Francia di Vichy: Diferi inter la revizi

'''Vichy Francia''', '''Rejimo di Vichy''', '''Guverno di Vichy''' o simple '''Vichy''' esis la nomo kreita por identifikar la guverno establisita en l'urbo di [[Vichy]] da marshalo [[Philippe Pétain]], qua kunlaboris kun [[Nacistanacionalsocialista Germania]] pos l'invado di [[Paris]] e la signato di un armistico kun Germani en [[22 di junio]] [[1940]].

Pétain establisis lia guverno en [[Vichy]], urbo en la centro di [[Francia]]. [[Paris]] kontinuis esar l'oficala chef-urbo di lando, e Pétain intencis riestablisar l'administrerio en ta urbo kande esus posibla. Malgre il nomizis "libera zono" (''zone libre'') la regiono ke il administris (centro e sudo di Francia, ecepte la westala [[litoro]] til la frontiero kun [[Hispania]]) il adopis autoritatema rejimo e kunlaboris kun rasala politiki de nacistinacionalsocialisti.

Ye [[10 di mayo]] [[1940]] [[Nacistanacionalsocialista Germania]] komencis [[Batalio di Francia|frontal atako kontre Francia]]. Sen preparo por rezistar kontre la intens atako kun tanki ed [[aviono|avioni]] en un regiono ube ne existis la [[Maginot-lineo]], en poka dii divenis klara ke militarala fiasko di Francia esis proxima<ref>Robert A. Doughty, ''The Breaking Point: Sedan and the Fall of France, 1940'' (1990)</ref>. Membri di Franca guverno e de l'armeo debatis quale facar: chefministro [[Paul Reynaud]] e kelka militestri defendis l'ideo di transferar la chef-urbo di Francia provizore por la nordo di [[Afrika]] e kontinuar la milito kun Franca [[mar-armeo]] e kun la rekursi de Franca kolonii, dum ke marshalo [[Philippe Pétain]], anciena heroo di Francia dum [[unesma mondo-milito]] e lore vice-chefministro defendis urjanta fino di militado<ref>Julian Jackson (2004). ''The Fall of France: The Nazi Invasion of 1940''. Oxford U.P.. pp. 101–42</ref>. En un monato, Germana trupi sucesoze atingis [[Paris]], okupita ye [[10 di junio]].

Pétain kunlaboris kun nacistinacionalsocialisti por mantenar la [[paco]] e preventar l'invado di sudo di Francia. Malgre il nomizis "libera zono" (''zone libre'') la regiono ke il administris (centro e sudo di Francia, ecepte la westala [[litoro]] til la frontiero kun [[Hispania]]) il adopis autoritatema rejimo e kunlaboris kun rasala politiki de nacistinacionalsocialisti. Kom exemplo, 76,000 [[judo|judi]] esis deportita e mortis en [[koncentreso-kampeyo|koncentreso-kampeyi]]<ref>Robert O. Paxton, ''Vichy France, Old Guard and New Order'', New York, 1972</ref>. De julio til agosto [[1940]] cirkum 15,000 personi, specale judi, perdis Franca civitaneso<ref>François Masure, ''"État et identité nationale. Un rapport ambigu à propos des naturalisés"'', en ''Journal des anthropologues'', hors-série 2007, pp. 39–49 (videz p. 48)</ref>.

En l'[[Unionita Rejio]] mili di Franca soldati qua eskapis tra [[Dunkerque]] formis la Forci di Libera Francia. Li facis multa ataki kontre forci de Vichy Francia en la kolonii di Nord-Afrika ed en [[Siria]]. Pos Dunkerque e Provenco, li facis ataki kontre trupi de [[Nacistanacionalsocialista Germania]] en Franca teritorio ed en altra landi.

