Norda regiono (Brazilia): Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Pagino kreesis kun 'thumb|240px|Norda regiono di Brazilia '''Norda regiono di Brazilia''' (en Portugalana ''Região Norte do Brasil'') esas...' |
+mikra texto (historio). Bezonas gramatikala revizo. |
||
Lineo 3:
Ta subdividuro - Norda regiono - nek politikala nek administrala, nur havas geografiala signifiko. Lua 7 stati generale havas simila peizaji ed [[ekonomio|ekonomii]].
== Historio ==
[[Arkivo:ShabanoYanomami.jpg|thumb|left|170px|Domi de [[Yanomami]] indijeni, un de diversa rasi qua vivis en Norda regiono ante l'arivo di blanki.]]
Unesma habitanti di Norda regiono esis [[indijeno|indijeni]] de diversa rasi. Pos la deskovro di [[Amerika]] [[Hispania]]ni e pos [[Portugal]]ani komencis explorar la regiono. [[Francisco de Orellana]] navigis [[Amazon]] de [[Andi]] til [[Atlantiko]] de [[1539]] til [[1541]]. Il kontinuis explorar Amazon ed altra fluvii til [[1550]].
Ye [[1616]] Portugalani arivis e komencis konstruktar fortresi en la regiono, kom la fortreso ''São José da Barra do Rio Negro'' ye [[1669]], origino dil urbo di [[Manaus]]. De [[1775]] til [[1778]] esis konstruktita la fortreso di ''São Joaquim do Rio Branco'' en nuna stato di [[Roraima]].
[[Arkivo:Teatro amazonas.jpg|thumb|220px|Teatro Amazonas, en Manaus.]]
Norda regiono sejornis povra e poke habitita til duesma duimo di [[19ma yarcento]] kande komencis l'ekonomiala "ciklo dil kauchuko". [[Kauchukofigiero|Kauchukofigieri]] (''Hevea brasiliensis'') existas naturale en [[equatorala foresto]] di Sud-Amerika e furnisas [[latexo]], qua koagulas sub varmigo e formas gumo. Balde komencis lua exploro ed exportacajo vers [[Europa]] ed [[Usa]] por produktar [[bandajo|bandaji]]. Kun l'exportacajo, rapide la regiono divenis richa, e Manaus inauguris splendida [[teatro]], ''Teatro Amazonas'', ye [[1896]].
Ta richeso anke stimulis l'enmigro di mili di personi de [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-esto]] di Brazilia vers Amazonia. Ta enmigro kreskis dum longa periodi di [[sikeso]] en Nord-esto, kom de [[1877]] til [[1879]]. Nord-estani eniris profunde la foresto en sercho di kauchukofigieri ed en fino di 19ma yarcento il atingis [[Bolivia]]na teritorio. Ye [[1899]] Luis Gálvez Rodríguez de Arias proklamis la Republiko di Acre, nedependanta de Bolivia. On okuris konflikto en la regiono, retro-donita a Bolivia ye [[1900]]. Ye [[1902]] Braziliana militestro [[José Plácido de Castro]], qua vivis en Acre, komencis rebeliono kontre Boliviana guverno, kande arivis en la regiono un informo ke Bolivia permisus un [[Usa]]na [[sindikato]], ''Bolivian Syndicate'', explorar la richeso dil kauchuko de la regiono. Ye [[1903]] Petrópolis-kontrakto establisis ke Acre divenus Braziliana teritorio, e la "Republiko di Acre" desaparis. Kom kompenso, Bolivia recevis 2 milioni di [[Britaniana pundo|pundi]] e Brazil konstruktis [[Madeira-Mamoré fervoyo]] por faciligar l'exportacaji di Bolivia.
Ye [[1875]] [[Henry Alexander Wickham]] furtis 70,000 [[semino|semini]] di [[kauchukofigiero]] de Amazonia e plantacis ol en botanika gardeno di [[London]]. De ta, 2,000 sem-planteti esis sendita a [[Ceylon]] e 22 a [[Singapur]]. Ye [[1898]] on komencis kultivo en [[Malaya peninsulo]], ed ye [[1913]] Malaya producajo di kauchuko superigis Braziliana. L'[[ekonomio]] di la regiono komencis dekado. Nur de [[1942]] til [[1945]], kande Malaya peninsulo jacis okupita da [[Japonia]]ni, Norda regiono nove divenis importanta exportacero di kauchuko. Ye [[1943]] [[Amapá]], [[Rondônia]] e [[Roraima]] esis administrale separita de [[Amazonas (Brazilia)|Amazonas]] e transformita en teritorii indirekte administrita da centrala guverno (la prezidisto dil republiko nomesis guverniestri di la tri).
[[Arkivo:BR-230 - Abertura.JPG|thumb|left|170px|Tranzamazônica ye [[1972]].]]
Ye [[6 di junio]] [[1967]] Braziliana guverno kreis SUFRAMA, ''Superintendência da Zona Franca de Manaus'' ("surveyo pri liber ekonomiala zono di Manaus") por stimular l'instalo di [[industrio|industrii]] en la regiono qua konsumus importacita vari. En fino di [[1960a yari]] on komencis la konstrukturo di [[Transamazônica voyo]], qua krucumus la regiono de Lábrea en Amazonas til Nord-esto di Brazilia. Tranzamazônica esis inaugurita ye [[1972]] ma til nun on ne povas uzar ol dum pluvoza sezono ([[oktobro]] til [[marto]]).
Dum [[1970a yari]] industrii di elektronikala vari e [[motorciklo|motorcikli]] instalis fabrikerii en Manaus, qua pasis nova periodo di kresko. Samptempe [[Rondônia]] recevis granda nombro di personi de [[Suda regiono (Brazilia)|Suda regiono]], specale de [[Paraná (stato)|Paraná]] e [[Rio Grande do Sul]], qua komencis kultivar [[soyo]] e [[kafeo]] en fertila suli. Ye [[1982]] Rondônia divenis stato, ed ye [[5 di oktobro]] [[1988]] Amapá e Roraima anke divenis stati.
== Referi ==
| |||
