Mato Grosso do Sul
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mato Grosso do Sul esas Braziliana stato, jacanta an la Centr-Westala Regiono. Lu havas kom vicini Mato Grosso norde, Goiás en nord-este, Minas Gerais e São Paulo este, e Paraná sud-weste. Sude e sud-weste jacas Paraguay, e weste jacas Bolivia.
Bazala fakti pri Mato Grosso do Sul.
HistorioRedaktar
L'unesma habitanti dil stato esis indijeni. En 1524 Portugalana Aleixo Garcia, qua verkis por Hispana imperio trairis la regiono til la fluvio Paraguay, proxim la nuna Corumbá. En 1537 e 1538 Juan Ayolas e Domingo Martínez de Irala anke atingis Corumbá. En 1579 Hispaniani fondis l'urbeto Xerez, destruktita dal indijeni de raso Guaykuru.
Jezuiti de Hispaniana instalis misioni en la regiono, ma dum la yari 1630ma e 1640ma, li atakesis dal exploreri Portugalana e Braziliana konocita kom bandeirantes, kun skopo di kaptar indijeni por sklavigar. En 1648 Antônio Raposo Tavares komandis la final atako. Plu kam un yarcento pose la kapitanio Mato Grosso - formacita per la teritorii di nuna Mato Grosso do Sul, Mato Grosso e Rondônia - separesis de la kapitanio Sao Paulo. La Kontrato di Madrid, e pose la kontrato di San Ildefonso (1778) determinis Portugalana domeno super la regiono. Ye la 28ma di februaro 1821 la kapitanio di Mato Grosso divenis provinco.
Dum la Milito di Paraguay, la sudo di la provinco Mato Grosso, nune Mato Grosso do Sul, subisis atako de Paraguayani, ed eventis feroca batalii en Coxim e Laguna (nune l'urbo Bela Vista). Kande la milito finis, ye la 1ma di marto 1870, multa urbeti restis destruktita e poke habitata. Gradope komencis la riokupeso di la regiono, kun l'expanso dil edukado di bovaro e la kultivo di mateo.
Kande la republiko proklamesis en 1889, Mato Grosso divenis stato. Dum l'unesma yardeki de la 20ma yarcento konstruktesis ferovoyo qua ligis la sudo di Mato Grosso a Sao Paulo. Gradope l'ideo pri dividar la stato en du kreskis. Fine en 1977, la Nacionala Kongreso di Brazilia aprobis lego, sancionita dal prezidanto Ernesto Geisel ye la 11ma di oktobro sam yaro, qua separis Mato Grosso do Sul de Mato Grosso. Mato Grosso do Sul komencis existar kom separata stato ye l'1ma di januaro 1979. Lua unesma guberniestro, Marcelo Miranda Soares, indikesis dal prezidanto Ernesto Geisel.
Dum la sequanta yaro, Miranda Soares revokesis dal prezidanto João Baptista Figueiredo, qua probis faciligar la vinko dil partiso PDS (Partido Democrático Social) dum l'elekti por guberniestri di la stati dum la sequanta yaro. Tamen, Wilson Barbosa Martins, lor del partiso PMDB qua opozis la militistala rejimo, vinkis l'elekto.[3]
GeografioRedaktar
Kun 357 124,9 km², qua reprezentas 22.2% de tota surfaco di la Centro-westala regiono e 4.2% de la tota surfaco di Brazilia, Mato Grosso do Sul esas poke min granda kam Germania.
La tereni dil stato ordinare esas plana, kun altitudi inter 200 e 600 metri. Ne existas alta monti en la stato.
Lua fluvii apartenas a la hidrografiala baseni di Paraná, este del stato, e Paraguay, weste. Du montareti, Bodoquena e Maracaju, dividas la du fluviala baseni. La precipua enfluanti di Paraná esas la riveri Sucuriú, Verde, Pardo ed Ivinhema, kontre ke la precipua enfluanti di Paraguay esas la riveri Taquari, Aquidauana e Miranda.
L'ekosistemo inundebla di Pantanal kovras la westo dil stato, ma granda parto di lua teritorio kovresas per cerrado, la savano Braziliana. Existas mikra regioni kovrata per la tropikala foresto Mata Atlântica, e per naturala pastureyi di Pampa.
La klimato di Mato Grosso do Sul havas du sezoni: sika dum vintro e pluvoza dum somero. Januaro esas la maxim varma monato, e la mezvalora temperaturo en ta monato atingas 34ºC. An l'extrema sudo dil stato la klimato esas subtropikala. Dum la vintro povas eventar frosti, qui domajas plantacerii.
