Mexikia: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
m r2.7.2+) (roboto adjuntas: vep:Meksik |
mNula rezumo di redakto |
||
Lineo 29:
'''Bazala fakti pri Mexikia'''
=== Historio ===
La maxim anciena restaji de homala populi fondita en Mexikia datizas de 21,000 yari ante [[Kristo]]. La vorto ''Mēxihco'' havas [[Nahuatl linguo|Nahuatl]] origino, e nomizis centro di [[
Ye [[1519]] [[Hernán Cortés]] arivis en la regiono di nuna [[Cozumel]], en litoro di Mexikia. Ilu vinkis [[Azteki|Aztek]]imperiestro [[Moctezuma 2ma]] e konquestis Mexikia ye [[1521]]. Pos la konquesto di [[Tenochtitlán]], Hispaniana establisis [[Vicerejio di Nova Hispania]].
Lineo 38:
Ye [[1836]] generalo [[Antonio López de Santa Anna]], [[diktatoreso|diktatoro]] di lando 2 foyi, aprobis 7 legi (''siete leyes'') e suspendis la konstituco di 1824. Kom rezulto, [[interna milito]] komencis, e kelka regiono deklaris nedependeso: le [[Republiko di Texas]], [[Republiko di Río Grande|Río Grande]] ed [[Republiko di Yukatan|Yukatan]]. [[Texas]] sucesis en obtenar la nedependeso, ed esis anexita da [[Usa]] pose. Un disputo pri frontieri rezultis en [[Mexikiana-Usana milito]] qua komencis ye [[1846]] e lastis du yari. Milito finis kun l'adopto di [[Traktado di Guadalupe Hidalgo]], ke forcis Mexikia a donar preske duimo di lua teritorio ad Usa.
[[Arkivo:Edouard Manet 022.jpg|thumb|left|150px|Fusilagado di Maximilian 1ma (piktado da [[Édouard Manet]].]]
Ye [[1857]] Mexikia adoptis nova [[konstituco]] ke establisis laika stato. Ye [[18 di decembro]] [[1857]] [[Benito Juárez]] asumis kom prezidisto, e konfrontis konservema forci. Juárez fugis de [[Guanajuato]] tra l'urbi di [[Guadalajara]], Colima, e pos Manzanillo, por eskapar de konservemi. Por Mexikia suspensis pago di extera debi kun [[Francia]], [[Unionita Rejio]] e [[Hispania]], ye [[1861]] [[Napoléon 3ma]] sendis [[Franca expediciono en Mexikia|expediciono ke establisis nove la monarkio]]. Arkiduko [[Maximilian 1ma di Mexikia|Maximilian 1ma]] guvernis de [[10 di aprilo]] [[1864]] til esar renversita da Juárez kun la helpo di [[Usa]] e [[Prusia]] ye [[1867]]. Maximilian 1ma esis exekutita ye [[19 di junio]] [[1867]].
Juárez kontinuis en la prezidanteso ti [[1872]]. Lia lasta yari en povo sufris forta kritiki de liberali.<ref>González y González, Luis (2009) ''"El liberalismo triunfante"'', en Daniel Cosío Villegas et al., Historia general de México, pp. 633-705, El Colegio de México, México</ref> Pos lia morto, [[Sebastián Lerdo de Tejada]] asumis la prezidanteso, e pos rebeliono ye [[1876]], [[Porfirio Díaz]] asumis povo. Li komandis direkte od indirekte la guverno dum 35 yari til [[1911]], kande il renoncis kom rezulto di [[Mexikiana revoluciono]].
{{PA|Mexikiana revoluciono}}
=== Politiko ===
| |||