Rumania: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Dexbot (diskutez | kontributadi)
m Removing Link FA template (handled by wikidata)
kelka korektigi. + kurta texto + imajo
Lineo 12:
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidanti di Rumania
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[TraianKlaus BăsescuIohannis]]
| Nomo_listo_chefo_guvernerio = Listo di chefministri di Rumania
| Titulo_chefo_guvernerio = Chefministro
Lineo 26:
| Nomo_himno = Deşteaptă-te, române!
| Pekunio = [[Rumaniana leu]]
| Religii = ortodoxa [[kristanismo]]
}}
 
'''Rumania''' esas lando qua jacas en la sud-esto di [[Europa]]. Lua vicina landi esas [[Ukrainia]] en nordo ed en nord-westo, [[Moldova]] en nord-westo, [[Bulgaria]] en sudo, e [[Serbia]] e [[Hungaria]] en la westo. En esto jacas [[Nigra maro]]. Ol esas la 8ma maxim granda lando di Europa en totala surfaco.
 
Lineo 35:
Homi ja habitis la regiono di nuna Rumania de la [[petr-epoko]]. [[Roman imperio|Romani]] konkestis Rumaniana teritorio dum la [[2ma yarcento]]. Ol divenis Romana provinco di Dacia Felix, e Roman okupeso lastis til la yaro [[271]]. Dacia divenis l'unesma provinco abandonita da Romani.<ref name=Eutropius>{{cite web|title= "Eutropius, Abridgment of Roman History" |url= http://www.ccel.org/p/pearse/morefathers/eutropius_breviarium_2_text.htm|language=Angliana}}</ref>
 
En [[1541]] la regiono divenis okupitaokupesis da [[Otoman imperio]]. Pos kelka feroca batalii, Rumaniana princi decidis paktar kun Otomani pri paco. Turki aceptis, e [[Valakia]] e [[Moldavia]] divenis Otomana protektorati, e mustis pagar [[imposto|imposti]] ad Otoman imperio omnayare.<ref name="Visit">''Let's Visit Romania''. Autoro: Julian Popescu. Publikigita da Burke Books, 1969. En Angliana</ref>
 
Dum Otoman okupeso, [[rurano|rurani]] en Valakia e Moldavia divenis serfi, e ne povis abandonar lia vilaji. Li mustis verkar por konstruktar ponti e por reparar voyi.<ref name="Visit"/>. En [[1699]] [[Transilvania]] divenis parto di [[Habsburg imperio]]. Habsburgi expansis su ed en [[1718]] li okupis [[Oltenia]], lore parto di Valakia. En [[1812]] [[Rusian imperio]] okupis l'esto di Moldavia.
 
[[Arkivo:Alexandru Ioan Cuza - Photo by Carol Popp de Szathmáry.jpg|thumb|left|Princo [[Alexandru Ioan Cuza]].]]
Dum ta okupesi, Rumaniana civitenicivitani ne esis konsiderita civitenicivitani, o maxime civitenicivitani di duesma klaso. En [[1821]] okuris rebelionorebeleso en Valakia ed en [[1848]] nove, ed anke en Moldavia. En [[1859]] Moldavi e Valaki elektis [[Alexandru Ioan Cuza]] kom lia princo. Rumania divenis monarkio komplete nedependanta de Otomani en [[1877]].
 
De [[1878]] til [[1914]] okuris periodo di politikala stabileso. Lando sejornisrestis neutra dum l'[[unesma mondomilito]] til [[1915]], ma pos intensa preso la sequanta yaro, ol deklaris milito kontre [[Austria-Hungaria]] en [[27 di agosto]] [[1916]].
 
Dum la [[duesma mondomilito]], Rumania atemptisprobis sejornar neutra, ma en [[28 di junio]] [[1940]] ol recevis ultimato de [[Sovietia]], e cedis [[Besarabia]] e [[Bukovina]]. Ta faktori forcis l'uniono kun [[nacional-socialista Germania]]. Rejulo [[Carol 2ma di Rumania|Carol 2ma]] abdikis en [[1940]], e generalo [[Ion Antonescu]] asumis povo. Pos l'invado di Sovietia da Germania, Rumania rekuperis Besarabia (nune ol esas la nedependanta [[Moldova]]) e Bukovina, sub la komando di marshalo Antonescu. Antonescu anke permisis la masakro di [[judo|judi]] e [[cigano|cigani]] en Rumaniana teritorio: on kalkulas 280,000 til 380,000 judi e 11,000 cigani perisis en Rumaniana [[holokausto]].
 
En agosto [[1944]] Antonescu esis arestita da ordeni de rejulo [[Mihai 1ma di Rumania|Mihai 1ma]], e Rumania decidis suportar [[Federiti de la duesma mondomilito|Westala federiti e Sovietia]]. Malgre toTamen, ta rolo en la vinko di Germania ne agnoskesis en Paris konfero pri la paco, en [[1947]]. Rumaniana rejo Mihai 1ma abdikis, Rumania cedis Bukovina e Besarabia a Sovietia, e lando divenis [[komunismo|komunista]] republiko kun [[Nicolae Ceausescu]] en povo. Ceausescu komencis nacionaligar l'entraprezi, kolektigar la plantacerii, ed emplantacar un rejimo di teroro, exekutita da sekreta polico ''Securitate''.
 
