Panama: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Addbot (diskutez | kontributadi)
m Bot: Migrating 171 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q804 (translate me)
+mikra texto (bezonas gramatikala revizo)
Lineo 1:
{{Landi|
| Nomo = Panama
| Lokala_nomo = República de Panamá
Lineo 10:
| Oficala_lingui = [[Hispaniana linguo|Hispaniana]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidistiprezidanti di Panama
| Titulo_chefo_stato = PrezidistoPrezidanto
| Chefo_di_stato = [[Ricardo Alberto Martinelli]]
| Surfaco = {{formatnum:75517}}
Lineo 29:
=== Historio ===
{{PA|Historio di Panama}}
Kande [[Hispania]]na [[Rodrigo de Bastidas]] arivis en Panama ye [[1501]] posible vivis en la regiono cirkum 2 milioni di [[indijeno|indijeni]]. [[KristoforoCristoforo KolumboColombo]] arivis en la regiono ye [[1502]]. YeEn [[1513]] explorero [[Vasco Núñez de Balboa]] deskovris ke Panama esas [[istmo]] e ne existis marala uniono inter [[Atlantiko]] e [[Pacifiko]]. [[Hispania]]ni fondis [[Panama-Urbo]] yeen [[1519]], ed establisis la ''Real Audiencia de Panama'' (l'unesma reprezentero di Hispana guvernoguvernerio) yeen [[1538]].
 
Kom konsequo di la desfacileso en kontrolar vasta teritorii, la regiono di Panama esas vundebla a l'atako di [[pirato|pirati]], specale [[Anglia]]ni e [[Nederlando|Nederlandani]], ed anke ataki di [[sklaveso|ex-sklavi]], nomizita ''cimarrones'' en Hispana linguo. De [[1572]] til [[1573]] [[Francis Drake]] atakis la regiono kun la helpo di ''cimarrones''. Yeen [[1717]] Hispania unionis Panama a la [[Vice Rejio di Nova-Granada]].
 
Panama esis parto di HispanianaHispanian Imperioimperio dum 300 yari ([[1538]] til [[1821]]). YeEn [[3 di novembro]] [[1821]] Panama divenis nedependanta de [[Hispania]]. Ye [[28 di novembro]] sam yaro, ol unionis a [[Nova-Granada]] e formis lando nune konocata kom [[Granda Kolumbia]].
 
Dum 80 yari, la regiono esis parto di [[Kolumbia]]. Kande Kolumbiana senato rejektis la Hay-Herran kontraktokontrato, [[Usa]] decidis suportar politikala movadi por la nedependesonedependo di Panama. Ye [[3 di novembro]] [[1903]] Panama divenis nedependanta de [[Kolumbia]], e signatis [[Hay/Bunau-Varilla kontraktokontrato]] kun Usa. La kontraktokontrato grantis Usana yuro por konstruktar ed explorar [[Panama-kanalo]], qua esis inaugurita yeen [[1914]]. En [[1936]] Panamana prezidanto [[Harmodio Arias Madrid]] ed [[Usa]]na [[Franklin Delano Roosevelt]] signatis Arias-Roosevelt pakto, qua anulis l'ideo di Usan interveno en Panamana internal aferi.
 
De [[1903]] til [[1968]] Panama esis [[konstituco|konstitucala]] [[demokratio]] dominacita da politikala [[oligarkio]]. Ye [[1 di oktobro]] [[1968]] l'elektita prezidistoprezidanto [[Arnulfo Arias Madrid]] asumis povo e promisis un guvernoguvernerio di "nacionala uniono" ma ye [[11 di oktobro]] il esis renversita da militarala [[stato-stroko]] komandita da kolonelo [[Omar Torrijos Herrera]], qua komencis militala diktatoreso qua duris 21 yari. En [[1972]] Torrijos lansis nova [[konstituco]] ke konsideris il [[chefo di stato]]. En [[1977]] il e [[Jimmy Carter]] signatis Torrijos-Carter pakti, pri la transfero di la suvereneso super [[Panama-kanalo]] vers Panama.
 
En agosto [[1983]] 4-stela generalo [[Manuel Antonio Noriega]] divenas chefo di la Nacionala Guardo, e transformis ol en Defenso-forci di Panama. Usa akuzis Noriega di komercar drugi, fraudo e korupto, e blokuzis l'ekonomio di Panama. En mayo [[1989]] Noriega anulas la prezidantal elekto, vinkita da [[Guillermo Endara Galimany]]. Ye la [[20ma di decembro]] sam yaro Usa invadis Panama, kaptis Noriega, e la militala diktatoreso finis. Guillermo Endara asumis povo.
 
=== Politiko ===
Panama esas [[republiko]]. La prezidistoprezidanto, elektita da populo por 5 yari, esas la chef-[[chefo di stato]] ede la [[chefo di guvernerio]]. Nune esas [[Ricardo Alberto Martinelli]].
 
La [[parlamento]] havas 78 membri.
Linio 58 ⟶ 60:
=== Cetera aferi ===
{{Commons|Panama}}
* [http://www.presidencia.gob.pa/ Prezidistoprezidanto di Panama]
* [http://www.prensa.com La Prensa], jurnalo en Panama