DemografioRedaktar
La habitantaro di Mato Grosso do Sul kreskabas multe pos la yardeko di 1870. De 1940 til 2008 lua habitantaro multiplikesis per 10, kontre ke Braziliana habitantaro multiplikesis per 4 dum la sama periodo. La kresko dil habitantaro esas precipue pro l'arivo di migranti de altra regioni. Segun statistiki de 2005, 30,2% de la habitantaro del stato ne naskis ibe.
| La 10 maxim granda urbi di Mato Grosso do Sul (2014) |
|---|
| Imaji | Rango | Nomo | Habitantaro |
|---|---|---|---|
 Campo Grande  Dourados | |||
| 1ma | Campo Grande | 853 622 | |
| 2ma | Dourados | 212 870 | |
| 3ma | Três Lagoas | 113 619 | |
| 4ma | Corumbá | 108 656 | |
| 5ma | Ponta Porã | 86 717 | |
| 6ma | Naviraí | 51 535 | |
| 7ma | Sidrolândia | 51 355 | |
| 8ma | Nova Andradina | 50 893 | |
| 9ma | Aquidauana | 47 162 | |
| 10ma | Maracaju | 43 078 | |
| Fonto: IBGE[4] | |||
L'arivo di migranti de Minas Gerais, Rio Grande do Sul, Paraná e Sao Paulo e di enmigranti Germana, Hispana, Italiana, Japoniana, Paraguayana, Portugalana, Siriana e Libanana esis importanta por populizar Mato Grosso do Sul, qua anke havas la 2ma maxim granda habitantaro indijena de Brazilia. La precipua etnii indijena dil stato esas Atikum, Guarani (Kaiowaa e Nhandewa), Guato, Kadiweu, Kamba, Kinikinawa, Ofaie, Terena, e Xiquitano.
EkonomioRedaktar
Servadi esas la precipua ekonomial agado dil stato, e reprezentis 46.1% de lua TNP en 2004. L'agrokultivo (nome soyo, maizo, kotono, rizo e sukrokano) e l'edukado di bovaro reprezentis 31.2% de TNP, dum ke l'industrio reprezentis la cetera 22.7%.
La granda biodiverseso dil stato stimulas ekologiala turismo en la regiono Pantanal ed en l'urbi Bonito, Jardim e Bodoquena.
TransportoRedaktar
La precipua chosei del stato esas la federala choseo BR-163, qua ligas la stato a Paraná e Santa Catarina sude, ed a Mato Grosso e Pará norde, la choseo BR-267, qua ligas Porto Murtinho a la stati Sao Paulo e Minas Gerais, tra Presidente Prudente, Ribeirão Preto, Poços de Caldas e Juiz de Fora, la choseo BR-060, qua ligas Bela Vista a Brasília, tra Goiânia, e la choseo BR-262, qua ligas Corumbá a Vitória. Segun statistiki de 2015, la stato havis entote 62.590,7 kilometri di chosei, di qui nur 7.962,7 km esas asfaltata.[5]
La ferovoyo Novoeste S.A., antee nomizita Noroeste do Brasil, ligas Corumbá e Ponta Porã a Campo Grande e, de ibe, a Bauru, en la stato Sao Paulo. La ferovoyo Ferronorte ligas l'urbi Alto Taquari, en Mato Grosso, a Rubineia, en Sao Paulo, tra la nordo di Mato Grosso do Sul. La du ferovoyi uzesas nur por transporto di vari, nome soyo.
La fluviala navigado tra la fluvio Paraná uzesas por transportar soyo ed alkoholo, kontre ke la fluviala navigado tra la fluvio Paraguay uzesas por transportar ligno, sukro, minerali di fero e mangano, cemento, produkturi de petrolo e bovaro. La stato anke havas 7 aeroportui, di qui 3 internaciona, en Campo Grande, Corumbá e Ponta Porã.
ReferiRedaktar
- ↑ Estimativas da população residente no Brasil e unidades da federação com data de referência em 1º de julho de 2018 (Portugalana). Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística - IBGE. URL vidita ye la 1ma di januaro 2019.
- ↑ (28ma di oktobro 2018) Reinaldo Azambuja (PSDB) é reeleito governador de Mato Grosso do Sul. G1. URL vidita ye la 1ma di januaro 2019.
- ↑ Autoro: {{{autoro}}}. História de Mato Grosso do Sul. Loko di publikigo: Campo Grande. Pagino/pagini: 415 Idiomo: Portugalana.
- ↑ ftp://ftp.ibge.gov.br/Estimativas_de_Populacao/Estimativas_2015/estimativa_dou_2015.pdf
- ↑ (31ma di mayo 2016) Malha rodoviária pavimentada de MS cresce 50% em período de dez anos (Portugalana). G1. URL vidita ye la 1ma di januaro 2019.