|
La '''ciencala metodo''' esas ita praktiki konsiderata da la [[cienco|ciencisti]] kom valida por raportar, konfirmar e refutar la [[teorio|teorii]]. La '''ciencala metodo''' havas du grava bazi:
* Experimento povas repetesar irgaloke da irga persono.
* Irga experimento qua obtenas diferanta rezultaji a la predicita da la teorio, falsigas tala [[teorio]].
[[Bacon, Francis|Francis Bacon]] definis la ciencala metodo per la sequanta pazi:
# Observado di la fakti.
# Induktado di la principi qua guvernas la fakti.
# Kreado di [[hipotezo|hipotezi]].
# Probo didil la [[hipotezo|hipotezi]] per la l'experimentado.
# Demonstro o refuto di tala [[hipotezo|hipotezi]].
# Konkluzi.
Tamen, la moderna [[cienco]] ne sequas ica pazi totale. En [[cienco|cienci]] quale la l'[[astronomio]] o la [[teoriala fiziko]], esas tre desfacila realigar la l'experimenti. Do, icakaze, suficas la l'observado por kreor la hipotezi.
To, adminime, esas un expliko di la cienco. Ol esas ta qua sequas la metodo ciencala, ed olca esas la formulo supera. Ma ciencisti sucias plu facar la cienco, kam explorar od explikar quo ol esas. Filozofiisti di la cienco (ek qui BACON esis uno) dum yarcenti esforcis definar od explikar ol. Anke, multi debatis pri la formulo, ed propozis diferinta detali pri ol.
Tre importanta pazi en la cienco kosmologiala ed en filozofio di la cienco facesis da [[Kant, Emmanuel | Emmanuel KANTKant]]. [[Popper, Karl |Karl POPPERPopper]] dicas ke la kosmologio da [[Copernicus, Nicolaus | COPERNICUSCopernicus]] e da [[Newton, Isaac | NEWTONNewton]] divenis la povoza ed ecitanta inspirajo di vivo intelektala di KANTKant. Lua unesma importanta libro (duras POPPER) esis <cite>Teorio di ladil cielo</cite>, ciencala libro. En ol, il enuncis plura tre grava teorii. Lua maxim famoza libro, <cite>Kritiko di ladil pura raciono</cite>, esas verko filozofiala inspirita kande lu exploris la logiko di Newtonala teorio.
La filozofio di ipsa [[Popper, Karl | POPPERPopper]] forte kritikis e forsan destruktis la “mito” da BACONBacon. Segun POPPERPopper, la maxim frua ciencisti pri qui ni konocas esis la [[skolo]] di [[Miletus]], pri qui la epoko esis ante [[Sokrates | SOKRATES]], ed ek qui la unesma esis <i>?????</i> (Thales, Talio), e la duesma, lua studento [[Anaximander | ANAXIMANDER]]. Segun la unesma, “la tero sustenesas da aquo sur qua ol flotacas quale navo, e ni dicas ke sismo eventas, kande la tero esas sukusata da movado di la aquo”. La duesma enuncis altra teorio pri susteno di la tero. Segun lu, “la tero sustenesas da nulo, ma restas fixa, pro ke ol egale distas de omna cetera kozi. Olua formo esas quaza tamburo (cilindra). Ni promenas sur un ek olua plata surfaci, e la l'altra esas ye la l'opozanta latero”. ANAXIMANDERAnaximander atingis ica teorio ne per observado di ladil fakti, ma per rezonado. E '''pro observado''' lu '''faliis''' atingar o retenar la teorio ke la tero esas sfera vice cilindra.
[[Category:Cienci]]
| 