Ceausescu esis renversitarenversesis de povo en decembro [[1989]], ede exekutita yemortigesis la [[2525ma di decembro]] sam yaro. Depos,Pose Rumania divenis demokratiala republiko, kun [[Ion Iliescu]] kom unesma prezidanto pos la fino di [[komunismo|komunista rejimo]]. En [[2004]] lando unionis a [[NATO]] ed en [[2007]] ol divenis membro di [[Europana Uniono]].
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:Palatul Parlamentului 1b.jpg|thumb|160px250px|left|Palaco dil Parlamento, en [[Bucarest]].]]
[[Arkivo:Klaus_Iohannis_din_interviul_cu_Dan_Tapalagă.tif|thumb|220px|Nuna prezidanto, [[Klaus Ioannis]].]]
Nuna [[konstituco]] adoptita yeadoptesis la [[21 di novembro]] [[1991]] determinas ke Rumania esas parlamentala [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], elektitaqua daelektesas dal populo, por 5-yara periodo (til [[2004]] por 4 yari). La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], nune [[Victor Ponta]]. Tota Rumaniana civitenicivitani evantaevante 18 yari o pluse povas votar.
 
La [[Parlamento]] (''Parlamentul României'') havas 2 chambri: Senato (''Senat'') kun 137 membri, e Chambro di Deputati (''Camera Deputaţilor''), kun 332 membri, elektita da 4-yara periodo.
 
La [[judiciala povo]] esas nedependanta de l'altra povi. La maxim alta korto esas la Supra Jusicikorto e Korto di Kasaco. Anke existas apelo-korti, regionala korti e lokala korti.
 
=== Geografio ===
[[Arkivo:Physical map of Romania-relief.jpgpng|thumb|right220px|180px|TopografialaMapo mapodil reliefo di Rumania, kun [[Karpati]] de nordo til centro e westo.]]
[[Arkivo:Denube_Delta_Bank.JPG|thumb|left|200px|La delto dil Danubio.]]
Rumania jacas lando en Sudsud-estoeste dide [[Europa]]. Lua vicina landi esas [[Bulgaria]], [[Serbia]], [[Hungaria]], [[Ukrainia]] e [[Moldova]]. Rumania havas anke rivo che [[Nigra maro]]. LaCirkum maxim47% altade montolua diteritorio landokovresas esasda [[Montonaturala Moldoveanu]],o kunminaturala 2544peizaji. metriLua diprotektita [[altitudo]],foresti enkovras [[Karpati]]27% de lua totala surfaco.
 
[[Karpati]] dominacas la centro di lando, kun 14 montari. La maxim alta monto di lando esas [[Monto Moldoveanu]], kun 2544 metri di [[altitudo]].
 
[[Danubio]] esas la precipua [[fluvio]] di lando, qua formacas la suda frontiero di lando. Ol formacas parto di la frontiero kun [[Serbia]] e [[Bulgaria]], ekfluas en [[Nigra Maro]] e formacas la Delto dil Danubio, rezervo de la [[biosfero]] en [[Europa]]. Altra importanta fluvii esas [[Mureș fluvio|Mureș]], [[Olt fluvio|Olt]] e [[Prut fluvio|Prut]].
 
La precipua urbo esas [[Bucarest]], kun plu kam 2 milion habitanti. Altra importanta urbi esas [[IasiIași]] e [[Cluj-Napoca]].
 
=== Ekonomio ===
{{PA|Ekonomio di Rumania}}
Pos la falio di [[komunismo]] Rumania adoptis un [[ekonomio di merkato]]. Ol divenis membro di [[Europana Uniono]] ye la [[11ma di januaro]] [[2007]].
 
=== Demografio ===
{| class="wikitable"
|+ Nacionala konteno di Rumania 1930–19771930-1977 (fonto: Hungariana revuo História 2–32-3, 1991)
|
| colspan=2 align=center | [[1930]]
Linio 239 ⟶ 245:
[[Mihai Eminescu]] esas posible la maxim konocata poeto di Rumania. Altra importanta autori esas [[Mihail Kogălniceanu]], [[Vasile Alecsandr]], [[Andrei Mureşanu]], [[Nicolae Bălcescu]] ed altra.
 
[[Futbalo]] esas un di la precipuamaxim populara sporti di lando. ''Steaua Bucarest'' esas la maxim konocita squado di futbolofutbalo-esquado de Rumania, e ganis la Ligo dil Championi di [[UEFA]] en [[1986]]. Altra importanta sporti esas [[gimnastiko]] e [[teniso]].
 
=== Referi ===