Skriburo: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
JAnDbot (diskutez | kontributadi)
m roboto adjuntas: an, ast, bg, bs, ca, ceb, eo, fiu-vro, hi, it, ml, nah, pl, qu, ru, sco, sv, zh modifikas: el
mNula rezumo di redakto
Lineo 1:
'''Skriburo''' esas la vidanta expreso di pensajo e parolajo. Sen skriburo savo transrecevesas kun helpo di memoro e la konteno di mesajo ne duras akurata. Sen la l'helpo di skriburi kulturala developo ne esabus posibla.
 
La L'unesma skriburi naskis nedependente en vali di granda fluvii ye [[3ma yar-miloyarmilo aK]] (c. 5 500 yari ante nun). Originale skribado esis desegnado di imaji. Skriburi havis kontakto kun nula linguo ma kun kozi qui prizentesis per imaji. Skriburi di [[Mayo|Mayi]] ed [[Acteko|Acteki]] esis imajo-skribajo, ed on ne povis dechifrar omna texti. Nuntempa [[trafiko-signo|trafiko-signi]] esas imajo-skriburi.
 
Sequanta fazo esis vorto-skribajo, en qui omna vorto havas propra signo (ol nomizesas [[ideografio]]). Signo-skribajo demandas multega signi. Quankam un signo povis havar multa senci, exemple un signo indikis ‘suno’, ‘lumo’, ‘dio’ e ‘kaloro’. Ca fazo komencis c. [[3100 aK]] kande [[Sumerano|Sumerani]] developis olu. Pose Sumerani – ed [[Egiptia | Egiptiani]] – adjuntis silabo-signi kande naskis mixita sistemo. Nuntempa [[Chiniana linguo | Chiniana]] skribajo esas vorto-skribajo ed ol esas maxim olda sistemo di skribajo ankore uzata. De Chiniana skribajo naskis [[Japoniana linguo | Japoniana]] skribajo.
 
[[Foinikia|Foinikiani]] developis ye la [[2ma yar-miloyarmilo aK]] (c. [[1200 aK]]) de imajo- e silabo-signi literi qui signifis soni. Foinikiana esis [[Afro-Aziana linguaro|Semida]] linguo ed ol ne bezonis literi por vokali, do omna literi esis advere silabo-signi. Entote esis 22 literi. De literi dil Kanaana brancho di anciena-Semida linguo naskis [[Greka alfabeto|Greka literi]].
 
De literi di Arameana brancho di anciena-Semida linguo naskis literi Nabateana, Hebreana, Araba ed Indiana. De Indiana literi naskis pose Koreana, Tibeta e nemulta altra skribaji orientala.
 
Greki transformis signi adjuntante [[vokalo|vokali]]. Tale naskis [[fonologio|fonologiala]] skribajo en qua singla litero valoras un sono. De Greka literi naskis Romana, Kopta e Slava literi di skribajo. En komenco skribajo di Slavi esis <i>glagolico</i> (ye [[9ma yar-centoyarcento]]) ma samatempe evolvis anke [[Kirila alfabeto]]. De Latina literi naskis Germana (Gota) literi. Germani uzis [[runo-skribajo]] quan anke [[Vikingo|Vikingi]] uzis depos [[9ma yar-centoyarcento]].
 
Romana (i.e. [[Latina alfabeto|Latina]]) literi naskis ye la [[7ma yar-centoyarcento aK]] (c. [[660 aK]]). Greki havis nur mayuskuli (granda literi). Minuskuli (mikra literi) naskis erste ye la [[Mez-epoko]] sur bazo di granda literi. Karolinga minuskulo naskis kande [[Karl la Magna]] imperis ke difereskinta stili di skriburi esez uniforma. Posa modifikuri di Latinal alfabeto esas nur alterni di diversa stili.
 
La '''direciono di skriburo''' esas en maxim anciena skribo-sistemo, por exemplo Chiniana, desupre adinfre komencante de punto dextra e supra. Lo esas maxim apta por la sinistra manuo. Sequante anciena skribo-sistemo, por exemplo Araba e Hebreana e Foinikiana, komencas lua skribo anke de punto dextra e supra, ma la lineo avancas horizontale adsinistre. Anke lo esas maxim apta por la sinistra manuo. Greki turnis skriburo per komencar sinistre e supre, ed igar la lineo avancar horizontale addextre. Samatempe multa literi turnis 180˙, kelka literi nur 90˙. Pro co esas propozita, ke antee, en tre anciena pasinto, esis plu multe sinistra-manua homi kam nuntempe.
 
[[CategoryKategorio:Alfabeti]]
 
[[an:Escritura]]