Wikipedio

Volapük: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Chabi1 (diskutez | kontributadi)
10 424 redaktoj
kelka korektigi
Lineo 1:
{{Revizo}}
{{Linguo|
|Nomo_en_Ido = Volapük
|Nomo_linguo = Volapük
Lineo 16:
|Videz_anke = [[:Kategorio:Artificala lingui| Artificala lingui]]
}}
'''Volapük''' esas artificala [[linguo]] kreita yeen [[1879]]–-[[1880]] da [[Johann Martin Schleyer]]. La linguo divenis populalapopulara dum finela fino dil [[19ma yarcento]]: yeen [[1889]] on estimaskalkulis ke existis 25 jurnali e 283 klubi en tota mondo en o pri Volapük, e 316 libri en 25 lingui<ref>[http://personal.southern.edu/~caviness/Volapuk/HBoV/ ''Handbook on Volapük]</ref>.
 
== Historio ==
Scheleyer unesme publikigis skiso di Volapük en mayo 1879 en Sionsharfe, poesiala katolika revuo di qua il esis edituro. To esis sequitasequesis en 1880 per libro GermanianeGermaniana. Schleyer su ne skribis libri pri Volapük en altra lingui, ma altr autori balde facis lo.
 
L'unesma internaciona kongreso di Volapük okaziseventis en Friedrichshafen, en 1884, e la duesma en München, en 1887. La linguo uzita en ili esas GermanianaGermana ma ya en la triesma kongreso (Paris, 1889) Volapük esis la nuna uzata linguo. En ta momenti, la linguo daScheleyer esis en lua punto di maxima populareso, kun nombro di 283 asociacioni, 25 periodikala publikaji en o pri Volapük e 316 libri di texto en 25 lingui. Kreesis L'Internaciona Akademio dipri Volapük (''Kadäm bevünetik Volapüka'') kreesis en 1871887 por konservar e perfektigar la linguo.
 
Ma ol esis precise ek la triesma kongreso kande komencis la taluso dil movado. To esis pri la diferenci inter la sektoro qua volis reformi, duktita dal prezidanto di l'Akademio Auguste Kerckhoffs e la sektoro plu konservema ke ne volis chanji, guidita da Schleyer, qua konsideris Volapü kom lua proprietajo ed en disputo ne rikonocisagnoskis autoritato di l'Akademio. To provokis dividi e la movado en grava perdo di apogo, ya que multa sequanti komencis lernar Esperanto, aparita en 1887.
 
EnDum la yardeko[[1920a di 1920, layari]] Nederlandana Arie de Jong, reformis la linguo kun la pokahelpo di parolantilua dilpoka linguoparolanti, e prizentis ta reformo en 1931. La nova reformita versiono aceptesis dadal omni ed uzesas aktualenune. De Jong simplifikis la gramatiko, deletis verbala formi pokapoke uzita ed anle certa sexismo en pronomi ed verbala desinenci. Il anke introduktis la fonemo /r/ por facar kelka morfemi plu rikonoceblaagnoskebla; exemple, ''gletik'' (granda) divenis ''gretik''.
 
Pro Arie de Jong, Volapük resurgis en Nederlando e Germania, ma represo dum nazismo esis frapo di qua Volapük ne povis rekuperar. Estimesas hodie existas poka deki di parolanti, majoritate esperantisti interesita en la gistorio di artefarita lingui. Malgre to omna, omnatempe existabas komuneso di parolanti ek la tempi di Schleyer, oficiale dirigita per suceso neinterruptita di ''cifals'' (duktisti).
Lineo 53:
 
=== Nomo ===
Kom laQuale [[GermanianaGermana linguo|GermanianaGermana]], Volapüka nomo havas quar kazi: nominativo, akuzativo, genitivo e dativo. En kompozita vorti, l'unesma parto dil kompono separas generale di l'altra per genitiva terminado ''-a'', exemple: ''Vola-pük'' "dil-mondo linguo". Quankam, la fini di l'altra kazi (''-e'' dativo, ''-i'' akuzativo) ulatempe esas uzita, o la radiki aglutinesas en nominativo, sine separata vokalo.
 
