Wikipedio

Uzbekistan: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
mNula rezumo di redakto
+kurta texto. + imaji
Lineo 10:
| Oficala_lingui = [[Uzbeka linguo|Uzbeka]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidistiprezidanti di Uzbekistan
| Titulo_chefo_stato = PrezidistoPrezidanto
| Chefo_di_stato = [[Islom Karimov]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefa ministri di Uzbekistan
Lineo 26:
| Nomo_himno = ''Nacionala himno di Uzbekistan''
| Pekunio = [[som di Uzbekistan]]
| Religii = [[islamo]], 76,2%
}}
 
'''Uzbekistan''' esas lando qua jacas en centr-[[Azia]]. Lua vicina landi esas:
* en westo ed en nordo, [[Kazakstan]],
Lineo 37:
=== Historio ===
{{PA|Historio di Uzbekistan}}
Homi ja habitis la regiono di nuna Uzbekistan cirkum [[2000 aK]]. Kaukaziana populi, quaqui probable originis de nordo o westo e parolis prototokariana lingui habitis la regiono di Tarin. Mil yari pose nomadi de la nuna Iran establisis [[irigaco]]-sistemi apud fluvii, e fondis l'urbi di Bukhoro ([[Bukhara]]) e [[Samarqand]]. Ta urbi richeskis pro divenir importanta komercala nuklei en [[Silko-voyo]] inter [[Chinia]] ed [[Europa]].
 
[[Arkivo:Greco-BactrianKingdomMap.jpg|thumb|left|160px|Mapo di Greka-Baktriana rejio.]]
Lineo 44:
[[Islamo]] arivis dum [[7ma yarcento]]. En [[8ma yarcento]] [[Arabia|Arabi]] konquestis la regiono ed en [[9ma yarcento]] [[Transoxania]] divenis parto di Samanida stato. Dum [[13ma yarcento]] [[Mongolia|Mongola]] hordi komandita da [[Chingiz-kano]] okupis la regiono. la Mongoli iniciis [[genocido]] qua preske exterminis la Persa ([[Skitia|Skita]]) populi di la regiono. Lokala kulturo e heredaji esis remplasita da Mongola-Turka kulturo. Pos la morto di Chingiz-kano, lua duesma filiulo [[Chagatai Khan]] asumis la dominaco di la regiono.
 
En la yaro [[1876]] [[RusianaRusian Imperioimperio]] okupis la regiono. Cirkum [[1912]] preske {{formatnum:210316}} Rusi vivis en Uzbekistan<ref>[http://books.google.com/books?id=Bg-dn0g0SikC&pg=PA108&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false ''The modern diaspora: Russian minorities in the former Soviet republics''] Vladimir Shlapentokh, Munir Sendich,Emil Payin (1994). p.108</ref>. Pos la [[Rusiana revoluciono]], malgre kelka rezisti kontre [[Bolsheviko|bolsheviki]], Uzbekistan divenis la [[Socialista Sovieta Republiko di Uzbekistan]] yeen [[1924]].
 
Uzbekistan deklaris sua nedependesonedependo de [[Sovietia]] yeen [[31 di agosto]] [[1991]], kun [[Islom Karimov]] kom prezidistoprezidanto. YeEn [[1992]] lando adoptis [[konstituco]], ma proskriptis opozanta partiso ''Birkik''. Un referendo yeen [[1995]] plulongigis fino didil guvernistesoofico di Karimov de [[1997]] til [[2000]]. YeEn [[2000]] ed yeen [[2007]] Karimov esis rielektitarielektesis, ma elekti sufris akuzo di fraudi.
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:Oliy_Majlis_(Parliament_of_Uzbekistan).jpg|thumb|160px|Parlamento di Uzbekistan.]]
Uzbekistan esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La chefo di stato esas prezidisto [[Islom Karimov]], de [[14 di marto]] [[1990]] til nun. La chefo di guvernerio esas la [[chefa ministro]], nune [[Shavkat Mirziyoyev]], pos [[2003]]. Lua [[konstituco]] esis adoptita ye decembro [[1992]].
Pos Uzbekistan deklarar nedependo de [[Sovietia]] en [[1991]] un elekto okuris e [[Islom Karimov]] elektesis prezidanto, quankam l'elekto ne esis demokratiala. L'unesma elekto por la parlamento (''Oliy Majlis'') nur okuris en [[1994]].
 
