Milito en Vietnam: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
ZéroBot (diskutez | kontributadi)
m r2.7.1) (roboto adjuntas: ckb:جەنگی ڤێتنام
mNula rezumo di redakto
Lineo 13:
 
'''La preco di milito''' til nun:
* 100.000{{formatnum:100000}} mortinta e 140.000{{formatnum:140000}} lezinta Franci.
* 200.000{{formatnum:200000}} mortinta Vietminh-partizani.
* Militala spensi di Francia entote c. 5 miliardi [[Dolaro di Usa|dolari]].
* Financala suporto di Usa c. 2 miliardi dolari.
Lineo 24:
* [[1959]] - Unesma Usana “mentori” mortas dum kombato di Bien Hoa.
* [[1960]] - En Suda-Vietnam agrokultivisti e membri di religionala minoritati e sekti objecionas kontra rejimo di Diem. Fondesas ''Nacionala Liberiginta Frontiero'' (FNL) di Suda-Vietnam.
[[1961]] - Vice-prezidisto di Usa [[Johnson, Lyndon B.|Lyndon B. Johnson]] vizitas Saigon e promizas plusa helpo a Suda-Vietnam. Usa sendas plue e plue specala soldati, ed ante la fino dil yaro la quanteso di “mentori” esas plu kam 3.000{{formatnum:3000}}. Depos 1955 Usa donabis helpo a Suda-Vietnam per 1.300{{formatnum:1300}} milioni dolari.
* [[1962]] - Esas fondita stabo di Usana helpo militala en Saigon direktita da generalo Harkins. Usa anuncas unesma oficala numeri pri perdinti: dum 10 monati 46 Usana soldati mortabis.
* [[1963]] - Budhisti demonstras plu forte kontre rejimo di Diem. En Suda-Vietnam komencas serio di kombusto-suocidi. Diem deklaras militala stando, ma Usa oficale blamas lua politiko. Pose Suda-Vietnamana oficeri represas ed exekutas Diem, e samatempe Usa silence aceptas l'agi.
* [[1964]] - Ye agosto Usa asertas, ke Norda-Vietnamana torpedo-bateli atakis en [[Tonkin-bayo]] Usana destruktisto-navi. Lo esas la motivo por kontra-agi, ed Usana senato komisas a prezidisto vasta yuri. Usa sendas en oktobro 20.000{{formatnum:20000}} soldati plue. Norda-Vietnam negas omna eventi en Tonkin-bayo, e segun posa studio l’ atako esis inventita.
* [[1965]] - FNL atakas militala bazo di Usa en Pleiku. Prezidisto Johnson imperas totala bombardo di Norda-Vietnam. Johnson elektesas nove prezidisto.
* [[1966]] - Ye januaro en Suda-Vietnam esas 190.000{{formatnum:190000}} Usana soldati. La bombardo di Norda-Vietnam duras, e kom objekti esas i.a. oleo-magazini e portuo di Haiphong. Ye septembro on Suda-Vietnam esas 308.000{{formatnum:308000}} Usana soldati, ye fino di yaro 400.000{{formatnum:400000}}.
* [[1967]] - La milito expansas. Ye julio en Suda-Vietnam esas 450.000{{formatnum:450000}} Usana soldati, ye agosto 525.000. Suda-Vietnam recevas nova [[konstituco]]. Nguyen Van Thieu esas elektita prezidisto, Nguyen Kao Ky vice-prezidisto.
* [[1968]] - Ye februaro partizani facas ''[[Tet ''-atako]] en tota Suda-Vietnam, ed anke en Saigon esas severa kombati. Usa e Norda-Vietnam tastas paco-posibleso, Usa finas la bombardo en nordo de 20ma latitudo, e negocio pri paco komencas en Paris. En Usa Johnson ne kuras por prezidanteso pro komuna opiniono, e Richard Nixon esas elektita prezidisto. Usa havas en Vietnam c. 543.000{{formatnum:543000}} soldati.
[[Arkivo:Dead man and child from the My Lai massacre.jpg|thumb|Personi mortigita dum [[My Lai masakro]].]]
* [[1968]], [[16 di marto]] - [[My Lai masakro]]: Usana soldati mortigas plu kam 300 personi en My Lai. Tota la viktimi esis civili, inkluze bebei.
* [[1969]] - Nixon anuncas, ke milito esos Vietnamizita, altre dicante Usa pokope retretos sua trupi e komencos helpar Suda-Vietnamani nur per pekunio, edukado ed equipado. [[Ho Chi Minh]] mortas. En Suda-Vietnam FNL fondas temporala revoluciono-rejimo.
* 1969 - La mondo saveskas pri [[My Lai masakro|masakro en My Lai]].
* [[1970]] - Kapitano Ernest Medina esas akuzita da milito-krimino por [[My Lai masakro]].
* [[1970]] - La milito expansas aden [[Kambodja]], ma la quanteso di Usana soldati diminutas en Vietnam. La stabo di partizani ne esas trovita en Kambodja ed Usa retretas.
* [[1971]] - Usa atakas en [[Laos]] kontra Norda-Vietnamana trupi. En Suda-Vietnam la sola kandidato Thieu esas ri-elektita prezidisto (per 94,3 % de voti). En Paris la negocio pri paco duras.
* [[1972]] - Usa diminutas la quanteso di sua trupi, ma aceleras bombardo en Nordo. En Suda-Vietnam esas exekutita plu kam 40.000{{formatnum:40000}} homi dum “paciginta operaco” tendensante extirpar l'organizuro di FNL. Kontraste FNL atakas dum multa semani. Usa prolongas la bombardo en Norda-Vietnam per B-52 bombo-aeroplani. Omna portui e kanali esas minilizita de aero. Ye oktobro en Paris la paco esas obtenita, ma Usa forlasas ol en lasta momento. Nixon komencas nove bombardo en tota Norda-Vietnam ye decembro.
* [[1973]] - Ye [[27 di januaro]] en [[Paris]] la paco-pakto esas subskribita da Usa, Suda-Vietnam e Norda-Vietnam. Usa e lua unioninti retretas ek Vietnam dum du monati. Quankam la kombati duras anke pos paco-pakto. La bombardo di Kambodja finas ye [[15 di agosto]].
 
Lineo 50:
[[Arkivo:VietnamWarMemorialinHouston.JPG|thumb|Memorigilo en homajo a soldati mortinta dum Vietnam-milito en [[Houston]], [[Texas]].]]
'''La preco di milito''':
* depos [[1965]] c. 1 miliono Vietnamana civili mortis e 3.300{{formatnum:3300}} milioni vundis.
* depos [[1961]] Usa perdis 45.941{{formatnum:45941}} soldati en kombati, 10.300{{formatnum:10300}} altre e 300.635{{formatnum:300635}} lezis. 4.900{{formatnum:4900}} helikopteri, 3.700{{formatnum:3700}} aeroplani esis destruktita. La milito kustis por Usani 146,5 miliardi dolari.
* 5.225{{formatnum:5225}} soldati di unioninti (de Australia, Nova Zelando, Thailando, Suda-Korea) mortis.
* Sud-Vietnam perdis 183.528{{formatnum:183528}} soldati, 499.026{{formatnum:499026}} esis vundita.
* Nord-Vietnam e FNL perdis 924.048{{formatnum:924048}} soldati.
 
[[Kategorio:Vietnam-milito| ]]