== Invado da nacistinacionalsocialisti ==

Pos desembarki di trupi de Westala Federiti en nordo di [[Afrika]] ye [[8 di novembro]] [[1942]] kun l'enkarcerigo di generalo [[Alphonse Juin]] e di l'admirado [[François Darlan]], Hitler desquietesis pri un atako kontre la sudo di Francia. Pos konversi kun Pierre Laval, Hitler imperis l'okupeso di [[Korsika]] til [[11 di novembro]] e di Vichy Francia til la sequanta dio. Dum la nokto di [[10 di novembro]] [[Italia]]na trupi okupis [[Azur-rivo]], ed ye 11 di novembro Germana trupi atingis [[Mediteraneo]]. Vichy armeo atemptis defendar la portuo di [[Toulon]], ma kande recevis ordeni por dispersar, kapitulacis. Malgre to, oficiri de Franca mar-armeo havis suficanta tempo por destruktar 38 surfaca navi e 20 [[submarala navo|submarala navi]] ante ke nacistinacionalsocialisti povis uzar ol. Dum ke German oficiri esis deceptita kun la perdajo di navi, Hitler konsideris l'elimino di Franca mar-armeo un suceso<ref>Deist, Wilhelm; Klaus A. Maier et al. (1990). ''Germany and the Second World War''. Oxford University Press. p. 827</ref>.

Samatempe ke okuris German invado di Vichy Francia da nacistinacionalsocialisti, Usana generalo [[Dwight D. Eisenhower]] imperis la libereso di generalo [[François Darlan]], qua signatis paco-pakto kun Westala Federiti. Generalo [[Henri Giraud]], ke eskapis de Germana karcero proxim [[Dresden]], arivis en nordo di Afrika ed aceptis subordino a [[François Darlan]], lore komandinto di Franca trupi en Afrika ja unionita a Westala Federiti kontre la trupi dil [[Axo Roma-Berlin-Tokio|Axo]]. Pos la morto di Darlan, Henri Giraud divenis lia sucedinto en Afrika.

NacistNacionalsocialist okupeso en tota Francia afektis precipue le judi: de cirkum 350,000 judi en [[1940]], 76,000 esis deportita e mortigita en [[koncentreso-kampeyo|koncentreso-kampeyi]], segun l'historiisto Robert Paxton<ref>''Le rôle du gouvernement de Vichy dans la déportation des juifs'', noti skribita dum konfero da Robert Paxton en Lyon, ye 4 di novembro 2000 </ref>. Pierre Laval imperis la deporto di [[puero|pueri]], kontr explicita German ordeni. De [[22 di januaro|22]] til [[24 di januaro]] [[1943]] proxim [[Marseille]] Vichy polico komandita da René Bousquet organizis inkurso por identifikar ed arestar judi e "teroristi". Cirkum 2,000 personi esis arestita e finale sendita a koncentreso-kampeyi. La regiono vicina a l'olda portuo di Marseille, konsiderita "ideala por velizar teroristi" esis komplete destruktita.

La provizora guverno di Libera Francia, establisita pos l'ekpulsado di Germani quick riestablisis legala sistemi en omna parto di Francia. La majoritato di l'agi e legi establisita da Vichy rejimo esis konsiderita nelegala e [[konstituco|ne-konstitucala]], specale la legi kontre judi, kontre "sekret organizuri" kom la [[framasonaro]], e tota l'agi ke kreis specala tribunali.<ref>Jean-Pierre Maury [http://mjp.univ-perp.fr/france/co1944-1.htm "Ordonnance du 9 août 1944 relative au rétablissement de la légalité républicaine sur le territoire continental".] Mjp.univ-perp.fr</ref> Organizuri kreita por kunlaborar kun nacistinacionalsocialisti anke esis extingita.

[[Arkivo:Bundesarchiv Bild 146-1971-041-10, Paris, der Kollaboration beschuldigte Französinnen.jpg|thumb|200px|Paris, [[1944]]: mulieri akuzita di kunlaborar kun nacistinacionalsocialisti recevis publika humiligo en la stradi.]]

Pos libereso, Francia vivis periodo di populala venjo kontre kunlaboranti di nacistinacionalsocialisti e di Vichy rejimo. Multa ex-kunlaboranti esis exekutita e [[muliero|mulieri]] suspektita di havar aferi kun nacistinacionalsocialisti havis lia hari komplete razita e pos esis obligita a pedirar en stradi, ube esis reprochita. Kande tribunali esis riestablisita e la guverno komencis judiciar kunlaboranti por trahizo, populala revolto kontre kunlaboranti esis kontrolita. De Gaulle kalkulis ke cirkum 10,000 kunlaboranti esis exekutita da populo.