Uzbekistan esas prezidantala [[republiko]]. La [[prezidanto]] esas ambe [[chefo di stato]] e [[chefo di guvernerio]], ed elektesas dal populo por 5 yari kun nefinita posibleso di rielekto, quankam l'elekti ne povas konsiderar libera. De [[14 di marto]] [[1990]] til nun la prezidanto esas [[Islom Karimov]]. La [[chefa ministro]], nune [[Shavkat Mirziyoyev]], nur esas la chefo dil ministraro. Lua [[konstituco]] adoptesis en decembro [[1992]].
 
La Supra asemblajo (''Oliy Majlis') havas 2 chambri. La legifala chambro havas 150 membri, qui elektesas dal populo por 5 yari. La Senato havas 100 membri, di qui 84 elektesas dal populo por 5 yari e 16 elektesas da la prezidanto por la sama periodo.
Lua [[parlamento]] havas 2 chambri: Senato, kun 100 membri, e ''Oliy Majlis'', kun 120 membri.
 
=== Geografio ===
Linio 57 ⟶ 60:
Uzbekistan esas la 56ma granda lando dil mondo en totala surfaco e 42ma granda en totala populo. Lua totala frontieri kun vicina landi mezuras 6,221 km.
 
Lua [[klimato]] esas [[kontinentala klimato|kontinentala]], kun poka [[pluvo]] - 100 til 200 mm - omna yariomnayare. La maxima yarala [[temperaturo]] esas 40[[Celsius|ºC]] dum somero e la minimala esas -23&nbsp;°C dum vintro.
 
Granda parto di tereni di lando esas plata e kovrata da [[dezerto]]. Min ke 10% di lua totala surfaco recevas [[irigaco]]. La maxim alta monto di lando esas Khazret Sultan, kun {{formatnum:4643}} metri di [[altitudo]].
Linio 63 ⟶ 66:
=== Ekonomio ===
{{PA|Ekonomio di Uzbekistan}}
Nune Uzbekistan esas la 6ma granda producero e 2ma granda exportacero di [[kotono]] dil mondo. [[Agrokultivo]] employas 28% di lua populohabitantaro e responsas pri 24% di [[KLP]].
 
=== Demografio ===
[[Arkivo:IMG 6842-Buchara.JPG|thumb|180px|[[Moskeo]] en [[Bukhara]].]]
Populo esas yuna: 34,1% esis min ke 14 yari evo yeen [[2008]]<ref name=CIA>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html ''The World Factbook - Uzbekistan'']</ref>. Segun oficala fonti, 80% esas uzbeki, 5,5% rusi e 5% tadjikistani, ma reala nombro di tadjikistani povas esar 20 til 30%. Segun [[demografiala kontado]] yeen [[1970]] 12,5% di la populo esis rusi, ma granda nombro di rusi abandonis lando kun fino di [[Sovietia]], precipue por ekonomiala kauzi.
 
PopuloLa habitanti esas 88% [[islamo|islama]], 9% [[ortodoxa kristanismo|ortodoxa]] e 3% altra religii. La maxim granda urbo en totala populo-quanto esas [[Tashkent]]. Altra importanta urbi esas Namangan e [[Samarqand]].
 
=== Kulturo ===
Granda parto dide Uzbekistanala habitantaro di populoUzbekistan (99,3%) savas lektar ed skribar. Cirkum {{formatnum:600000}} studenti finas [[universitato]] omna yariomnayare.
 
Jenro tradicionala di Uzbekistana [[muziko]] recevas la nomo Shashmaqam. Ol aparis en la regiono di [[Bukhara]] dum [[16ma yarcento]]. Nune [[Sevara Nazarxon]] esas la maxim famoza Uzbekistana kantistino e kompozistino.
 
En [[sporto]] notora [[biciklismo|biciklisto]] [[Djamolidine Abdoujaparov]] naskis en Uzbekistan, ma la maxim populala sporto esas [[futbalo]].
Linio 83 ⟶ 86:
{{Landi en Azia}}
 
[[Kategorio:Uzbekistan|* ]]
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Uzbekistan"