Dum 1630a yari di [[17ma yar-cento]] eventis inter altri:
*[[Europa]] –
**En [[Germania]] folieti blamas [[tabako]]-fumado, quo expansis su en lando kun Nederlandana korpi.
**En [[Francia]] esas permisata vendar tabako nur en apoteko depos [[1635]]. Recepto de mediko esas kondicionata.
**En [[Anglia]] [[Charles 1ma]] entraprezas regnar sen parlamento ([[1629]]–[[1640]]).
*[[Azia]] – Cezaro [[Zhong Zhen]] di [[Chinia]] esas interesata nur da karpentado e livas regnal aferi ad eunuko [[Wei Zhong Xian]]. L’ imperio di [[Ming-dinastio]] esas kaduka e populo revoltas.
