Islandana linguo: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
EmausBot (diskutez | kontributadi)
m r2.7.3) (roboto adjuntas: vep:Islandijan kel'
Nula rezumo di redakto
Lineo 15:
|Videz_anke = [[Indo-Europana linguaro]]
}}
'''Islandana''' esas germanaGermana linguo parolata en [[Islando]].
 
== Historio ==
Ante l'introdukto di skriburo en Islando ed en altra nordala landi kamkom [[Suedia]], [[Dania]] o [[Norvegia]] linguoon en qua kompozesiskompozis longa e komplexa poemi, quaqui sequis konkreta normi. L'autori, quaqui kompozis e recitis ta verki, nomesas ''Skaldenskalden'' rilatitarelatita kuna ta poemi, quaqui nomesisnomesas ''Skaldskald''. LaLe ''Skaldenskalden'' skribabis tale granda parto dildi la historio di ta landi.
 
Normiganta linguo esas direkta kontinueso dil linguo dil anciena koloniani, montranta grava influo dil linguo di sud-westo di Norvegia; fakte, dum l'unesma 200 yari ne existis notabla diferenci inter l'anciena Nordika e l'anciena Islandana. La kulturala ligili inter la du nacioni fortesis til [[14ma yarcento]], kande kreesis la [[Kalmar-uniono]] inter [[Dania]], [[Suedia]] e [[Norvegia]], qua originis separo inter Islando e Norvegia. En [[16ma yarcntoyarcento]], l'Islandani traduktistradukis [[Biblo]] ed altra religiala texti a l'Islandana;. e laLa Norvegiani adoptis la Daniana kamkom oficala linguo di lua ekleziaeklezio kande produktesiseventis [[Protestanta reformoReformo]].
 
La Daniana okupado di Islando ne havis influo en l'evoluo dil skribata Islandana linguo, qua ezabisesabis en quotidiana komunikadi dil habitantaro. La Daniana nun uzasisuzesas por oficala komunikadi, kamkom l'Angliana dum l'Usana okupacionookupo.
 
Quankam en [[1944]] l'Islandana Konstituco ne stablisestablis l'Islandana kamkom oficala linguo dil Stato, konsideresas linguool ''de facto'' kom la linguo dil lando, ed eke loredelore esesas l'unika autorizigita en oficala komunikadi od en publika edikti.
 
Dum la nedependesko-proceso l'Islandani kombatis pro lua linguo. La suportanti di la pura ed originala linguo vinkis, ed on vakuigis la linguo de la Daniana-linguala influo e de vorti prenita de la [[Daniana linguo]]. La purigo esis preske kompleta. Ankore nuntempe on developas pura Islandana-linguala vorti por la nova fenomeni. L'Islandani esas extreme konservama pri lingual aferi e tre rebela por aceptar paroli de altra lingui. Vice prenar vorti de altra lingui, li kreas nova vorti. Exemple, ''heiðursmerki'' signifas 'medalio' ed kompozesas de ''heiður'' ('honoro'), ''merki'' ('standardo', 'flago)', 'komputoro' esas (''tal'' + ''völva'' =) ''tölva'', vortope "nombro-manciilo" (komparez: karto-manciar), *'hakero' (iruptero) esas logikoze ''tölvaréfur'', "komputoro-foxo". Altra moyeno esas revivigar anciena vorti e donar a li nova signifiki.
=== Evoluciono dil linguo ===
Dum la majoritato di l'ocidentala Europana lngui reduktis lua flexiono, speciale en deklinado di nomi, l'Islandana mantenis flexiva gramatiko kam la Latina, la klasika Grekiana o la Germanika.
 
Pluse l’extrelandani nacionanigota mustas havar nova Islandana nomo. Exemple se on nomesas Jakob e lua patro nomesas Petro, la Islandana nomo esos Jakob Pétursson.
Skribita Islandana chanjis poka ek la Vikinga-epoko. Kam rezulto di to, e pro la gramatikala similesi inter moderna ed anciena gramatiko, la parolanti di hoide povas legar sine dificulteso orginala sagi ed edda qua skribabis ante 800 yari ma, ol existas nekorelaciono inter ortografio e fonetiko (historikala ortografio). L'anciena formo dil linguo konocesas kam anciena Islandana ma egaligas a l'anciena Nordala.
 
=== Evoluciono dil linguo ===
Dum la majoritato di l'ocidentala Europana lnguilingui reduktis lua flexiono, speciale en deklinado di nomi, l'Islandana mantenis flexiva gramatiko kamkom la Latina, la klasika Grekiana o la Germanika.
 
SkribitaSkribata Islandana chanjis pokapoke ekpos la Vikinga[[Vikingo]]-epokoero. KamKom rezulto dide to, e pro la gramatikala similesi inter moderna ed anciena gramatiko, la parolanti di hoidehodia povas legarlektar sinesen dificultesodesfacileso orginalal'originala sagi ede le ''edda'' qua skribabisskribis ante 800 yari, ma, ol existas nekorelaciono inter l'ortografio e la fonetiko (historikalahistoriala ortografio). L'anciena formo dildi la linguo konocesas kamkom anciena Islandana ma egaligas a l'anciena NordalaNordana.
Islandani esas extreme konservama pri lingual aferi e tre rebela por aceptar paroli ek altra lingui. Vice prenar paroli ek altra lingui, li kreas nova paroli, exemple, ''heiðursmerki'' signifas medalio ed kopozesas da ''heiður'' (honoro) e ''merki'' (standardo, flago). Altra formo esas revivar ancina paroli donacanta a li nova signifiki.
 
On povas establisar du etapi di developo dil linguo segun la pronocopronunco:
* Anciena Islandana, til la yaro [[1540]].
* Moderna Islandana, ekpos la yaro 1540 adavane, kun la traduko dil [[Nova Testamento]].
 
Moderna Islandana havis chanji pro la fonetikal altero qua afektis omna [[Germana lingui]]. EkDe lore, l'anciena vokali di l'anciena Norvegiana markata kun akut acento transformis enaden diptongi por l'Islandanadiftongi, tale:
* a = [a] > á = [au]
* e = [ε] > é = [jε]
Linio 43 ⟶ 45:
 
== Linguistikala deskripto ==
QuaTo maximqua chanjosmaxime chanjis en la moderna Islandana, esas fonologika sistemo, speciale vokali. De [[12ma yarcento]] havasexistas ecelanta deskriptodeskripti dil fonologiala sistemo di l'anciena Islandana en la nomiita "Unesma gramatikala traktato". En ol konstakonstatesas ke l'Islanadana havis 9 qualitativa vokala unaji, havanta totale 26 vokalikavokala fonemi, qua povis esar orala, nasala, kurta o longa.
 
Pri oklusiva konsonanti, l'Islandana prezentas konstrastokontrasto inter aspirata e neaspirata, vice voca e senvoca, kamquale majoritato di Europana lingui. Anke esasexistas komuna pre-aspirata senvoca klusili. Quankam, frikativa konsonanti e sonoranta fonemi prizentas kontrasto di longeso por plura fonemi, ecepte sonorantasonora konsonanti senvoca konsonanti.
 
{{Indo-Europana linguaro}}