==== Deklinado dil nomo ====
Lineo 153:
:''os'' = neutre impersonnel
:''on'' = neutre dans le sens du ''on'' collectif
:''ok'' = pronomPronom réfléchi ''se'' en français
 
Por krear le plurala pronomo nominative on rajuntas ''s'':
Lineo 166:
:''obi'' = me, ''obis'' = nous
 
e formasformacas la personala pronomi kun la sufixo ''-ik''
:''obik'' = mon, ''obikel'' = le mien
:''obsik'' = notre, ''obsikel'' = le nôtre
 
La fino di l'[[infinitivo]] di verbi esas ''-ön'' (ek la GermanianaGermana ''-en''). Por konjugar, on suficas remplasar la dezinenco di linfinitivo por le korespondanta pronomo nominative:
 
:''binön'' = ''être'', ''binob'' = ''je suis'', ''binol'' = ''tu es'', ''binom'' = ''il est'', ''binof'' = ''elle est'',
Lineo 304:
|-
! rowspan="6" bgcolor="LightCyan" align="center" | Kondicionalo
| bgcolor="LightCyan" align="center" | '''Kondicionalo Prezentaprizenta'''
| align="center" | lenotoböv
| align="center" | lenotolöv
Lineo 371:
|-
! rowspan="4" bgcolor="LightCyan" align="center" | Volitivo
| bgcolor="LightCyan" align="center" | '''Prezentaprizenta'''
| align="center" | lenotob-la
| align="center" | lenotol-la
Lineo 416:
|-
! rowspan="2" bgcolor="LightCyan" align="center" | Imperativo
| bgcolor="LightCyan" align="center" | '''Prezentaprizenta'''
| align="center" | lenotoböd
| align="center" | lenotolöd
Lineo 543:
|-
! rowspan="6" bgcolor="LightCyan" align="center" | Kondicionalo
| bgcolor="LightCyan" align="center" | '''Kondicionalo Prezentaprizenta'''
| align="center" | palenotoböv
| align="center" | palenotolöv
Lineo 609:
| align="center" | pulenotomsöv
|-
! rowspan="4" bgcolor="LightCyan" align="center" | [[Subjuntivo]]
| bgcolor="LightCyan" align="center" | '''PresentePrezento'''
| align="center" | palenotob-la
| align="center" | palenotol-la
Lineo 621:
| align="center" | palenotoms-la
|-
| bgcolor="LightCyan" align="center" | '''PretéritoNeperfekta Imperfectopreterito'''
| align="center" | pälenotob-la
| align="center" | pälenotol-la
Lineo 632:
| align="center" | pälenotoms-la
|-
| bgcolor="LightCyan" align="center" | '''PretéritoPerfekta Perfectopreterito'''
| align="center" | pelenotob-la
| align="center" | pelenotol-la
Lineo 685:
Kande multa raidki ko-existas en sama vorto, on metas la vorto que donacas la precipua ideo al fino. L'artikulado facas omnatempe adjuntanta la letro ''A'' (marko di genitivo).
::''pokamon'' = argent de poche
::''monapok'' = pochePoche d'argent
:''Mon'' signifas pekunio, ''pok'', posho.
 
Lineo 692:
:DOL: doloro, FLUM: fluvio, KAP: kapo, MILAG: marvelo, SAP: sajeso.
: Pruntita al [[Germana lingui]]:
:: ek la [[GermanianaGermana linguo|GermanianaGermana]]:
::FAD: filo, FEL: agro, JÖN: beleso, KET: kateno
:: e l'[[Angliana]]:
Lineo 705:
:NE: donacas negativa o privativa senso. NEFLEN: enemiko, de FLEN: amiko
:SMA: donas l'ideo di plu mikra. SMABEL: monteto, de BEL: monto.
:OF: formasformacas la feminino. OFBLOD: fratino, de BLOD: frato.
:BEVÜ: esas INTER, o ENTRE en la Franciana. BEVÜNETIK: internaciona, de NETIK: naciona.
:SE: donacas l'ideo di ekirar. SEGOLÖN: ekirar, de GOLÖN: irar.
Lineo 718:
:EN: designas las mestieri o l'industrio. BILEN: brasserie, de BIL: bière.
:ÖP: designas la kin parti dil mondo o determinita posto. YULÖP: Europe. KAFÖP: café (bar), de KAF: café (boisson).
:EM ed ÖM designas kolektivi. BLEDEM: feuillage[[folio|foliaro]], de BLED: feuillefolio. GADÖM: outillagegardena de jardinutensilaro, de GAD: jardin[[gardeno]].
:IK: formasformacas adjektivi, ed IKO, adverbio, ek radikaro. FAMIK: glorieuxglorioza, FAMIKO: glorieusement, de FAM: gloireglorio.
 
=== Cifri ===
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Volapük"