norodom Sihanouk]], generalo [[Lon Nol]], kaptis povo perkun suporto dadal UsaUsani, e komencis interna milito. Tale Kambodja falis en [[Vietnam-milito]]. YeEn aprilo Usa atakis Kambodja la Parlamento ne savante pri lo. Suplantita rejo Sihanouk e [[Pol Pot]] unionis, e [[Chinia]] e [[Vietnam]] provizis armi por l'opozanta movemento. Nacionalismo kreskis en Kambodja (tatempe La Republiko di le Khmer). YeEn junio Usa retretis, ma Usani prolongis maskita operacioni militala en Kambodja.
 
YeLa [[1717ma di aprilo]] [[1975]] la Reda Khmeri marchis kom vinkintavinkinte en chef-urbo [[Phnom Penh]]. La milito finis, ma li fondis Demokrata [[Kampucea]], qua izolis su de la mondo e zeleskis a totala komunismo maoista. Kruelega mortigi e translojigi di propra populani komencis. Milioni de homi mortis dum la quar-yara rejimo.
 
{{PA|Kampucea}}
 
YeLa [[77ma di januaro]] [[1979]] VietnamVietnaman armeo marchis a Phnom Penh. La stato nominesis nun Populo-demokrata Kampucea. La mondo pokopegradope saveskis pti la kruelegi da Reda Khmerani.
 
YeEn [[1989]] Vietnam retretis ek Kambodja. La partizana milito inter l'armeo dil rejimo e Reda Khmerani duris en junglo.
 
YeEn [[1991]] en [[Paris]] naskis kontrato pri paco en Kambodja. La paco-sekuristitrupi di [[Unionita Nacioni]] envenis lando. YeEn [[1993]] UN organizis unesma demokrat elekti parlamentala en Kambodja.
 
Nova rejimo di Kambodja deklaris en [[1994]] pri amnestio por la Reda Khmerani. Antea opozisti translacis su a rango rejimala ed ri-divenis agrokultivala rurani.
 
En [[1998]] [[Pol Pot]] mortis e la lasta partizaniestripartizani kapitulacis. YeEn [[2002]] okuriseventis l'unesma lokal elekti. YeEn [[2003]] UN e Kambodja aceptis kontrato pri specala tribunalo por krimini kontre homaro. YeEn [[2004]] rejulo [[Norodom Sihanouk]] abdikis, e lia filiulo, princo [[Norodom Sihamoni]] asumis povo.
 
== Politiko ==
[[Arkivo:Norodom king of Cambodia.jpg|thumb|160px100px|Rejulo [[Norodom Sihamoni]] en ceremonio yeen 2008.]]
Segun [[1993]] [[konstituco]], Kambodja esas [[konstitucala monarkio]]. La chefo di stato esas rejo, nune [[Norodom Sihamoni]]. La chefo di guvernerio esas la [[chefa ministrochefministro]], nune [[Hun Sen]]. [[Legifala povo]] esa kompozata da [[parlamento]], qua havas 2 chambri: Senato, kun 54 membri, e ''Radhsphea ney Preah Recheanachakr Kampuchea'', kun 123 membri.
 
La maxim alta korto di [[judiciala povo]] esas la Supra Korto di Judiciistaro. Le precipua ofico di lokala korti esas judiciar krimini, establisar procesi e, precipue, defendardefensar yuri di civitani. Malgre ta, on existas multa denunci pri granda [[korupto]] en Kambodjana judiciala sistemo.
 
== Geografio ==
[[Arkivo:Cambodia 1997 CIA map.jpg|thumbnailthumb|right|200px|Mapo di Kambodja kun lua precipua urbi.]]
Kambodjana teritorio havas {{formatnum:181040}} km², preske la surfaco totala di Braziliana stato di [[Paraná (stato)|Paraná]] o la sumo di surfaci de [[Utah]] kun [[Kolorado]]. Cirkum 75% di lua teritorio jacas infre 100 metri di [[altitudo]]. Lua maxim alta monto esas [[Phnom Aoral]] kun 18131,813 metri.
 
Lua [[klimato]] esas [[tropikala klimato|tropikala]], kun du sezoni: la pluvoza de [[mayo]] til [[oktobro]], e la sika de [[novembro]] til [[aprilo]]. La [[temperaturo]] povas atingar 40[[Celsius|°C]] en aprilo, e l'averajala temperaturi varias de 21&nbsp;°C til 35&nbsp;°C dum yaro. Intensa [[tempesto|tempesti]] kun inundesi atingis lando yeen [[2001]] ed yeen [[2002]].
 
== Ekonomio ==
{{PA|Ekonomio di Kambodja}}
YeEn [[1999]] pos 30 yari di-yara [[interna milito]], Kambodjana [[ekonomio]] komencis kreskar plu kam 5% omna yariomnayare. MalgreQuankam lua rapida kresko, lua [[KLP]] per persono esas basa kande komparata a vicina landi. [[Rizo]], [[fisho]], [[ligno]], [[stofo|stofi]] e [[kauchuko]] esas la precipua produkti por exportacajo.
 
[[Turismo]] esas Kambodjana duesma maxim importanta fonto di exterala revenuo. De januaro til decembro [[2007]] cirkum 2 milioni dimilion turisti vizitis lando.
 
== Demografio ==
[[Arkivo:Ninos_campesinos_khmer.jpg|right|thumb|250px|Kambodjana pueri.]]
Preske 90% di la populo esas de Khmer (Kambodjana) rasala grupo. On existas mikra grupi di Chiniani, Vietnamani, Cham e Khmer Loeu populi. [[Budismo]] Theravada e Mahayana esas [[religio]] por 95% didil populohabitantaro. [[Islamo|Islami]] esas 1,6% e [[kristanismo|kristani]] 0,2%.
 
== Kulturo ==
Linio 85 ⟶ 86:
[[Budismo]], [[hinduismo]], la kulturo di Angkor-periodo, Franca kulturo e la moderna [[globaligo]] kontributas a nuna Kambodjana kulturo. Ultre la khmer kulturo, on existas 20 altra grupi, konocata generale kom ''Khmer Loeu''.
 
LeLa precipua [[sporto|sporti]] di lando esas [[hanulo-lukto]] e [[futbalo]].
 
== Referi ==