Modern-epoko: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto |
Nula rezumo di redakto |
||
Lineo 2:
'''Moderna ero''' esas triesma dil historiala periodi en qua dividesas tradicionale historio en Ocidento. Moderna era, segun ta perspektivo, esus periodo en qua triumfas la valori dil moderneso (progreso, komunikado, raciono) kontre antea priodo, [[Mez-epoko]], qua identigesas kun Obskura Ago. La spirito di Moderna ero serchus olua refero en antea pasinto, [[Antiqueso]], identigita kam Klasika Epoko.
==
Borgezaro, nomo qua donacesis dum Mez-epoko a habitantaro dil burgi (nova quarteri di l'urbi en expanso), havas ambigua poziciono en Moderna ero. Lineala viziono, qua prenis kam arivo-punto Borgeza revoluciono, serchos ili lokalizanta su exter feudala sistemo, kam libera homi qua, en Europa, atingis povo per kreado di komercala reti qua extensesis ek nordo til sudo. Urbi qui atingis libera existado inter Papeso ed Imperio, kam Venetia e GEnova, kreis vera komerciala imperii. La [[Hanso-uniono]] dominacis la [[Baltiko]] til la 18ma yarcento.
Kam konstatis mez-epoka urbala herezii represita da [[Inquiziciono]] Katolik Eklezio esas kontre nova urbala vivo, e ne juis lua chanji, quankam anke demonstris granda kapableso di similigo di dissolvanta elemtni ([[Franciskano|Franciskan ordeno]] e ''devotio moderna'' da Thomas Hemerken). Dum 14ma yarcento, il vivis kaptiteso en Avignon e la Granda ocidentala kismo, ed en la 15ma vivis proceso di kreskato di temporala povo.▼
=== Sequenci ===
Ta epoko sequencas en yarcenti, qua povas esar arbitriala, ma generale historigrafio karakterigis ciklala, qua uli volis identigar kun ekonomiala cirkli sama a ta deskriptita da Clement Juglar e Nicolái Kondratiev, ma plu ampla, kun
fazi A di expanso e B di sekulara recenso.
16ma yarcento que, pos chera rekupero dil Krizo di Basa Mez-epoko, en ekonomio vidas Preco-revoluciono, qua oincidas kun la Ero dil Deskovri qua permesas Europana expanso ligata a teknologial avantaji e di sociala organizo. Poka fakti chanjis tanta la historio dil mondo kam l'arivo di Hispaniani a Amerika e posa konquesto e aperturo di l'oceanala voyi qui Kastiliani e Portugalani atingis en la yari cirkum 1500. Kulturala klasho kolapsis *antekolumbala civilesi. Pokope, l'Atlantiko atingis protaginismo kontre la Mediteraneo, di qua baseno vidas ri-ajusto di civilisi: se en Mez-epoko dividesis inter kristana nordo ed islamana sudo (kun frontiero kuan krucis Al-Andalus, Sicilia ed Santa Tero), ek fini dil 15ma yarcento la axo renversas, lasanta ocidentala Mediteraneo hegemoniata da Hispaniana Monarkio (qua ek 1580 inkluzis Portugal), dum en orientala Europa Otomana Imperio atingis lua maxima expanso. Milyara orientala civilisi (India, Chinia e Japonia) ricevas en kelka kostala urbi la presenco di Portugalani (Goa, Ceylon, Malaca, Makau, Nagasaki, misioni da San Francisco Javier), ma pos l'unesma kontakti esis poka konektita e mem ignoris chanji en Ocidento; momente povas permisar lo). [[Indonesia]] (Spic-insuli) e Filipini esis skopo di koloniala dominado. Kontre orientala kontinueso, sociala chanji koncentrigis en la nomizita triangulala komercio: notabla en Europa (ube komencas diferenci inter burgeza nord-westo e sudo ed esto en procso di ri-feudaligo) e koloniigo en Amerika ed Afrika (sklaveso).
=== Yuro e koncepto di la homo en societo ===
Pos Westfalia-traktato, religio lasis esa invokita kam kauxo di militi en Europa, impozanta pragmatismo di internaciona relati qua invokas interesi plu sekularigita por ili, kam reklamacis [[Niccolò Machiavelli]] en ilua traktato ''La Princo''. Ica verko por uli markas la komenco di moderneso, ed lua influo povas videsar en la fondisti dil yuri di genti, la Nederlandana Hugo Grotius o, ek opozata vidpunto, la Skolo di Salamanka.
=== Religio ===
▲Kam konstatis mez-epoka urbala herezii represita da [[Inquiziciono]] Katolik Eklezio esas kontre nova urbala vivo, e ne juis lua chanji, quankam anke demonstris granda kapableso di similigo di dissolvanta elemtni ([[Franciskano|Franciskan ordeno]] e ''devotio moderna'' da Thomas Hemerken). Dum 14ma yarcento, il vivis kaptiteso en Avignon e la Granda ocidentala kismo, ed en la 15ma vivis proceso di kreskato di temporala povo.
{{Historiala eri}}
| |||