Sukro
Sukro esas karbohidrata formo qua havas importanta rolo en biologio, exemple:
- Ordinara sukro o sakaroso, qua esas alimenta substanco di dolca saporo e ke l'agro-alimenta industrio extraktas precipue de betravo e sukrokano;
- Glikoso, fruktoso (o levuloso),maltoso, laktoso.
Historio redaktar
Mielo redaktar
Videz mielo.
Sukro-kano redaktar
Betravo-sukro redaktar
L'historio di sukra betravo komencis meze de la 18ma yarcento en Germania. En lua Berlina laboratorio, kemiisto Andreas Marggraf deskovris ke fena betravo - ancestro di nuna sukra betravo - kontenas «ne nur elemento similesinta sukro», ma «vera sukro, perfekte identa ad to ke on konocas ek sukro-kano. Sua dicipulo, profesoro Achard, icas ta deskovrajo da profito di prusa akademio. To komencis en marto 1802, tra la funcionigo dil unesma sukro-fabrikerio de betravo en la mondo, en Kürnen-sur-Oder, Silezia. La produkto esas artizanala: 70 kg di betravi traktesis omnadie.
Ye la 21ma di novembro 1806 konstitucas charnira dato per l'Europana sukra ekonomio. Per respondar ye blokuso impozita per britania navaro sur francia portui, Napoléon 1ma establisas la kontinentala blokuso : tota l'angla komercaji esas de lore interdiktita sur franca sulo. Per kompensar la subita indijo di sukro-kano, l’imperiestro decidas per aktiva sustenar la produkto di betravo-sukro. En kelka yari, multi transformo-fabrikerii kreesas.
Kande la blokuso esas levita, la sukr-kano di koloni inundas itere la merkato. Sube la pezo di konkurenco, l’industrio mustas plusolideskar. La sklav-aboliseso, ye 1848, produktas forta augmento e diminuteso di produkto pri sukr-kano.
Artificala dolcigi redaktar
Ekonomika statistiki redaktar
Produkto redaktar
En la mondo : 140 ton-milioni, di qui 30% per betravo. En 2005, la mondala preco esis 180 $/tono, ma en Europana Uniono ol esis trifoye pluse.
Nutrivo redaktar
La sukro-konsumo furnisas di energio da kurta termo, ma ol ne povas esar stokita tala ke en organismo. Parto di konsuma sukro povas esar uzita quik per furnisar energio se necesa (en la hori ke sequas) altra parto esos stokita en hepato e muskuli, ed altra esos transformita en graso qua esos stokita en la grasoza strati.